زیر پوست صعود نامتوازن بورس

شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته با رشد ۲۴۰ واحد به سطح ۸۳ هزار و ۲۵۲ واحد رسید. با احتساب این رشد، حالا شاخص بورس در کانال ۸۳ هزار واحدی تثبیت شده است. رشد شاخص همچنان متاثر از رشد قیمت‌های جهانی بود. بر همین اساس شاخص سهام تحت تاثیر معاملات مثبت در گروه‌های فلزی و معدنی در روند صعودی چشمگیر قرار گرفت. حالا نه تنها شاخص کل در حال رشد کردن است، بلکه ارزش معاملات نیز هر روز بیشتر می‌شود. البته بخش عمده ارزش معاملات تنها در چند نماد تمرکز داشت.

این نمادها عمدتا جزو گروه‌های فلزی و معدنی بورس تهران هستند. تمرکز معاملات در این گروه‌ها ریسک‌ها و فرصت‌هایی را برای بازار سهام به دنبال دارد. اصلاح قیمت در گروه‌های کالایی ممکن است نگرانی‌هایی برای کل بازار سهام به دنبال بیاورد. البته به دلیل اینکه رشد قیمت نمادهای فلزی – معدنی پشتوانه بنیادی داشته است، این ریسک حداقل در کوتاه‌مدت پررنگ نشان نمی‌دهد.

در مقابل به نظر می‌رسد هنوز این گروه‌ها جای رشد دارند و رونق بورس اشباع نشده است. توجه سهامداران به عوامل بنیادی به جای حرکات دسته جمعی و موج‌سواری نشان از یک بلوغ بورسی دارد که یک فرصت برای فعالان تالار شیشه‌ای محسوب می‌شود.روز گذشته در بورس تهران ۱۶۹ میلیارد تومان سهام و حق‌تقدم در نمادهای عادی دست به دست شد.

این در حالی است که میانگین ارزش معاملات خرد روزانه بورس تهران در مرداد ماه رقمی در حدود ۱۱۶ میلیارد تومان بوده است. به‌نظر می‌رسد که محرک‌های این روزهای بورس به حدی قدرتمند هستند که فعالان بورس تجربه شهریورهای سال‌های گذشته را فراموش کرده و با سرعت بیشتری در حال معامله هستند. پیش‌تر در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» اشاره شده بود این امکان وجود دارد که شهریور ماه سال جاری، با شهریور‌های سال‌های گذشته تفاوت قابل توجهی داشته باشد. حالا ۵ روز کاری از شهریورماه بورس تهران می‌گذرد و هنوز خبری از عقب‌نشینی خریداران سهام مشاهده نمی‌شود.

ارزش رو به رشد معاملات

آمار معاملات بورس تهران طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد که غالبا ارزش و حجم معاملات در شهریور‌ماه رو به نزول می‌گذارد. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» حاکی از این است که در سال‌های گذشته میانگین ارزش روزانه معاملات در شهریور ماه نسبت به میانگین ارزش معاملات در همان سال، همواره کمتر بوده است. این مساله حتی در سال ۱۳۹۲ که پررونق‌ترین سال بورس تهران طی چند سال اخیر محسوب می‌شود نیز تجربه شده است. برای کاهش ارزش معاملات در شهریور‌ماه می‌توان چند دلیل مهم عنوان کرد. مهم‌ترین این دلایل فرارسیدن پایان سال مالی تعداد زیادی از شرکت‌های کارگزاری فعال در بورس و فرابورس است. در نتیجه شهریور ماه همواره به‌عنوان فصل تسویه اعتبارات در بورس تهران مطرح بوده است.

این موضوع از یک طرف تاثیری واقعی بر معاملات بورس می‌گذارد و منجر به افزایش عرضه‌های بالقوه و ضعف تقاضا (از محل کاهش سطح اعتبارات) می‌شود. از طرف دیگر فرارسیدن فصل تسویه اعتبارات روی انتظارات فعالان بازار سهام تاثیر می‌گذارد و این احتمال وجود دارد که بور‌س‌بازان خریدهای احتمالی خود را به زمانی دیگر موکول کنند.امسال اما به نظر می‌رسد که بورس اوضاع متفاوتی را تجربه می‌کند.

ارزش معاملات خرد سهام و حق‌تقدم در نمادهای عادی بورس تهران، روز گذشته بالغ بر ۱۶۹ میلیارد تومان بود. این در حالی است که میانگین ارزش روزانه معاملات در مرداد ماه در حدود ۱۱۶ میلیارد تومان بود. به عبارت دقیق‌تر ارزش معاملات روز گذشته نسبت به متوسط مرداد ماه، بیش از ۴۵ درصد رشد نشان می‌دهد. اگرچه نمی‌توان ارزش معاملات یک روز را ملاک مناسبی برای قضاوت درباره کلیت بازار در نظر گرفت؛ اما رشد معاملات در اولین روزهای شهریور‌ماه می‌تواند نویدی برای بروز یک استثنا در شهریورهای بورس تهران باشد.

