سال‌هاست که گرانی، تورم و افزایش قیمت‌ها جزئی از دغدغه‌های کلان مردم ما شده است. با این وجود طی ماه‌های اخیر گرانی‌ها به جایی رسیده که مردم در خرید ساده‌ترین و اصلی‌ترین وعده‌های غذایی خود کم آورده‌اند. قرار بود شرایط اقتصادی بهتر شود و قدرت خرید مردم افزایش پیدا کند نه اینکه با اتخاذ برخی تصمیمات حتی نان، پنیر، لبنیات، تخم‌مرغ، گوشت، مرغ، حبوبات و… نیز از سفره‌های مردم حذف شود. اینها نتیجه نادیده گرفتن هشدارهایی است که بسیاری از کارشناسان درخصوص تبعات سنگین حذف ارز ترجیحی و یارانه‌ها به دولت می‌دادند. بار‌ها صاحب‌نظران به دولت و مجلس هشدار دادند که نتیجه این تصمیمات چیزی جز گرانی و افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها نیست و تحمل مردم به حداقل‌های ممکن رسیده، ولی توجهی به این هشدار‌ها نشد و شاهد گران شدن اقلام خوراکی ضروری مردم و در نتیجه کاهش قدرت خرید شدیم.
گرانی و کاهش قدرت خرید مردم تنها یک مشکل اقتصادی نیست بلکه زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات در سایر بخش‌ها نیز به شمار می‌رود، به طوری که عدم و یا کاهش جدی مصرف هر یک از خوراکی‌های ضروری، تبعات سنگین و مشکلات بسیاری را هم بر جسم و هم بر روان مردم تحمیل خواهد کرد. حتی با نگاهی به جهان پیرامون و کشورهایی که سوءتغذیه در آنها رایج است متوجه می‌شویم که بسیاری از بیماری‌های شایع در میان مردم جهان به دلیل مشکلات تغذیه‌ای و در مواردی به دلیل سوءتغذیه ایجاد می‌شود. بی‌توجهی به کوچک شدن سفره مردم و ناتوانی آنها در خرید خوراک پایه و ضروری‌شان نتیجه‌ای جز تهدید جدی سلامت جسم و روح مردم نخواهد داشت.
از سوءتغذیه تا اختلال در توسعه جامعه
پرواضح است که عدم دسترسی و یا کاهش دسترسی مردم به خوراکی‌های ضروری باعث ایجاد بسیاری از بیماری‌های جسمی می‌شود. دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه به «جهان‌صنعت» گفت: «سوءتغذیه اثر خود را بر همه گروه‌های سنی و جنسی می‌گذارد ولی اثرات آن می‌تواند بر گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، مادران باردار و شیرده و سالمندان بیشتر باشد. اینکه در سوءتغذیه چه نوع کمبودی وجود داشته باشد می‌تواند تبعات خاص خود را بر جا بگذارد.»
وی ادامه داد: «در دوران رشد به خصوص در کودکان زیر پنج سال و همچنین کودکان در سنین بلوغ اولین کمبود، سوءتغذیه پروتئین انرژی است که باعث تاخیر یا کاهش رشد می‌شود و این کاهش رشد تبعات سوئی را به ویژه در نسل‌های بعد خواهد داشت. از آنجا که رشد به خصوص رشد قدی با توسعه جوامع ارتباط دارد، کاهش رشد باعث اختلال در توسعه جامعه می‌شود.»
متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی به اثرات سوءتغذیه انرژی پروتئین در سالمندی اشاره کرد و ادامه داد: «این سوءتغذیه در سنین سالمندی نه تنها مشکلات جسمی به دنبال دارد بلکه بار اقتصادی بسیاری را بر دوش خانواده و همچنین جامعه خواهد گذاشت. اگر می‌خواهیم این بار را کاهش دهیم باید از سوءتغذیه انرژی پروتئین جلوگیری کنیم.»
