رشته‌ی مهندسی پزشکی با حوزه های علوم زیست پزشکی همپوشانی داردتاریخچه شکل گیری رشته مهندسی پزشکی
پایه گذاری رشته مهندسی پزشکی برای نخستین در ابتدای قرن بیستم میلادی به وسیله متخصصین پزشکی مطرح شد. تا قبل از قرن بیستم میلادی جلوگیری، تشخیص و درمان بیماری ها با روش های سنتی یعنی مطالعه علائم بیماری و تجویز دارو و عمل های جراحی صورت می گرفت. اولین بیمار در سال ۱۹۸۳ تحت عمل جراحی پیوند قلب مصنوعی قرار گرفت و ۱۹۲ روز زنده ماند. سال ۱۹۸۸ تلمبه (ضربان ساز، پیس میکر) تنظیم کننده قلب ساخته شد.
پایی که با استفاده از سیستم بادی و کنترل های ریزپردازنده طراحی و ساخته شد در سال ۱۹۹۳ به پای الکتریکی شهرت پیدا کرد. این پا بعد از دریافت و محاسبه سرعت قدم زدن شخص، محفظه های بادی خود را به نحوی تنظیم می کند که بطور طبیعی به جلو عقب حرکت کرده و مانع از لنگیدن شخص می شود.
اینک دانشمندان مهندسی پزشکی به یاری متخصصان رشته های مرتبط سعی می کنند تا چشم مصنوعی، کلیه مصنوعی یا رگ مصنوعی را اختراع کنند. رشته مهندسی پزشکی به ساخت اعضای مصنوعی مکانیکی یا الکتریکی محدود نمی شود بلکه حیطه این علم بسیار گسترده تر و متنوع تر است.
معرفی رشته مهندسی پزشکی
مهندسی پزشکی رشته ی نوپایی است که دامنه ی مهارت های آن بطور روز افزون در حال توسعه و گسترش است. رشته مهندسی پزشکی یکی از جدید ترین رشته هایی است که قدم به عرصه دنیای تکنولوژی جهانی نهاده و این رشته به این منظور شکل یافته تا پزشکان را در تشخیص و درمان یاری دهد.
در سال ۱۳۷۱ نخستین دانشكده مهندسی پزشكی ایران در دانشگاه صنعتی امیركبیر بنیان نهاده شد. این رشته با وجود قدمت کم، پیشرفت های چشمگیری در زمینه های علم و صنعت و حتی تجارت داشته است. نام رشته مهندسی پزشکی با مهارت تمام انتخاب شده است به دلیل آن که ترکیبی صحیح از دو رشته ی ریاضی و تجربی است و به دنبال ایجاد روابط منطقی بین علوم مهندسی و دانش پزشکی است. طبق این علم ساختار بدن انسان به مثابه یک نظام بسیار هماهنگ مهندسی و بیماری بعنوان عامل بی نظمی در این ساختار مطرح گردید.
به خاطر گسترش روز افزون سیستم های مهندسی در حیطه بهداشتی و پزشکی، تربیت و وجود نیروی انسانی متخصص و ماهر آشنا به وسایل و تجهیزات پزشکی امری ضروریست. حداقل و حداکثر مجاز طول دوره کارشناسی رشته مهندسی پزشکی در سه گرایش براساس آئین نامه های دوره کارشناسی شورایعالی برنامه ریزی است.
در واقع رشته مهندسی پزشکی با هدف کمک کردن به پزشکان در تشخیص و درمان و به منظور برطرف نمودن نیازهای پزشکی در زمینه طراحی، ساخت و نگهداری تجهیزات و ابزارهای پزشکی در جهت جلوگیری، تشخیص و درمان بیماریها ایجاد شده است.
رشته‌ی مهندسی پزشکی تنها در زمینه پزشکی و تجهیزات پزشکی کاربرد نداردرشته مهندسی پزشکی دقت و تنوع در تشخیص را توسعه و گسترش داده است به طوریکه تشخیص بدون دستگاه ها مقدور نیست. تا به حال دستگاه هایی من جمله EEG، ECG، MRI، CT- Scan کمک بسیار بزرگی به پزشکی کرده اند.
توانایی های لازم برای رشته مهندسی پزشکی
دانشجویان رشته مهندسی پزشکی باید دارای قدرت طراحی بالایی بوده و در تحلیل مسائل درسی و معضلات بیماران حرفی برای بیان کردن داشته باشند تا بتوانند موثر واقع شوند. همچنین آن ها باید به نرم افزارهای بسیاری از جمله متلب و اورکد و اس پی اسپایس و مدل سیم و ... (چه قبل و چه بعد و چه در زمان کارشناسی) مسلط شوند.
