معرفی رشته علوم تربیتی و گرایشهای آن

رشته علوم تربیتی چیست

رشته علوم تربیتی

رشته علوم تربیتی از رشته های دانشگاهی است که یافته های علمی روانشناسی و جامعه شناسی و دیگر رشته های علوم اجتماعی را به شکل کاربردی در فرآیند تعلیم و تربیت کودکان و دانش آموزان مورد استفاده قرار می دهد. در روند جامعه انقلابی ما، نقش آموزش و پرورش در توضیح و تشریح ارزش های جدید حاکم برجامعه اسلامی و آماده کردن کودکان برای ایفای نقش خود بر مبنای روابط اسلامی و انقلابی از اهمیت خاص بهره مند است و این مسأله از دیدگاه اسلامی و نیز در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد تائید قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیقات روانشناسان و کارشناسان علوم تربیتی نمایانگر آن است که امکانات مراکز تربیت کودکان از دوره های پیش دبستانی نباید تنها برای محافظت کودکان و تامین نیازهای اولیه آنان مورد استفاده قرار گیرند. بلکه تدوین برنامه های آموزشی در چنین دورانی بسیار ضرورت دارد.

تعداد واحدهای دروس رشته علوم تربیتی

تعداد کل واحدهای درسی دوره کارشناسی رشته آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستان ۱۴۲ واحد است، این دروس از لحاط محتوی به عمومی، اصلی، اختیاری و اختصاصی تقسیم میشود، دروس اختصاصی از لحاط نظری و عملی به دو گروه تقسیم میشود (۴۲ واحد دروس نظری و ۸ واحد دروس عملی) کارورزی به شرح زیر است:

- دروس عمومی ۲۳ واحد

- دروس اصلی: پایه علوم (اصلی) ۶۱ واحد

- دروس تخصصی: دروس کاربردی ۵۰ واحد

- دروس اختیاری ۸ واحد

جمع کل واحدهای درسی دوره کارشناسی رشته آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستان ۱۴۲ واحد است.

انواع گرایش های رشته علوم تربیتی

گرایش های رشته علوم تربیتی در مقطع کارشناسی

• تکنولوژی آموزشی
• آموزش پیش دبستانی و دبستانی
• مدیریت و برنامه ریزی آموزشی
• آموزش و پرورش کودکان استثنایی

۱. تکنولوژی آموزشی:

یکی از گرایش های رشته علوم تربیتی، تکنولوژی آموزشی است. برخلاف تصور همه مردم صرفاً در ابزار و وسایل خلاصه نمی شود بلكه دیدی تازه به یادگیری میباشد كه با استفاده از نظرات و اصول روانشناسانه برترین نوع و روش استفاده را از وسایل آموزشی در جهت یادگیری بهتر بازگو می كند.

۲. آموزش پیش دبستانی و دبستانی:

آموزش و پرورش پیش دبستانی عبارت است از آموزش و پرورشی که از زمان تولد تا آغاز دوره دبستان در خصوص کودک انجام می شود. هدف از آموزش و پرورش دبستانی، پرورش افرادی با ایمان، ماهر، مسئول و خلاق است؛ بدین ترتیب پرورش قوای فکری، جسمی، عاطفی و اجتماعی من جمله هدفهای اولیه این رشته است. آموزش و پرورش پیش دبستانی از گرایش های رشته علوم تربیتی است.

۳. مدیریت و برنامه ریزی آموزشی:

هدف از گرایش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، برآوردن نیازهای آموزشی وزارت آموزش و پرورش طبق معارف، ارزشهای تربیت اسلامی و اصول مدیریت صحیح است. دقت و توجه به نیازهای کشور در زمینه کمبود مدیران و برنامه ریزان آموزشی متعهد و مسلمان در مقاطع گوناگون تحصیل در وزارت آموزش و پرورش، ضرورت و اهمیت این رشته تحصیلی که از گرایش های رشته علوم تربیتی است را روشن می کند.