رحمانی سپس در مورد کمبود ریزمغذی‌ها اظهار کرد: «شدیدترین کمبود در ریزمغذی‌ها کمبود آهن است که معمولا حذف شدن گروه گوشت از برنامه غذایی باعث کمبود آهن و سپس کم‌خونی می‌شود و کم‌خونی زمینه بروز سایر اختلالات می‌شود، چراکه تمام اعضای بدن از طریق خون تغذیه می‌شوند و بنابراین اگر خون کافی به اعضای بدن نرسد باعث کاهش کارایی آنها می‌شود. بیشترین کاهش کارایی نیز در سنین رشد و کودکان درحال یادگیری دیده می‌شود که نتیجه آن کاهش یادگیری و رشد می‌شود و زمینه مضرات بعدی را فراهم می‌کند. از تاثیرات کم‌خونی در سایر گروه‌های سنی نیز می‌توان به اختلال در حافظه و کارایی افراد اشاره کرد.»
وی با بیان اینکه در حال حاضر جامعه ما در زمینه مصرف کلسیم دچار مشکل است، افزود: «اگر کمبود کلسیم ایجاد شود قطعا مشکلات فعلی نیز حاد‌تر خواهد شد. کمبود کلسیم از دیگر مشکلاتی است که در اثر کم و یا عدم مصرف لبنیات ایجاد می‌شود و بیماری‌هایی از قبیل پوکی استخوان را به دنبال خواهد داشت. کمبود کلسیم نیز مانند سایر کمبود‌ها در رشد کودکان اختلال ایجاد می‌کند و همچنین در خانم‌ها باعث اختلالات حرکتی و رفتاری می‌شود که باز هم نتیجه آن افزایش بار اقتصادی بر خانواده و جامعه است.» رحمانی گفت: «بنابراین اگر از هر جهت به بحث سوءتغذیه نگاه کنیم، شاهد خسارت‌های جبران‌ناپذیر فردی، خانوادگی و اجتماعی خواهیم بود و اگر خواهان یک جامعه سالم و توسعه‌یافته هستیم باید بحث تغذیه را در اولویت قرار دهیم و از ایجاد سوءتغذیه جلوگیری کنیم.»
عوارض سوءتغذیه در حوزه زنان و زایمان
دکتر مریم میکانیک متخصص زنان و زایمان نیز در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره مواد مورد نیاز زنان باردار و شیرده و مشکلات ناشی از عدم مصرف آنها گفت: «در رابطه با گرانی مواد غذایی به نظر می‌رسد بیشترین مشکلات مرتبط با منبع پروتئین مصرفی توسط زنان به خصوص زنان شیرده و باردار باشد. در واقع میزان پروتئین مورد نیاز برای زنان با شرایط عادی، ۸/۰ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن تخمین زده می‌شود که مثلا برای یک زن ۶۰ کیلویی ۴۸ گرم در روز است. منتها این نیاز در زن باردار به ۱/۱ گرم برای هر کیلو خواهد بود که تامین این پروتئین می‌تواند از لبنیات، تخم‌مرغ، گوشت، مرغ و ماهی و همین‌طور از منابع گیاهی باشد.»
وی ادامه داد: «سایر مواد مورد نیاز نظیر تامین آهن و کلسیم برای خانم‌های باردار و شیرده از طریق مصرف مکمل‌ها ممکن است اما اگر به اندازه کافی صورت نگیرد، مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت، مثلا فقر آهن که باعث کم‌خونی شده و بسیار نیز خطرناک است، از طریق مصرف مکمل‌ها قابل جبران بوده بنابراین تامین مواد پروتئین از طریق مواد غذایی اهمیت ویژه‌ای دارد.»
