ميراث هاشمي در دست فرهاد رهبر

کسی که اسفند سال ٩١ محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت، مدیریت او بر دانشگاه تهران را «سیاست‌زده و غیرعلمی یا احیانا امنیتی» توصیف کرده بود، روز گذشته با رأی اعضای هیئت امنای دانشگاه آزاد برای ریاست این دانشگاه بزرگ به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی معرفی شد.

فرهاد رهبر که در سابقه کاری خود معاونت اقتصادی وزارت اطلاعات در دولت اصلاحات، ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و ریاست دانشگاه تهران در دولت احمدی‌نژاد و نایب‌رئیس شورای راهبردی نظام مالیاتی ایران در دولت روحانی را دارد و از اعضای ارشد ستاد ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری پیشین بود و در آستان قدس رضوی هم مشاور اقتصادی و دبیر کارگروه اقتصادی این مجموعه است، حالا به رزومه خود می‌تواند مسئولیت سرپرستی دانشگاه آزاد اسلامی را نیز اضافه کند.

خبر این انتصاب روز گذشته منتشر شد، با این جزئیات: جلسه هیئت امنای دانشگاه آزاد پیش از ظهر روز ٢٥ تیرماه با حضور اکثریت اعضا برگزار شد و اعضای هیئت‌ امنا در این جلسه به اتفاق آرا تصویب کردند که فرهاد رهبر به‌عنوان رئیس دانشگاه آزاد به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی معرفی شود، براین‌اساس، موضوع ریاست او بر دانشگاه آزاد در اولین جلسه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مطرح خواهد شد و پس از تصویب در این شورا، رسما به‌عنوان رئیس دانشگاه آزاد منصوب می‌شود.

همچنین اعضای هیئت امنای دانشگاه آزاد در این جلسه تصویب کردند که فرهاد رهبر از امروز به‌عنوان سرپرست فعالیت خود را در دانشگاه آزاد آغاز کند. همچنین در این جلسه از زحمات علی‌محمد نوریان در طول دوران سرپرستی‌اش در دانشگاه آزاد قدردانی شد.

بر اساس تبصره دوم ماده ١٣ اساسنامه دانشگاه آزاد، «پس از استعفا یا عزل رئیس دانشگاه هیئت امنا موظف است ضمن تعیین سرپرست برای دانشگاه، طی یک مهلت سه‌ماهه نسبت به معرفی گزینه پیشنهادی برای احراز ریاست دانشگاه به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی اقدام کنند». براین‌اساس، با توجه به برکناری حمید میرزاده، رئیس پیشین دانشگاه آزاد، از سوی هیئت امنای این دانشگاه در تاریخ سوم اردیبهشت ٩٦، هیئت امنا تا سوم مرداد امسال فرصت داشت تا گزینه خود برای تصدی ریاست‌ دانشگاه را به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی معرفی کند؛ در این بازه‌ زمانی نزدیک به سه‌ماهه، علی‌محمد نوریان به‌عنوان سرپرست، وظیفه‌ مدیریت امور دانشگاه را برعهده داشت.

موج تغییرات در دانشگاهی که به «میراث هاشمی» مشهور است، پس از فوت آیت‌الله هاشمی و در بحبوحه رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری اخیر آغاز شد. روز پنجم اردیبهشت‌ بود که خبر برکناری حمید میرزاده، سومین رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، پس از عبدالله جاسبی و فرهاد دانشجو منتشر شد. میرزاده که خود از سال ٨٦ و با دعوت آیت‌الله هاشمی عضو هیئت مؤسس و هیئت امنای این دانشگاه بوده، در جلسه فوری‌ای که روز چهارم اردیبهشت از سوی شورای دانشگاه آزاد برگزار شد، از ریاست کنار گذاشته و به‌جای او علی‌محمد نوریان به‌عنوان سرپرست معرفی شد.

در جلسه‌ای که منجر به تغییر میرزاده شده، محمد فرهادی، وزیر علوم و سید‌حسن هاشمی، وزیر بهداشت که ازجمله هشت عضو هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی هستند، پیش از رأی‌گیری درباره ماندن یا کناررفتن میرزاده، جلسه را ترک کرده و تنها شش عضو این هیئت در رأی‌گیری مشارکت کردند که در این میان چهار نفر به برکناری حمید میرزاده از ریاست دانشگاه آزاد رأی دادند. همان‌موقع هم فرهاد رهبر به‌عنوان گزینه‌ای برای سرپرستی این دانشگاه مطرح شد، اما قرعه سرپرستی موقت سه‌ماهه به نام نوریان خورد.

حالا دوره سه‌ماهه سرپرست هم تمام شده و فرهاد رهبر ریاست دانشگاه آزاد اسلامی را برعهده گرفته است و پیش‌بینی می‌شود بدون مشکلی خاص رأی موافقت اعضای شورای انقلاب فرهنگی را هم بگیرد.

موج تغییرات در این دانشگاه البته در همین سه ماه اخیر هم سرعت گرفته بود. روند این تغییرات، به‌ویژه در مجموعه رسانه‌های وابسته به این دانشگاه قابل مشاهده بود. مدیران ارشد و بسیاری از اعضای تحریریه روزنامه فرهیختگان و خبرگزاری‌های آنا و ایسکا در همین مدت با دستور نوریان تغییر داده شدند و به‌جای نیروهای قبلی که اغلب خبرنگارانی اصلاح‌طلب بودند، خبرنگارانی که پیش از این در رسانه‌های اصولگرا؛ مانند فارس، روزنامه رسالت، تسنیم و... کار می‌کردند به كار گماشته شدند.