موقعیت شغلی رشته علوم تربیتی در ایران

۴. آموزش و پرورش کودکان استثنایی:

کودکان و دانش آموزان استثنایی به پنج گروه عقب مانده ذهنی و معلول جسمی، ناشنوا و نیمه شنوا، نابینا و نیمه بینا، ناسازگار و باهوش تقسیم میشوند و در هر گروه وضعیت خاصی برای تعلیم و تربیت آن ها وجود دارد. مقصود از آموزش و پرورش کودکان استثنایی فراهم کردن فرصت های مناسب و امکانات آموزشی ویژه برای این گروه از کودکان است. این گرایش که از گرایش های رشته علوم تربیتی است به کودکان دارای مشکلات ذهنی و جسمی بیشتر پرداخته می شود.

گرایش های رشته علوم تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد

• برنامه ریزی آموزشی
• آموزش و پرورش تطبیقی
• برنامه ریزی درسی
• تحقیقات آموزشی
• آموزش و پرورش استثنایی
• روانشناسی تربیتی
• آموزش بزرگسالان
• مشاوره و راهنمایی
• آموزش و بهسازی منابع انسانی
• تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت
• تکنولوژی آموزشی
• مدیریت و برنامه ریزی آموزش عالی
• سنجش و اندازه گیری در آموزش و پرورش

>> برنامه ریزی آموزشی:

این رشته یکی از گرایشهای رشته علوم تربیتی است. هدف این گرایش تربیت مدرسان عالم و آگاهی میباشد که بتوانند با توجه به تخصص خود جهت تجزیه و تحلیل موارد آموزشی و درسی در مدارس و آموزشگاه های کشور مدرس قابل و متفکری باشند.

>> برنامه ریزی درسی:

هدف از ایجاد دوره کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، عبارت است از تقویت قدرت تفکر انتقادی دانشجویان جهت بررسی و تجزیه و تحلیل برنامه های آموزشی و درسی مدرسه های کشور و تربیت افرادی که قادر باشند بررسی تطبیقی روی برنامه ها، طرح ها و الگوهای رایج و پیشرفته ای که در سایر کشورها با موفقیت طراحی و اجرا شده را انجام داده و پیشنهادات لازم را در جهت تطبیق این طرح ها و برنامه ها با توجه به خصوصیات آموزشی، عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی افراد جامعه امروز کشور باشند، ارائه دهند. (عیناً با گرایش برنامه ریزی آموزشی از نظر دروس و ضرایب یكی می‏باشد)

>> تحقیقات آموزشی: 

هدف رشته تحقیقات آموزشی که یکی از گرایشهای رشته علوم تربیتی است، مهیاسازی دانشجویان برای ورود به مشاغل مربوط به تحقیقات در مورد نظام های آموزشی در تمامی سطوح آموزش و پرورش اعم از دولتی یا غیر دولتی است.

>> روانشناسی تربیتی:

روان شناسی تربیتی دانشی است که به دین، فلسفه و پژوهشهای آزمایشگاهی وابسته است. روان شناسی تربیتی که از گرایشهای رشته علوم تربیتی است نقش کارسازی در زمینه شناخت شاگردان، تربیت معلمان، شناخت فرآیند یادگیری، پرورش ابزارهای اندازه گیری روانی – تربیتی و ارزشیابی یادگیری خصوصا یادگیری پیشرفت به عهده دارد.

>> آموزش بزرگسالان:

این رشته همانگونه که از نامش پیداست به تربیت نیروی انسانی متخصص در امر آموزش بزرگسالان می پردازد و برنامه ریزی، اجرا و محاسبه این آموزشها را مورد توجه قرار می دهد. توجه ویژه به آموزش بزرگسالان و اداره تخصصی مراکز آموزشی این گروه در جامعه از ویژگیهای جوامع پیشرفته است بنابراین امروزه جوامع بشری توسعه یافته به اجرای برنامه "سواد آموزی" اکتفا نکرده و برنامه آموزش بزرگسالان که از گرایش رشته علوم تربیتی است مورد توجه قرار داده اند که سواد آموزی قسمتی از آنرا تشکیل می دهد.

آموزش و بهسازی منابع انسانی، گرایشی جدید در رشته علوم تربیتی

>> آموزش و بهسازی منابع انسانی:

این گرایشی جدید در رشته علوم تربیتی است. رشته آموزش و بهسازی منابع انسانی، به تربیت متخصصانی می پردازد که هدفشان اعتلای فعالیتهای آموزش نیروی انسانی در سطح سازمانها و نهادهای جامعه است.