متخصص درمان نازایی درخصوص عوارض سوءتغذیه ناشی از عدم تامین مواد مورد نیاز بدن تصریح کرد: «سوءتغذیه شدید موجب عوارض بارداری نظیر زایمان زودرس و عقب‌ماندگی رشد جنین خواهد شد که هر دو عوارض شدیدی در دوره نوزادی را به همراه دارند. بنابراین مادران شیرده و بارداری که از لبنیات، گوشت و تخم‌مرغ به اندازه کافی بهره نمی‌برند، باید به میزان کافی ترکیبات آهن، کلسیم و ویتامین D مصرف کنند تا از بروز چنین مشکلاتی برای خود و جنین‌شان جلوگیری کنند.»
تبعات روحی و روانی گرانی‌ها بر مردم
شاید عده‌ای گمان کنند سوءتغذیه و یا تغذیه نادرست تنها به جسم و فیزیک انسان‌ها آسیب می‌زند، در حالی که روانشناسان معتقدند تغذیه رابطه مستقیمی با سلامت روح و روان دارد. در همین خصوص دکتر محمدرضا ایمانی روانشناس اجتماعی کاهش دسترسی مردم به اقلام و خوراکی‌های مورد نیازشان را یک موضوع دردناک و شک‌آ‌ور دانسته و درباره تاثیرات آن بر روان و ذهن مردم به «جهان‌صنعت» گفت: «تاب‌آوری احساسی است که به همه انسان‌ها در یک شرایط نرمال می‌تواند کمک کند تا تمام حوادث و وقایع ناگوار زندگی را تحمل، مشکلات را حل کنند و به زندگی خود ادامه دهند. اما مسائل مهمی نیز مانند مسائل روانی و جسمی هستند که به زیست ما بر‌می‌گردد. به عنوان مثال می‌توانیم برخی از عادت‌هایمان را مانند عادت خورد و خوراک تغییر دهیم و به سمت گیاه‌خواری و یا استفاده از لبنیات و میوه‌جات برویم. این سیستم بدنی که امروز هر یک از ما تغذیه خاص خود را داریم ناشی از برنامه، نیاز و علاقه‌مندی ذهنی ما است که قدرت کنترل موضوعات زیستی‌مان را به ما می‌دهد.»
وی در ادامه افزود: «بعد عدالت و امنیت از مهمترین ابعاد در مسائل روانی هستند، به گونه‌ای که اگر در توزیع هرگونه مواردی مانند ثروت، کسب‌و‌کار، ازدواج و سایر موضوعات مرتبط به زندگی عدالت وجود نداشته باشد و مردم از این بی‌عدالتی رنج ببرند و دچار سختی و مشکلات جدی شوند، ضربه‌ای بسیار مهلک بر کاهش میزان تاب‌آوری مردم و افزایش میزان استرس، اضطراب، مشکلات حاد جسمی و عارضه‌های قلبی خواهد بود. در بعد دیگر نیز امنیت روانی جامعه باید در نظر گرفته شود که آیا جامعه ما توان تحمل پذیرش بسیاری از موضوعات زیستی خود را دارد یا خیر؟ آیا جامعه استطاعت روبه‌رویی با چالش‌های ناشی از اجرای یک طرح را دارد یا خیر. اینکه اعلام می‌شود قرار است توزیع ثروت عادلانه صورت گیرد، آیا توانسته‌اند آن را به درستی تبیین و اجرا کنند.
آیا چیزی که تبیین کرده‌اند با آنچه که مورد انتظار و خواست ذهنی مردم است مطابقت پیدا کرده است یا خیر. در نظر نگرفتن هر یک از این موارد باعث ایجاد شکافی برای کاهش تاب‌آوری، تضعیف حس عدالت اجتماعی و همچنین کاهش حس امنیت اجتماعی می‌شود.»