رشد نامتوازن صنایع

در روزهای اخیر گروه‌های فلزی و معدنی، یکه‌تازهای بورس تهران بوده‌اند و بیشترین رشد قیمتی را تجربه کرده‌اند. این موضوع از این منظر اهمیت دارد که این گروه‌ها تاثیر قابل توجهی روی شاخص کل دارند و برای رشد نیازمند ورود نقدینگی قابل توجه هستند. روز گذشته تقریبا ۴۷ درصد از ارزش معاملات به ۱۰ نماد دارای بیشترین ارزش معاملات اختصاص یافت. در این میان نمادهای «فولاد»، «فملی»، «ومعادن»، «کگل» و «فخوز» قرار داشتند که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به قیمت‌های جهانی وابسته هستند.

ارزش معاملات این نمادها ۳۵ درصد از کل ارزش معاملات بورس را به خود اختصاص داد. به نظر می‌رسد که حالا کلیت بازار در نمادهای فلزی و معدنی و همچنین هلدینگ‌های آنها خلاصه شده است. از سال ۹۴ تا‌کنون، بورس تهران چنین وضعیتی را تجربه می‌کند. هربار یک یا چند نماد یا یک گروه صنعتی در مرکز توجه بازار قرار می‌گیرد و نقدینگی از سایر گروه‌ها به گروه مورد توجه مهاجرت می‌کند. این در حالی است که در بازه سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴، بورس تهران به حرکت دست جمعی نمادها عادت کرده بود. از آنجا‌که مهم‌ترین‌ عامل تاثیرگذار بر بورس (مذاکرات هسته‌ای) تمام صنایع را دربر می‌گرفت، گروه‌ها و صنایع به‌صورت همزمان رشد می‌کردند یا در شرایط اعلام اخبار بد (به زعم بازار)،

تمام گروه‌ها و صنایع به‌طور همزمان دچار افت می‌شدند. پس از این دوره گذار، شرایط به گونه دیگری رقم خورد. از‌آنجا‌که ریسک‌های سیستماتیک چندانی روی سر بازار سهام سنگینی نمی‌کرد، دیگر خبری از حرکت همسوی تمام صنایع مشاهده نمی‌شد. یک بار خودرویی‌ها مرکز توجه بازار بودند، یک بار پتروشیمی‌های متانول‌سازحالا نیز نوبت به گروه فلزی و معدنی رسیده است. گروه‌هایی که با پشتوانه رشد قیمت‌های جهانی، مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته‌اند.

دو پیام‌ یکه‌تازی فلزی و معدنی‌ها

فعالان بورس تهران در شرایطی به خرید سهام در نمادهای معدنی و فلزی رغبت نشان می‌دهند که یک متغیر سیستماتیک در حال تغییر است؛کاهش نرخ سود بانکی.کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی که این روزها در محافل بورسی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، در صورت اجرایی شدن می‌تواند نسبت قیمت به درآمد کلیت بازار را رشد دهد. اما رشد شاخص بورس تهران همچنان به‌طور نامتوازن و به نفع گروه‌های معدنی و فلزی رقم می‌خورد. این موضوع دو پیام عمده دارد؛ اول آنکه به نظر می‌رسد نقدینگی جدیدی وارد بازار سهام نشده و صرفا شاهد انتقال نقدینگی از سمت سایر صنایع به سمت گروه فلزی و معدنی هستیم.

شاخص گروه فلزات اساسی تنها ۳درصد دیگر با قله تاریخی خود فاصله دارد. این در حالی است که برخی صنایع، از جمله بانک‌ها و خودرویی‌ها در کف سالانه خود قرار دارند. گروه‌های کوچک‌تر نیز که از ابتدای سال جاری تا خرداد ماه رشد قابل توجهی را ثبت کرده بودند، حالا با ضعف تقاضا و فشار فروش روبه‌رو‌ هستند.

به عبارت بهتر، سهامداران سایر گروه‌ها تلاش دارند سهام خود را به فروش رسانده و وارد گروه فلزی و معدنی شوند.به نظر می‌رسد که پیام دوم رشد نامتوازن بورس در برهه فعلی، این موضوع باشد که فعالان اقتصادی، هنوز به اجرایی شدن کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی امیدوار نیستند، به ویژه که در روزهای اخیر رقابت برخی بانک برای جذب سپرده بیش از پیش عیان شده و بانک‌ها تلاش دارند قبل از ۱۱ شهریور، تا می‌توانند سپرده جذب کنند. به همین جهت، فعالان اقتصادی هنوز انگیزه کافی برای انتقال سرمایه‌گذاری‌های خود از سایر بازارهای موازی به بورس را ندارند. این موضوع می‌تواند تا حدودی به نفع بازار سهام باشد. چنانچه کاهش نرخ سود به درستی صورت نگیرد، آنگاه ریسک خاصی به بازار تحمیل نمی‌شود. به عبارت بهتر بازار سهام هنوز کاهش نرخ سود را اصطلاحا «پیش‌خور» نکرده است.