واحد های درسی رشته مهندسی پزشکی
تعداد کل واحد های درسی رشته مهندسی پزشکی در طول دوره ۱۴۰ واحد میباشد که حاوی دروس عمومی، پایه، اصلی، تخصصی و اختیاری، به شرح زیر میباشد:
۱- دروس عمومی رشته مهندسی پزشکی ۲۰ واحد
۲- دروس پایه رشته مهندسی پزشکی ۲۶ واحد
۳- دروس اصلی رشته مهندسی پزشکی ۴۷ واحد
۴- دروس تخصصی رشته مهندسی پزشکی ۴۷ واحد
انواع گرایش های رشته مهندسی پزشکی
۱. گرایش های کارشناسی رشته مهندسی پزشکی
- گرایش بالینی
- گرایش بیوالکتریک
- گرایش بیومکانیک
- گرایش بیومتریال
- گرایش بیوالکتریک: گرایش بیوالکتریک رشته مهندسی پزشکی، حاوی دروس مشترک با رشته های کامپیوتر و برق (الکترونیک، کنترل و مخابرات) همراه با دروس پایه پزشکی مثل فیزیولوژی، آناتومی و تصویربرداری پزشکی است و هدف آن به کارگیری دانش الکترونیک و کامپیوتر در حوزه پزشکی محسوب می شود.
دروس تخصصی گرایش بیوالکتریک: مدارهای الکتریکی، ماشین های الکتریکی مستقیم و متناوب، الکترونیک، میکروپروسسور، مخابرات آنالوگ و دیجیتال، تکنیک پالس، حفاظت الکتریکی در سیستم های بیمارستانی، سیستم های کنترل خطی، اندازه گیری الکترونیکی، تجزیه و تحلیل سیستم ها، مقدمه ای بر هوش محاسباتی و زیستی.
از اختراعات رشته مهندسی پزشکی میتوان به پیوند قلب مصنوعی اشاره کرد- گرایش بیومکانیک: افرادی که در گرایش بیومکانیک رشته مهندسی پزشکی مشغول به تحصیل هستند با استفاده از مفاهیم مکانیکی در زمینه های پزشکی کار خود را انجام میدهند. وقتی بدانیم که جلوه های گوناگون انسانی جنبه های مکانیکی قوی دارند میتوان به اهمیت این رشته پی برد. مثلا وقتی که دست یا پا و قلب مصنوعی ساخته می شود و باید متخصص این رشته در مورد روش عملکرد اندام ها اظهار نظر کند. رشته بیومکانیک استفاده از مکانیک کلاسیک در زمین های علوم زیستی را مطالعه می کند. پیشرفت این علم سبب ساختن قلب مصنوعی، دریچه های قلب، مفاصل مصنوعی، ارتزها وپروتزها، ابزارهای کمکی تشخیصی و جراحی، فهم بهتر از عملیات و کارکرد قلب، ریه، شریان ها، مویرگ ها، استخوانها، غضروف ها، تاندوها و دیسک های بین مهره ای و پیوندهای سیستم اسکلتی- عضلانی بدن شده است.
دروس تخصصی گرایش بیومکانیک: دینامیک و ارتعاشات در مهندسی پزشکی، خواص مواد مهندسی، مقدمه ای بر کاربرد مواد مهندسی در پزشکی، مکانیک سیالات، کینزیولوژی و بیومکانیک مقدماتی، ارتز و پروتز، طراحی اجزا، دینامیک ماشین، ترمودینامیک و انتقال حرارت، طراحی و تولید به کمک کامپیوتر، شیمی عمومی، بیوشیمی
- گرایش بیومتریال: بیومتریال جایگزینی اندام و عملکرد اندام از بینی تا نوک انگشتان است. دانشجویان گرایش بیومتریال رشته مهندسی پزشکی باید مواد و خواص آن ها را به خوبی بشناسند تا بتوانند از مواد طبیعی و مصنوعی برای رسیدن به اهداف تخصصی و کاری خود استفاده کنند.
دروس تخصصی گرایش بیومتریال: فیزیولوژی و آناتومی، استاتیک و مقاومت مصالح، بیوشیمی، مبانی علوم و تکنولوژی پلیمر ها، هیستولوژی و پاتولوژی، مقدمه ای بر بیولوژی سلولی ملکولی، تجهیزات عمومی بیمارستانها و کلینیکهای درمانی، مبانی زیست سازگاری و ....