>> رشته های تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت:

این گرایش در رشته علوم تربیتی، هم خود مفهوم فلسفه و هم آموزش و پرورش را مورد وارسی قرار می دهد. در این رشته آشنایی با نظریه های تربیتی و علمای فلسفی که صاحب سبک و نظر در زمینه آموزش بوده اند برای بهبود هرچه بیشتر نظام علمی و آموزش و پرورش مورد بررسی قرار می گیرند.

>> تکنولوژی آموزشی:

برخلاف تصور همه مردم صرفاً در ابزار و وسایل خلاصه نمی شود بلكه دیدی جدید به یادگیری میباشد كه با استفاده از نظرات و اصول روانشناسانه برترین نوع و روش استفاده را از وسایل آموزشی در جهت یادگیری بهتر بازگو می كند. تکنولوژی آموزی، از گرایشهای رشته علوم تربیتی است.

>> مدیریت و برنامه ریزی آموزش عالی:

مدیریت و برنامه ریزی آموزش عالی علاوه بر ایجاد دانش، به نحوه استفاده از دانش هم اهمیت می دهد. رشته آموزش عالی از زیرمجموعه های رشته علوم تربیتی است و در مقطع کارشناسی ارشد بدون گرایش می باشد. این رشته بیش ترین تشابه را با رشته برنامه ریزی درسی در مجموعه علوم تربیتی دارد.

>> سنجش و اندازه گیری در آموزش و پرورش:

رشته سنجش و اندازه گیری به بیان ساده به کاربرد آمار و سنجش و اندازه گیری در تحقیقات روانشناسی و آموزشی می پردازد. به بیان کامل تر، این رشته تحلیل، ارزشیابی، سنجش و اندازه گیری صفات، ویژگی ها و خصوصیات انسانی با استفاده از ابزارهای گوناگون و متفاوت و با گستره ای از روش های کیفی محض تا کمی محض را بر عهده دارد تا از این طریق از افراد در موقعیتهای گوناگون شغلی و نیز آموزش و پرورش استفاده کند.

رشته علوم تربیتی، رشته ای تحصیلی در سطح دانشگاه

رشته علوم تربیتی در مقطع دکتری

• فلسفه تعلیم و تربیت
• برنامه ریزی درسی
• مدیریت آموزشی
• روانشناسی تربیتی
• تکنولوژی آموزشی
• آموزش عالی
• مشاوره
• سنجش و اندازه گیری

- فلسفه تعلیم و تربیت:

این رشته در دو قلمرو کلی"فلسفه" و " آموزش و پرورش" به بررسی سیر تاریخی آموزش و پرورش و نظامهای آموزشی جهان می پردازد و فلسفه و آراء تربیتی تعلیم و تربیت در غرب و در اسلام را مورد قیاس قرار می دهد.

- برنامه ریزی درسی:

در دوره دکتری برنامه ریزی درسی که یکی از گرایشهای رشته علوم تربیتی است، تلاش شده که دانشجویان با روش های تحقیق، تدریس، نظریه های برنامه درسی، مبانی دینی برنامه درسی، طراحی، اجرا، ارزشیابی و مطالعات تطبیقی در برنامه درسی آشنا شوند. همینطور سعی شده است که جنبه های عملی هم مورد تأکید قرار بگیرد؛ به طوریکه دانشجویان در کنار برنامه آموزشی، برنامه پژوهشی را نیز داشته باشند و با گذراندن واحد پایان نامه، در عمل هم توانمندی های مربوطه را کسب نمایند.

- مدیریت آموزش عالی:

دوره دکتری مدیریت آموزشی، به مسائل نظری، پژوهش و برنامه ریزی در امر مهم آموزش و کاربردهای این رشته می پردازد. رشته مدیریت آموزشی که از زیر مجموعه های رشته علوم تربیتی است، دانش حاصل از به کارگیری روش علمی است که از این روش جهت بررسی ویژگی ها و توضیح عناصر سازمانی و روابط بین آنها در سازمان های آموزشی استفاده می شود.

- روانشناسی تربیتی:

دکتری روانشناسی تربیتی که از زیرمجموعه های رشته علوم تربیتی است به کاربرد روانشناسی در آموزش و یادگیری می پردازد. در این رشته، روش های آموزشی، چگونگی یادگیری، سنجش و ارزیابی آموخته های یادگیرندگان نیز مورد بررسی قرار می گیرد. هدف این رشته شناخت شاگردان، تربیت معلمان و طرح و اجرای برنامه های آموزشی و پرورشی می باشد.