ریسک و فرصت رشد نامتوازن

رشد نامتوازن بورس تهران در برهه اخیر را نمی‌توان نقیصه‌ای برای بازار در نظر گرفت. به‌نظر می‌رسد که فعالان بازار سهام صرفا نمادهای معدنی و فلزی را به تبع بهبود عملکرد این شرکت‌ها که خود متاثر از رشد قیمت‌های جهانی بوده است، مورد توجه قرار داده‌اند. از آنجا که بازارهای جهانی و قیمت‌ها به راحتی تحلیل‌پذیر نیستند و عموما در بازه‌های قابل توجهی نوسان می‌کنند؛ چنانچه قیمت‌های جهانی به روند خود ادامه ندهند یا دست کم در محدوده‌های فعلی باقی نمانند، این امکان وجود خواهد داشت که قیمت سهام فلزی و معدنی رو به افت بگذارد. با کاهش قیمت در نمادهای مذکور و با توجه به بزرگی این نمادها،

اصلاح شاخص کل بورس نیز شدید خواهد بود و این موضوع می‌تواند اثر روانی نامطلوبی روی فعالان بازار سهام بگذارد، به ویژه آنکه درست در ماهی قرار داریم که به‌طور سنتی بازار در آن تضعیف می‌شود. ضمنا باید این موضوع را در نظر داشت که قیمت‌ در نمادهای فلزی و معدنی به مقاومت‌های روانی خود نزدیک می‌شود. همان‌طور که اشاره شد، شاخص فلزات اساسی تنها ۳ درصد با سقف تاریخی خود فاصله دارد.

این موضوع می‌تواند حجم عرضه‌های احتمالی را در آینده نزدیک افزایش دهد. روز گذشته نیز عرضه‌های اشخاص حقوقی در نمادهای فلزی و معدنی قابل توجه بود.در طرف دیگر، از آنجا که رشد بورس تهران در برهه اخیر نامتوازن بوده است، اغلب گروه‌ها در محدوده جذابی برای خرید قرار دارند. کوچک‌ترین شوکی در بازار جهانی می‌تواند نقدینگی قابل توجهی را به سمت سایر گروه‌ها گسیل کند. حتی با این فرض که کاهش سود سپرده‌های بانکی آنطور که باید و شاید عملی نشود، می‌توان امیدوار بود که شاخص بورس تهران افت قابل توجهی را تجربه نکند.

در بازار چه گذشت؟

شاخص کل بورس تهران در جریان معاملات دیروز با رشد چشمگیر ۲۴۰ واحدی (معادل ۳/ ۰ درصد) مواجه شد و در ارتفاع ۸۳ هزار و ۲۵۲ واحد قرار گرفت. روز گذشته نیز باز این نمادهای فلزی – معدنی بودند که زمینه رشد شاخص سهام را فراهم کردند. نمادهای معاملاتی فولاد مبارکه، ملی مس ایران، معدنی و صنعتی گل‌گهر، توسعه معادن و فلزات و سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی بیشترین تاثیر مثبت در محاسبه شاخص کل را داشتند. در مقابل گسترش و نفت و گاز پارسیان، فولاد خراسان و بانک ملت مانع از رشد بیشتر نماگر اصلی بازار سهام شد. دیروز در مجموع حدود ۸۵۲ میلیون سهم به ارزش ۳۶۹ میلیارد تومان در ۶۴ هزار و ۱۶۵ دفعه داد‌و‌ستد‌ شد. از این میزان حدود ۱۷۰ میلیارد تومان به معاملات خرد سهام اختصاص داشت.

بررسی‌ها نشان می‌دهد ارزش معاملات دیروز بورس تهران نسبت به میانگین ماه گذشته بیش از ۴۵ درصد افزایش داشته است. حجم معاملات نیز نسبت به میانگین ماه گذشته افزایش ۸۸ درصدی را تجربه کرده است. از میان گروه‌های ۳۷ گانه بورسی، شاخص ۱۳ صنعت با رشد مواجه شد که در صدر آنها گروه‌های استخراج کانه‌های فلزی، لاستیک و پلاستیک، استخراج زغال‌سنگ و فلزات اساسی قرار داشتند. در طرف مقابل نیز شاخص ۲۲ صنعت با افت مواجه شد. بر این اساس، گروه‌های استخراج نفت و گاز، محصولات چوبی و سایر محصولات کانی غیرفلزی بیشترین زیان روزانه را به سهامداران خود تحمیل کردند.

این موضوع تاکیدی بر رشد نا‌‌متوازن قیمت عمومی سهام در بورس تهران است. بیشترین ارزش معاملات در روز گذشته به گروه‌های فلزات اساسی و استخراج کانه‌های فلزی اختصاص یافت. ارزش معاملات این گروه حدود ۷۵ میلیارد تومان بود که حدود ۴۵ درصد ارزش معاملات خرد سهام معاملات دیروز را تشکیل می‌دهد. در بازار دیروز نماد معاملاتی بیسکویت گرجی،آلومینیوم ایران، ایرکا پارت صنعت و توسعه معادن و فلزات در صدر نمادها با بیشترین ارزش معاملات قرار گرفتند. در مقابل داروسازی داملران، بیمه آسیا، سرمایه‌گذاری صنعت بیمه و سالمین با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول بازدهی قرار گرفتند.

هاشم آردم