- گرایش بالینی: بکارگیری تکنولوژی فرآیند های بیماری دیابتی است. متخصصان گرایش بالینی رشته مهندسی پزشکی همراه با گروهی متشکل از پزشکان، پرستارها و تکنسین ها یک تیم درمانی را تشکیل میدهند. مهندس پزشک بالینی مسئول خرید، مراقبت، تعمیر، بررسی اطلاعات کامپیوتری، تجهیزات پزشکی، ابزارکسب اطلاعات حیاتی و … است و همینطور تجهیزات مایحتاج پزشکان و بیمارستان را در زمینه های خاص طراحی یا تطبیق می دهند. تمامی این موارد مستلزم بهره گیری از سیستم های کامپیوتری، به همراه تجهیزات و نرم افزارهای طراحی شده برای کنترل این تجهیزات و جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنهاست. مهندس پزشک بالینی باید پیوسته از آخرین تکنولوژی های مربوط به درمان و مراقبت های پزشکی بهره گیری کند.
وظیفه ی رشته مهندسی پزشکی مطالعه‌ی ساختار بدن به صورت سیستمیک می باشد۲. گرایش های کارشناسی ارشد رشته مهندسی پزشکی
- گرایش مهندسی ورزش
- گرایش مهندسی بافت
- گرایش مهندسی بیومواد
- گرایش مهندسی بیومکانیک
- گرایش مهندسی بیوالکتریک
- مهندسی ورزش: موضوع گرایش مهندسی ورزشی رشته مهندسی پزشکی، کاربرد علم مهندسی در ورزش است. مهندسی ورزش تخصصی است که ضمن توجه به جزئیات طراحی فضاها و مکان های ورزشی (مانند تهویه مطبوع، کف پوشها، نور و صدا)، به تحلیل نکات مهم در طراحی ابزارهای جدید ورزشی نیز توجه دارد به دلیل آن که از نقطه نظر علمی، تجهیزات ورزشی اکثراً جزیی از بدن انسان تلقی می شوند.
- مهندسی بافت: گرایش مهندسی بافت رشته مهندسی پزشکی، بیشتر در زمینه ی پزشکی و در گسترده ی میکروسکوپیک می پردازد. در این شاخه تخصص درآناتومی بیوشیمی و مکانیک سلول ها و ساختارهای درون سلولی برای درک بیشتر در فرآیند بیماری توانایی داخل شدن به بخشهای ویژه سلول لازم است.
- مهندسی بیومواد: فارغ التحصیل گرایش بیومواد رشته مهندسی پزشکی با کار مواد گوناگون مانند پلیمرها، سرامیک ها، کامپوزیت ها و مواد فلزی در بدن انسان و در تجهیزات پزشکی آشنا می شود.
۳. گرایش های دکتری رشته مهندسی پزشکی
- گرایش مهندسی بیو متریال
- گرایش مهندسی بیو مکانیک
- گرایش مهندسی بیو الکتریک
بازار کار رشته مهندسی پزشکی به چه صورت است؟
از آنجا که قیمت تجهیزات و دستگاه های پزشکی معمولاً بسیار بالا است، بحث نحوه صحیح استفاده و مراقبت از آن ها برای طبیبان و مراکز مختلفی مثل بیمارستان ها بسیار مهم می باشد. بدین ترتیب مهندسان پزشکی، که برای رفع این نیاز حضورشان ضروری است، میتوانند جذب مراکز درمانی و بیمارستان ها شوند. با توجه به ضرورت وجود متخصصین تجهیزات پزشکی در تمام بیمارستان ها و مراکز درمانی و همچنین حرکت رو به رشد شرکت های دانش بنیان، بازار کار رشته مهندسی پزشکی، نسبتا پر رونق بوده و در آینده هم میتوان به پیشرفت آن، بسیار امیدوار بود. اگرچه، مهارت و تجربه شخصی هم تأثير چشمگیر در موفقیت و پیشرفت کاری افراد در این رشته دارد.
میزان درآمد مهندس پزشکی با توجه به میزان تجربه، دانش و تخصص، محل و نوع کار متفاوت است. مهندس پزشکی که در بخش دولتی مشغول بکار است، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. البته معمولاً بیشتر مهندسان پزشکی در بخش خصوصی فعالیت کرده و با توجه به معیارهایی که گفته شد درآمدهای مختلفی دارند.
از اختراعات رشته مهندسی پزشکی ساخت اولین پای الکتریکی در سال ۱۹۹۳ است فارغ التحصیلان رشته مهندسی پزشکی در صورت دارا بودن مدارک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری میتوانند برای ورود به شغل مهندسی پزشکی اقدام کنند و در مراکز تحقیقاتی از جمله موسسه استاندارد، بنیاد مستضعفان و جانبازان، مرکز تحقیقات وزارت دفاع و دیگر مراکز تحقیقاتی، وزارت بهداشت، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت صنایع، سازمان تامین اجتماعی، بیمارستان های دولتی و خصوصی، شرکت ها یا کارخانه های تولید کننده انواع وسایل، تجهیزات و دستگاه های پزشکی به فعالیت بپردازند.
گردآوری: بخش دانشگاه سرپوش
- 14
- 5