روانشناس اجتماعی در ادامه بیان کرد: «در شرایطی که حس امنیت مردم تضعیف شده باشد، خرید کردن نه‌تنها حس خوبی به آنها نمی‌دهد بلکه از پولی که خرج کرده‌اند نیز ناراحت و غم‌زده می‌شوند و رفته‌رفته مفهوم خرید کردن از به دست آوردن به از دست دادن تبدیل می‌شود. اینها جنبه‌های روانی‌ای است که به آن نپرداخته‌اند و جامعه را آماده نکرده‌اند. به همین دلیل است که تک‌تک موضوعاتی که در جامعه ایجاد می‌شود فقط فشارهای روحی و روانی سنگینی را بر مردم تحمیل می‌کند که نتیجه آن نیز پرخاشگری، نزاع، درگیری، تعارضات اجتماعی و… می‌شود.»
ایمانی با بیان اینکه مردم دچار بی‌اعتمادی شده‌اند تصریح کرد: «این بی‌اعتمادی به این معناست که مردم به تهیه اقلام مورد نیاز خود در آینده اطمینان ندارند. از قیمت‌ها مطمئن نیستند و معلوم نیست که توانایی تامین اجناس و کالاهای مورد نیازشان را داشته باشند یا خیر. به دلیل همین بی‌اعتمادی‌ها است که شاهد رفتارهای هیجانی از جانب مردم هستیم.»
این روانشناس در خصوص سلامت عاطفی کودکان نیز گفت: «اگر فرزندان در یک بستر آرام، مناسب و دور از استرس تربیت شوند باعث می‌شود که در آینده زندگی مناسب و باکیفیت‌تری داشته باشند. ولی در شرایطی که کودکان ما هیچ شناخت و آگاهی نسبت به جامعه و اتفاقات آن نداشته باشند، مسائل بغرنجی برایشان به وجود می‌آید که پیامد آن را در بحران کرونا و آموزش مجازی شاهد بودیم که عده‌ای حتی توانایی تهیه امکانات مورد نیازشان را نداشتند که در نتیجه برخی از تحصیل عقب افتادند و برخی دچار استرس‌ها، ناراحتی‌ها و پرخاشگری‌ها شدند و در مواردی نیز شاهد خودکشی‌هایی بودیم.»
وی تصریح کرد: «بسیاری از اختلالات مشهود و بسیاری نامشهود است. کودکان احساس ناتوانی والدین‌شان را درک می‌کنند و چون یکسری چیز‌ها را نمی‌توانند داشته باشند احساس فقر و ناتوانی می‌کنند که نتیجه آن افت روحی، تحصیلی و رفتارهای پرخاشگرانه می‌شود.»
ایمانی در مورد مسائل زیستی کودکان نیز بیان کرد: «بحث سلامت زیستی کودکان از موضوعات حائز اهمیت است، چراکه کودکان در سن رشد اگر از یکسری تغذیه مناسب برخوردار نباشند زیست آنها دچار مخاطره می‌شود و اگر سبد ویتامین و تغذیه مورد نیازشان حذف شود، در درازمدت اختلالات گوناگونی بروز پیدا می‌کند.
بنابراین علاوه بر سلامت عاطفی، سلامت زیستی کودکان نیز اهمیت دارد که اگر به هر کدام از این مسائل توجه نشود، کودکان دچار مشکلات بسیار جدی‌ای خواهند شد.»
روانشناس اجتماعی در پایان تصریح کرد: «در حکمرانی خوب برای اتخاذ یک تصمیم باید تمام جامعه را از قشر کم‌برخوردار گرفته تا اقشار بالاتر به صورت متوازن و یکسان دید، چراکه نوع رفتار و هیجاناتی که از افراد جامعه بروز پیدا می‌کند باعث شکل‌گیری فرآیندهای بعدی می‌شود؛ مانند احساس فقر، احساس ناتوانی، درگیری‌های اجتماعی و احساس ناامنی. بنابراین مردم نیز در بیرون رفتن، خرید کردن و سایر موضوعات احساس ناامنی می‌کنند که این احساس ناامنی از نبود امنیت بسیار تلخ‌تر و سخت‌تر است.»
هستی عبادی
- 16
- 5
