هفته مواج بورس تهران

طی کمتر از ۴۰ دقیقه ابتدای معاملات چهارشنبه شاخص افت حدود چهار هزار واحدی را تجربه کرد تا مسیر هیجانی روزهای قبل را تکمیل کند. در ادامه اما با یک رشد عجیب نه‌‌تنها افت شاخص جبران شد بلکه در نهایت معاملات با رشد ۲۰۵ واحدی شاخص کل به پایان رسید. سهام کالایی از گروه‌های فلزی و شیمیایی به کمک شاخص شتافتند و دماسنج بازار سهام را از دامنه منفی بیرون کشیدند. شاخص کل هم‌وزن با اثرگذاری یکسان نمادها در معاملات دیروز افت ۲/ ۰ درصدی را تجربه کرد.

در پایان معاملات روز سه‌شنبه و به دنبال موج اخبار سیاسی افزایش فشار فروش را در سهام شاهد بودیم. این فشار فروش در معاملات دیروز ادامه پیدا کرد و در مدت زمان اندکی بسیاری از نمادها را به محدوده صف فروش کشاند. نشانه‌های هیجان کاملا در سهام مشخص است. فقدان هرگونه استراتژی معاملاتی در خرید و فروش میان معامله‌گران سهام بیداد می‌کند و برخی همچنان در اوج ناآگاهی توهم ابداع استراتژی را دارا هستند.

نوسان قیمتی روزهای اخیر سهام به اوج‌گیری هیجان در بازار اشاره داشت.‌ یکی از اتفاقات مهم روز گذشته ابلاغ رسمی محدودیت‌های جدید بازار پایه از سوی مقام ناظر بود که با هراس از این موضوع در کنار جو منفی حاکم بر معاملات، سهام زیرمجموعه این بازار را به صف فروش کشاند. بار دیگر باید تاکید شود که محدود کردن معاملات به هر نحوی تنها پاک کردن صورت مساله و فرار از بار مسوولیت‌های سنگین‌تری است که سازمان و به‌صورت کلی سیاست‌گذاران اقتصادی باید در انجام آنها دقت بیشتری به خرج دهند.

طی روزهای اخیر همچنین حجم عظیمی از گزارش‌های ماهانه روی سامانه «کدال» قرار گرفت که برای شرکت‌های بزرگ معمولا نشانه‌ها از رویه مناسب مقداری فروش خبر می‌دهد که البته بعضا اثر ضعف قیمتی جهانی کالا نیز در آن قابل‌رویت است. در معاملات هفتگی نیز مجموعه‌ای از عوامل بنیادی مانند عملکرد مردادماه شرکت‌ها، سیگنال‌های سیاسی همراه با چاشنی بیش از حد هیجانی رشد ۷/ ۴درصدی شاخص را به دنبال داشت.

پاک کردن صورت مساله در بازار پایه

بار دیگر اثرات نگاه دولتی به گونه‌ای دیگر در سیاست‌گذاری بورس نیز مشاهده شد. البته به‌صورت مشخص مانند بهانه‌های دولتی در کنترل قیمت کالاها، احتمالا نگرانی از تشکیل حباب‌های سنگین قیمتی در سهام باعث شد که سیاست‌گذار بورسی به این سمت کشیده شود. اما آنچه در بازار پایه رخ داد مختص به این بازار نیست و اینکه چشممان را روی نوسانات عجیب قیمتی سهام‌ کوچک‌تر در بورس و فرابورس ببندیم و از ساده‌ترین راه یعنی ایجاد محدودیت استفاده کنیم نمی‌تواند راه‌حلی برای معضل اصلی باشد.

نمادهای بسیاری را می‌توان در بورس و فرابورس نام برد که چندین‌برابر شده‌اند. فارغ از اینکه این نمادها شایسته چنین رشدی بودند یا خیر، می‌توان به ۱۴ برابر شدن قیمت «قاسم» (سهام قاسم ایران) در مدت یک سال اشاره کرد. «دماوند» دیگر نماد زیرمجموعه فرابورس طی یک سال ۶ برابر شده است. «خلنت» در بازار دوم بورس در بازه یک سال اخیر رشد ۱۷ برابری را نیز تجربه کرد و طی هفته‌های گذشته مسیر اصلاحی را در پیش گرفت اما این موضوع واقعیت‌ ماجرا یعنی شدت نوسان عجیب و خارج از معمول و احتمالی با اتهام حباب را حذف نمی‌کند. از این دست نمادها چه در بورس یا فرابورس زیاد هستند. در بررسی بازه یک ساله «کماسه» تا ۶ برابر، «چکارن» تا ۸ برابر و «ستران» تا ۸ برابر رشد را تجربه کرده‌اند.

در این شرایط این سوال مطرح می‌شود که آیا سیاست سازمان بورس به این‌گونه است که اگر هر سهم با شائبه حباب همراه شود از راهکاری خواه منطقی یا غیرمنطقی استفاده می‌کند تا به هر صورت به خواسته خود برسد. اعمال هرگونه محدودیت بر معاملات قطعا رویه خارج از منطق است. اینکه برخی از معامله‌گران به سمت یک سهم بعضا به گونه‌ای هجوم می‌آورند که گویی در محوطه کارخانه طلا یافت شده است، باعث نمی‌شود که رویه منطقی کنار گذاشته شود. توهم عده‌ای نباید باعث شود که به کل بازار سهام ضربه وارد شود. بر این اساس باید گفت محدودیت‌ها به هر گونه‌ای دخالت و دستکاری در قیمت سهام محسوب می‌شود. در چنین شرایطی با محدودیت بازار پایه حتی ممکن است نقدینگی این‌بازار این‌بار به سمت بورس و فرابورس هجوم آورد که البته بار دیگر سهام کوچک‌تر مقصد نقدینگی با چنین سلیقه‌ای خواهد بود.