اصلی‌ترین سابقه مرتبط و مشابه فرهاد رهبر پیش از این و به مدت شش سال در دولت احمدی‌نژاد بود؛ وقتی که ریاست دانشگاه تهران را برعهده داشت و در آن مدت سابقه و عملکرد پربحث و حاشیه‌ای از خود برجای گذاشت؛ به‌گونه‌ای که محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت، در نامه‌ای به وزیر علوم وقت خود در رابطه با عملکرد او این‌طور نوشته بود: «متأسفانه و بر اساس اطلاعات دقیق در دو دانشگاه مهم، دانشگاه تهران که مادر دانشگاه‌های کشور و پرافتخار‌ترین آن است و دانشگاه تربیت‌مدرس که تنها مرکز رسمی تربیت مدرسین کشور است فضای عمومی به‌گونه دیگری مدیریت می‌شود که نه‌تنها سازنده نیست، بلکه تا حدودی در نقطه مقابل حرکت عمومی ملت و شئون دانشگاه و دانشگاهیان است.

رویکرد سیاست‌زده و غیرعلمی یا احیانا امنیتی توسط مدیران در محیط اجتماعی ناکارآمد و تخریب‌کننده و در محیط دانشگاهی ناکارآمدتر و مخرب‌تر است».

احمدی‌نژاد در آن نامه به وزیر علوم خود خواستار برکناری رئیس دانشگاه تهران و تربیت‌مدرس شده بود؛ درخواستی که البته به آن عمل نشد تا اینکه در نهایت فرهاد رهبر در دولت روحانی با حکم رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم اول دولت روحانی، از ریاست این دانشگاه کنار گذاشته شد.

در آخرین روزهای بهمن سال ٩٢ وقتی رهبر بالاخره برکنار شد، خبرگزاری ایسنا در گزارشی که از حال‌وهوای دانشگاه تهران پس از این برکناری منتشر کرد، نوشت: «پس از اعلام خبر تغییر رئیس دانشگاه تهران برخی دانشجویان با نصب پلاکارد بر روی دیوار و برخی دیگر با پخش شکلات از این تحول مدیریتی در نماد نظام آموزش عالی ایران استقبال و حمایت کردند».

در همین خبر آمده بود: «محمد رهبری سخنگوی انجمن اسلامی دانشگاه تهران با ابراز خوشحالی از تغییر ریاست دانشگاه تهران، به ایسنا گفت: از زمانی که این خبر در دانشگاه پخش شد بسیاری از دانشجویان با شنیدن این خبر، خوشحال شدند به همین دلیل می‌توان گفت این تغییر از دیدگاه دانشجویان دانشگاه تهران مثبت بوده است. وی اظهار کرد: عملکرد دکتر رهبر به‌ویژه محدودیت‌های ایجادشده برای انجمن‌ها و تشکل‌های دانشجویی و همچنین ایجاد فضایی بسته و خشک موجب ایجاد ناامیدی در دانشجویان شده است.

این دانشجو یکی از کارهای نادرست در دوره ریاست فرهاد رهبر را بازنشستگی اجباری برخی استادان دانست و افزود: فضای ناامیدی که در بین دانشجویان دانشگاه تهران وجود دارد باعث شده که دانشجویان تمایلی به افزایش بار علمی خود در کشور نداشته باشند و عزم خود را برای رفتن به کشورهای خارجی جزم کنند».

همچنین سعید معیدفر، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در این رابطه گفته بود: «در هشت سال گذشته دانشگاه بیشترین تاوان را داده است و در این مدت بیشترین اخراج‌ها در مورد دانشجویان و استادان رخ داد و طی هشت سال گذشته شاهد بودیم که انواع و اقسام فشارها اعم از ستاره‌دارکردن دانشجویان، بازنشسته‌شدن اجباری استادان و حذف برخی رشته‌های انسانی به جامعه دانشگاهی وارد شد».

همچنین در خبر و اظهارنظری دیگر که هم‌زمان با برکناری فرهاد رهبر در وب‌سایت عصرایران منتشر شد، دکتر تقی آزاد‌ارمکی، استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، درباره عملکرد او این‌طور گفته بود: نمره عملکرد علمی آقای فرهاد رهبر، از سقف نمره ٢٠، حداکثر هفت یا هشت است. یعنی فرهاد رهبر را از جنبه عملکرد علمی، واجد نمره قبولی نمی‌دانیم.

برای اینکه رنکینگ دانشگاه تهران در سطح بین‌المللی، در دوران مدیریت او افول کرد، در سطح ملی هم دانشگاه تهران در این دوران تنزل قابل‌اعتنایی داشت. از حیث مشارکت استادان دانشگاه تهران در امور اجتماعی، فرهنگی، سیاسی نیز دانشگاه تهران در شش سال مسئولیت او دچار افت و تنزل شد. اما از حیث مدیریتی، تغییرات عمده‌ای در ساختار دانشگاه تهران ایجاد کرد. او سطح‌بندی دانشگاه را تغییر داد.

سلسله‌مراتب مربی، استادیار، دانشیار و استاد، مستلزم گذراندن دوره‌ای طولانی است. یعنی زمان زیادی سپری می‌شود تا شخصی به مرتبه استادی برسد. فرهاد رهبر اما نیروهای سطوح بالا را، تا جایی که می‌توانست، از دانشگاه بیرون کرد، سطح میانی را به شکل جهت‌داری کنترل و هدایت می‌کرد و نهایتا سطح پایین این سلسله‌‌مراتب را به شکل گسترده‌ای توسعه داد؛ یعنی نیروهای فراوانی را به این سطح تزریق کرد».

بااین‌همه حالا فرهاد رهبر به سمت ریاست دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب شده است و تا چندی دیگر با رأی مثبت شورای‌عالی انقلاب فرهنگی کار خود را به صورت رسمی آغاز خواهد کرد.

صدرا محقق