- تکنولوژی آموزشی:

هدف این رشته تربیت متخصصانی است که بتوانند با این تحولات سازگار شده و در ترقی آن سهیم باشند. همچنین بتوانند به نیاز نیروی انسانی خیلی از نهادهای عمومی و موسسات خصوصی کشور به تکنولوژی آموزشی در زمینه های طراحی، اجرا، مدیریت و ارزشیابی فرآیندهای آموزشی، پاسخ دهند.

- برنامه ریزی توسعه آموزش عالی:

هدف از رشته کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، تربیت متخصصانی است که قادر باشند با توجه به تغییرات نظام آموزشی و ضرورت های موجود، اصلاحات و تغییرات مناسبی در برنامه ریزی درسی مقاطع گوناگون ایجاد نمایند. برنامه ریزی توسعه آموزش عالی از زیر شاخه ای رشته علوم تربیتی است.

رشته علوم تربیتی هم برای آینده ی فرد و هم برای جامعه مفید است

- آموزش عالی:

رشته آموزش عالی در گروه رشته علوم تربیتی قرار گرفته و مقصود از این رشته تربیت متخصصانی در زمینه آموزش و پژوهش در کلیه مسائل و مشکلات دانشگاهها، هدایت علمی راههای مشارکت آموزش عالی در توسعه پایدار فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و حل مشکلات اجتماعی، افزایش کیفیت برنامه ریزیهای آموزشی و درسی با توجه به نیازهای روز جامعه و بالا بردن جایگاه علمی کشور در سطح بین المللی می باشد. رشته آموزش عالی، دارای گرایشهای زیر می باشد:

۱. مدیریت آموزش عالی

۲. اقتصاد و مدیریت مالی آموزش عالی

۳. برنامه ریزی توسعه آموزش عالی

۴. برنامه ریزی درسی در آموزش عالی

۵. فناوری اطلاع رسانی در آموزش عالی

- مشاوره:

رشته مشاوره در گروه رشته علوم تربیتی قرار گرفته است. رشته مشاوره به جلوگیری و درمان اختلالات شخصیت انسان می پردازد. در واقع وظیفه مشاورین کمک به افراد عادی جامعه برای جلوگیری از وقوع بحران های روحی یا راهنمایی آنان برای غلبه بر بحران است.

- سنجش و اندازه گیری:

رشته سنجش و اندازه گیری یکی از زیر مجموعه های رشته علوم تربیتی است. رشته سنجش و اندازه گیری به بیان ساده به کاربرد آمار و سنجش و اندازه گیری در تحقیقات روانشناسی و آموزشی می پردازد.

موقعیت شغلی رشته علوم تربیتی در ایران

در مورد بازارکار کارشناسی ارشد رشته علوم تربیتی باید توجه نمود که تنوع گرایشهای این رشته زیاد است. فلسفه اصلی رشته علوم تربیتی، استفاده از توانایی فارغ التحصیلان آن در آموزش و پرورش و بعد از آن صدا و سیما است. ولی در عمل می بینیم که به علت تفکر اشتباه حاکم بر محیط های فوق، تکنولوژیست های آموزشی به سختی جذب این مراکز می شوند. البته بعضی از فارغ التحصیلان رشته علوم تربیتی جذب مدارس غیرانتفاعی شده اند و با ارائه طرح های آموزشی برای دوره ها و درس های گوناگون، کارآیی مدرسه را بسیار ارتقاء داده اند. عده ای از فارغ التحصیلان هم جذب وزارت ارشاد یا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان میشوند و سرانجام بعضی از فارغ التحصیلان با توجه به توانایی هایی که در طی تحصیل کسب نموده اند، جذب بازار کار آزاد میشوند و به عکاسی آموزشی یا تولید فیلم های آموزشی می پردازند. فارغ التحصیلان رشته علوم تربیتی در صورت برخورداری از سرمایه لازم میتوانند مجوز تأسیس مهدكودك و آمادگی را اخذ كرده و در این زمینه فعالیت كنند.

گردآوری: بخش دانشگاه سرپوش