لیتیوم؛ فلزی که به دوران پادشاهی طلای سیاه پایان می دهد!

فلزی به نام لیتیوم که در تولید باطری اتومبیل های الکتریکی کاربرد دارد، در حال حاضر در قعر قیمتی خود قرار دارد. با وجود این، پیش بینی ها از رشد بهای آن در سال های آینده به دلیل افزایش تقاضا برای خودروهای برقی حکایت دارد. بر این اساس، این فلز که به نوعی سوخت ماشین های برقی را در آینده تامین می کند، می تواند در صورت ادامه روند احتمالی افزایشی خود، در دهه های پیش رو به عنوان جایگزین نفت معرفی شود. با این حال، بازار فعلی لیتیوم با مشکلات متعدد ساختاری روبه رو است.

معارفه ولیعهد نفت

برخی می گویند فلزی به نام لیتیوم که از آن برای ساخت باطری های لیتیوم- یونی استفاده می شود تا در خودروهای برقی به کار روند، نفت آینده است زیرا در دنیایی که از سوخت های فسیلی فاصله گرفته و برای حفظ محیط زیست ارزش بیشتری قائل است، اتومبیل های برقی وسیله نقلیه غالب برای جابه جایی خواهد بود. این فلز اما در طول سال های گذشته به لحاظ قیمتی فراز و نشیب های زیادی را پشت سر گذاشته و اکنون در قعر قرار گرفته است. با وجود آنکه لیتیوم در سال های ۲۰۱۷- ۲۰۱۶ به اوج خود رسیده بود، سیل تولیدکننده های جدید که این صنعت را راهی به سوی  آینده می دیدند، روند قیمتی را نزولی کرد و از آن به بعد لیتیوم روز خوشی به خود ندید. در حالی که لیتیوم هنوز در تقلا برای حل مشکل مازاد عرضه بود، کرونا آمد و وضعیت را وخیم تر کرد تا در ۱۲ ماه منتهی به ماه مه، بهای این فلز ۴۰ درصد دیگر کاهش یابد.

اما فلزی که چنین پتانسیل بالایی در آینده دارد چرا با افت شدید قیمت روبه روست و چه مشکلات ساختاری مانع رشد آن شده اند؟ کارشناسان می گویند لیتیوم برخلاف دیگر فلزات از جمله مس و نیکل که با وجود گریدهای مختلف با مشخصات متعدد دارای استانداردی هستند که معامله آنها را در بازار آتی و همینطور فیزیکی ممکن و ساده می کند، فاقد چنین سازوکاری است و گریدهای متعدد آن مانع ایجاد شفافیت یا نوعی پیش بینی قیمتی از آن می شود. بر همین اساس، بانک ها بعنوان سرمایه گذار کمتر تمایل دارند در فلزی سرمایه گذاری کنند که نمی دانند پس از اتمام پروژه که احتمالا چند سال طول بکشد، بهای محصول تولیدی و میزان سود و زیان شان چگونه خواهد شد. این امر هم در گذشته جلوی افزایش قیمت لیتیوم را گرفته و هم تهدیدی برای توسعه این صنعت در آینده به شمار می رود. با وجود این، عمده تحلیلگران بر این باورند که به طور واضحی لیتیوم از نشیبی که گرفتارش شده سر بر خواهد آورد و با رفع کرونا و اقبال بیشتر به ماشین های الکتریکی، تقاضا برای آن به حدی خواهد رسید که تولیدکنندگان ناتوان از تامین سریع آن خواهند بود؛ موضوعی که به صعود قیمت می انجامد. اگر این رویه افزایشی محتمل ادامه یابد، لیتیوم به عنوان تنها فلزی که نقش سوخت را بازی می کند می تواند جایگاه نفت را در دهه های آینده تضعیف و بر تخت پادشاهی کامودیتی ها بنشیند.

مشکلات ساختاری لیتیوم

فلزی که تجدیدپذیر نیست اما سوخت انقلاب خودروهای برقی که با باتری های قابل شارژ کار می کنند را تامین می کند، با تهدیداتی از جمله قیمت پایین و کمبود سرمایه گذاری کافی برای توسعه ظرفیت تولید جدید روبه رو است. تناقضی که در اینجا وجود دارد این است که سیاستمداران دنیا بر طبل برقی سازی خودروها می کوبند که نیازمند رشد عرضه لیتیوم در آینده است اما واقعیت موجود نشان می دهد تولید این فلز رو به کاهش گذاشته و در صورت حل نشدن مشکلات ساختاری ممکن است نتواند پاسخگوی تقاضای شرکت های خودروسازی الکتریکی باشد. از نظر« اندی هوم» که گزارشی در خبرگزاری رویترز منتشر کرده دشواری معامله این فلز که به سختی در بازار آتی جای می گیرد از مسائلی است که سرمایه گذاری و قیمت آن را تحت تاثیر قرار داده است.

در جولای سال گذشته میلادی، آژانس اطلاعاتی معدنی( Benchmark Mineral Intelligence) طی یادداشتی در مورد وضعیت لیتیوم نوشت:« باید جریان پول به سرعت وارد بازار لیتیوم شود، در غیر این صورت راه برقی سازی حتی در محتاطانه ترین پیش بینی ها به دلیل ( کمبود) عرضه لیتیوم دچار مشکل خواهد شد.» از آن زمان به بعد قیمت ها حتی بیش از آن سقوط کرده اند و کووید- ۱۹ هم تقاضای تولید باطری و هم مصرف نهایی در صنعت خودروسازی را کاهش داده است. تولیدکنندگان قدیمی این صنعت عرضه را کاهش داده و توسعه کسب و کار را به تعویق انداخته اند و بازیگران جدید که با بالا گرفتن تب خودروهای برقی در سه سال گذشته وارد بازار لیتیوم شده بودند، این صنعت را در جست و جوی فلزی دیگر ترک کرده اند.