اما اینکه راه‌حل چیست قطعا نیاز به بررسی تجربه‌های جهانی در این خصوص دارد. اما به‌صورت مشخص همان‌طور که در گزارش «دست حباب‌ساز دولت در سهام» عنوان شده بود قطعا سیاست‌های اشتباه در حوزه‌های اقتصادی اثرات خود را در بازار سهام نیز منعکس می‌کند. یا اینکه نحوه برخورد با شرکت‌های ورشکسته یا حمایت بی‌جهت از شرکتی که چندین و چند سال است تولید ندارد و زیان سنگین را در خود نهفته دارد نتیجه‌ای این‌چنینی را در بازار سهام منعکس خواهد کرد.

در این میان اگر کارشناسی اعتراضی منطقی به این رویه داشته باشد به وی اتهام مخالف حقوق کارگر زده می‌شود. حالا اینکه چند شرکت وجود دارند که دقیقا با حمایت‌های مصنوعی دولت و با بهانه حمایت از حقوق کارگران میلیاردها تومان منابع دولتی و منابع بانکی را در سال‌های گذشته هدر داده‌اند و در شرایط کنونی نیز اخبار تنها از حقوق معوق کارگران همان کارخانه حکایت دارد و در عین حال سهام چنین شرکت‌هایی به خصوص در بازار پایه چندین برابر می‌شود. این رویه باید از بنیاد اصلاح شود و با محدودیت معاملاتی بنا نیست موضوعی حل شود و شاید در نتیجه‌‌ای عکس حتی بر شدت هیجان در دیگر سهام کوچک‌تر بورس و فرابورس بیفزاید.

موج‌سواری در بورس تهران

هوای معاملات دیروز بورس تهران مواج‌تر از همیشه بود. تلاطمی شدید قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها را در نوردید. سهام شرکت‌های زیادی از منفی ۵ درصد تا صف خرید پیش رفتند. در چنین شرایطی بوی هیجان تقریبا در عمده معاملات سهام به مشام می‌رسد. در بخش قبل از اثر معکوس محدودیت در کنترل هیجان گفته شد. بارها و بارها کارشناسان بسیاری از ضربه محدودیت نوسان قیمتی به بورس تهران انتقاد کرده‌اند. اما پس از چند سال همچنان هیچ اقدام مثبتی برای رهانیدن بورس از این‌گونه محدودیت‌ها رخ نداده است.

بارها بر لزوم به کارگیری فروش استقراضی تاکید شده بود و در شرایط کنونی گرچه این موضوع در دستور کار قرار گرفته است ولی احتمالا در نهایت در اختیار چند کارگزار خاص قرار می‌گیرد و مانند ابزار اختیار خرید در بورس تهران ابتر می‌ماند.

فروش استقراضی ابزاری است که در شرایط کنونی به شدت کمبود آن در بازار مشاهده می‌شود. کارشناسان بسیاری نسبت به حباب قیمتی سهام در بسیاری از شرکت‌ها تاکید دارند اگر امکان فروش استقراضی فراهم‌ آید می‌تواند به‌صورت خودبه‌خود سدی در برابر موج‌های سفته‌بازی ایجاد کند. در شرایطی که رویه کسب سود فقط از مسیر صعودی امکان‌پذیر است نباید انتظار داشت که تقابل نظرات میان فعالان بازار سهام شکل بگیرد. بر این اساس به جای مقررات خودساخته می‌توان از تجربیات جهانی استفاده مطلوب را داشت که البته در این میان انتهای نخ ممکن است به دولت برسد که شاید این موضوع سبب خیر شود و دولت از اثر سوء دخالت‌های خود در اقتصاد بیشتر آگاه شود.

مسیر مواج سهام از ابتدای هفته جاری آغاز شد و احتمالا در هفته آینده نیز ادامه پیدا می‌کند. کافی است که شدت اخبار ضد و نقیض سیاسی مانند هفته اخیر بیشتر نیز بشود آن‌گاه باید تلاطم بیشتری را در بازارهای داخلی به خصوص سهام انتظار داشت.

ایست بازار جهانی در مسیر نزولی

بازار کالایی همچنان سایه رکود جهانی را بر سر خود می‌بیند اما در این میان رشد هر چند اندک قیمتی کالاها در بازار جهانی واکنش مثبت سهام مرتبط را در بورس تهران به دنبال دارد. طی روزهای اخیر توقف نزول قیمت‌ها در بازار جهانی برای صعود سهام در بورس تهران کافی بود. علت این موضوع بارها در گزارش‌های پیشین مورد اشاره قرار گرفت. طی هفته‌های گذشته سهام کالایی در حال پیش‌خور کردن بدبینی‌های بسیاری بود که همین موضوع سپر محافظتی را پیرامون سهام ایجاد کرد.

در حالی‌که انتظارات روی تشدید ریزش قیمتی کالاها تنظیم شده بود رشد اندک و حتی ثبات نسبی قیمت‌ها برای رشد قیمت سهام مرتبط کافی به نظر می‌رسد. عملکرد ماهانه شرکت‌ها نیز مزید بر علت شده است تا پس از صورت مالی سه‌ماه نخست طی دو گزارش تیر و مرداد کف مطمئنی را برای سهام مورد نظر ایجاد کند گرچه همچنان باید به ریسک بسیار زیاد بازار جهانی و احتمال افت قیمتی کالاها وزنزیادی در تحلیل‌ها داد.