پارادوکس این بازار اکنون این است که سیاستمداران عمدتا اروپایی بسیار بر توسعه صنعت اتومبیل های برقی تأکید می کنند که در این سناریو تولید لیتیوم باید لزوما افزایش یابد و نه کاهش. ناتوانی این فلز از انجام چنین برنامه ای به این دلیل است که لیتیوم هنوز هیچ شفافیت قیمتی ندارد. بانک ها اگر تصوری از قیمت احتمالی فلز تولیدی داشته باشند، به سرمایه گذاری در آن پروژه بیشتر علاقه مند می شوند. با این حال، چنین چیزی در لیتیوم وجود ندارد و سرمایه گذار نمی داند پس از چندین سال که به فاز تولید برسد به چه سوددهی خواهد رسید. علاوه بر این ، موسسات مالی علاقه مندند با استفاده از بازارهای آتی به پوشش ریسک سرمایه خود بپردازند اما لیتیوم چنین سهولت سرمایه گذاری را فراهم نمی کند. بورس فلزات لندن( LME) قراردادی آتی را برای معامله لیتیوم در دستور کار دارد ولی با عملیاتی کردن آن ماه ها فاصله دارد و تاکنون واکنش تولیدکنندگان به این موضوع احتیاط آمیز بوده است.« فست مارکتس» که شریک بورس فلزات لندن در قیمت گذاری است، ۲۷ قیمت مجزا را برای گریدهای مختلف لیتیوم معین کرده که به گفته تولیدکنندگان حتی چنین پوشش قیمتی نیز تمام گریدها را شامل نمی شود که منجر به سردرگمی معامله گران می شود.

در تعریف« کامودیتی» از کالاهایی که قابل معامله اند نام می برند، حال آنکه لیتیوم در این مورد مشکلات جدی دارد. این مساله به شفافیت قیمتی لیتیوم آسیب وارد کرده و سدی بر سر راه رونق گرفتن این فلز است. این در حالی است که برای مثال مس تولیدی هر معدن با معادن دیگر متفاوت است اما بازیگران بازار بر این موضوع تأکید دارند که خود مس بخش مهم معامله است که قیمت را تعیین می کند. بنابراین آشفتگی بازار کاهش یافته و استانداردهایی برای محصول مس به وجود آمده است که در بازار آتی ریسک سرمایه گذاری را پوشش می دهد. در این حالت است که فلز دیگر موردمصرف در خودروهای الکتریکی، نیکل، به دلیل کاهش قیمتی در ماه های گذشته به علت شیوع کرونا، با افزایش خرید بلندمدت در بازار آتی مواجه شده است؛ مزیتی که لیتیوم از آن محروم است.

پیش بینی آینده

به رغم مسائل مختلفی که لیتیوم در حال حاضر با آنها دست و پنجه نرم می کند، بسیاری از تحلیلگران و نهادها معتقدند این فلز آینده ای روشن پیش رو دارد چراکه در دوران کرونا، برای مردمی که خانه نشین شده بودند، اهمیت حفظ طبیعت بالا رفته و بسیاری بر این باورند که کرونا در کنار فجایعی که به بار آورده، حساسیت محیط زیستی را افزایش داده است. در چنین فضایی، مردم بیشتری به استفاده از انرژی الکتریسیته برای به حرکت درآوردن خودروها علاقه مند می شوند و این موضوع تقاضا را برای باطری های لیتیوم- یونی بالا خواهد برد. علاوه بر این ، در ماه های گذشته بسیاری از طرح های توسعه ای این صنعت به تاخیر افتاده که به نظر کارشناسان در سال های آینده به رشد سریع بهای لیتیوم در زمانی که تقاضا رشد کند، کمک خواهد کرد زیرا تولیدکنندگان نخواهند توانست در مدت زمان کمی عرضه را با تقاضای جهش یافته هماهنگ کنند. تاخیر در پروژه های توسعه لیتیوم در کشورهای تولیدکننده مانند شیلی و استرالیا رخ داده است و این طرح ها تا سال ۲۰۲۱ به تعویق افتاده اند.

BMI تخمین زده در سال جاری میلادی عرضه به ۳۲۴ هزار تن برسد، در حالی که تقاضا در سطحی پایین تر( ۳۱۵ هزار تن) قرار خواهد گرفت. این نهاد همچنین برای سال ۲۰۲۳ پیش از این پیش بینی کرده بود که عرضه لیتیوم به ۵۷۲ هزار تن برسد اما در حال حاضر برآورد کرده این رقم ۵۴۳ هزار تن باشد که ۸ هزار تن کمبود را نسبت به تقاضا در پی خواهد داشت. همچنین BMI افزایش کمبود عرضه را در سال های بعد پیش بینی کرده است.

سقوط قیمت لیتیوم

فلز لیتیوم که در باتری های لیتیوم- یونی به کار می رود ، به رغم رونق یافتن خودروهای برقی در سال های گذشته، از اکتبر ۲۰۱۷ به بعد روندی کاهشی به خود گرفت. کارشناسان بر این باورند که دلیل این اتفاق ورود تولیدکنندگان جدید به بازار لیتیوم بود که عرضه را بیش از توان این صنعت بالا برد و باعث کاهش شدید قیمت شد. با این حال برای این بازار آینده روشنی پیش بینی می شود و انتظار می رود در سال های پیش رو با اقبال بیشتر مصرف کنندگان به خودروهای الکتریکی، تقاضا برای فلز لیتیوم رشد قابل توجهی را تجربه کند.