زخم‌های مزمن؛ یک اپیدمی بی‌سر و صدا/ معضل «زخم بستر» در بیماران بستری

دکتر پروین منصوری در گفت‌وگو با ایسنا،  با بیان اینکه زخم‌ها از نظر «فرم‌ ظاهری» و «زمان بهبود» به ۲ دسته تقسیم می‌شوند، اظهار کرد: اگر دو مولفه  «فرم‌ظاهری» و «زمان بهبود» را برای دسته‌بندی زخم‌ها در کانون توجه قرار دهیم، زخم‌ها به دو گروه «مزمن» و «حاد» تقسیم می‌شوند. زخم‌ها در تمام بدن شایع هستند و می‌توانند عوارض ناتوان‌کننده‌ای برای مبتلایان همراه داشته باشند. زخم‌ها انواع مختلفی دارند و به طور مثال می‌توان به زخم‌های «مکانیکی»، «حرارتی»، «فشاری»، «دیابتی»، «شریانی»، «زخم‌های ناشی از جراحی‌ها» و «زخم‌های ناشی از مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد انعقادی» اشاره کرد.

پیش‌بینی‌های شیوع زخم تا سال ۲۰۳۰ میلادی

وی درباره افزایش شیوع زخم‌های مزمن تصریح کرد: بررسی‌ها بیانگر این است که شیوع زخم‌های مزمن در تمام کشورها رو به افزایش است. شیوع زخم‌های مزمن به نحوی است که این پدیده به یک اپیدمی آرام و بی‌سروصدا تبدیل شده و جمعیت‌های مختلفی را در سراسر جهان درگیر کرده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که میزان رشد سالیانه زخم‌های مزمن از سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰ معادل ۴.۱۵ درصد باشد. همچنین بررسی‌ها بیانگر این است که کشورهای در حال توسعه، بیشترین عوارض و میزان مرگ و میر ناشی از زخم‌های مزمن را تجربه می‌کنند؛ چرا که میزان امکانات بهداشتی و درمانی در این کشورها نسبت به کشورهای پیشرفته کمتر است و تشخیص زودهنگام زخم‌های مزمن میسر نیست.  

تحمیل هزینه‌های سرسام‌آور بر شبکه بهداشتی 

این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره هزینه‌های تحمیلی زخم‌های مزمن بر سیستم بهداشتی و درمانی کشورها گفت: زخم‌های مزمن، همواره از چالش‌های نظام سلامت به حساب می‌آیند و این موضوع در تمام تاریخ پزشکی به چشم می‌خورد. هزینه‌های هنگفت و تحمیلی ناشی از زخم‌های مزمن بر سیستم بهداشتی و درمانی کشورها بسیار زیاد است. ایالات‌متحده در گزارشی درباره شیوع زخم‌های مزمن در این کشور نوشت، ۸ میلیون شهروند آمریکایی به زخم مزمن مبتلا هستند و هزینه‌های درمانی این افراد حدود ۳۰ میلیون دلار است.  

دبیر بخش بالینی کنگره زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه عوامل مختلفی سبب بروز زخم‌های مزمن می‌شوند، خاطرنشان کرد: هنگامی که بنا به هر دلیل در بدن زخم ایجاد شود و بیش از ۴ هفته زمان برد و طی این مدت بهبودی صورت‌ نگیرد، آن زخم به عنوان زخم مزمن در نظر گرفته می‌شود. زخم‌های مزمن از چالش‌های نظام سلامت محسوب می‌شوند و هزینه‌های فراوانی را به سیستم بهداشتی و درمانی کشورها تحمیل می‌کنند. «دیابت»، «افزایش جمعیت سالمندان» و «جراحی‌ها» از عوامل ایجاد زخم‌های مزمن هستند.  

ابتلای ۲۵ درصد از دیابتی‌ها به زخم مزمن

وی درباره بروز زخم دیابتی خاطرنشان کرد: زخم‌ دیابتی، زخمی است که در صورت کنترل نشدن دیابت در افراد مبتلا به این بیماری در گذر زمان، ابتدا «نوروپاتی» و سپس زخم ایجاد می‌شود. اگر افراد مبتلا به دیابت از پای خود به خوبی مراقبت نکنند، در وهله نخست به «نوروپاتی» یعنی کاهش حس محیطی پا و در وهله دوم به زخم پای دیابتی مبتلا می‌شوند. آمار و ارقام بیانگر این است که حدود ۲۵ درصد از دیابتی‌ها در مدت‌زمان بیماری، به زخم‌های مزمن دچار می‌شوند. حدود ۱۵ درصد از افراد دیابتی به زخم پا دچار می‌شوند و ۱۵ درصد از این افراد نیز درجاتی از قطع پا را تجربه می‌کنند. متاسفانه پدیده چاقی در میان جمعیت جوان رو به افزایش است و میان چاقی و دیابت ارتباط مستقیم وجود دارد؛ بازهم تاکید می‌کنم که دیابت می‌تواند زمینه‌ساز بروز زخم مزمن شود.

معضل «زخم بستر» در بیماران بستری

منصوری با بیان اینکه جمعیت سالمندان در سطح جهان رو به افزایش است، تصریح کرد: سالمندان با عوارض متعددی مواجه می‌شوند و شاید به دلیل مسائل مختلف در مراکز درمانی بستری شوند.  زخم‌های «فشاری» یا «بستر» از دیگر علل بروز زخم‌های مزمن هستند. مرگ و میر ناشی از زخم بستر در ایالات متحده تا ۶۰ هزار نفر گزارش شده است. بررسی‌ها بیانگر این است که حدود ۳.۵ تا ۶۹ درصد بیماران بستری ‌شده در بیمارستان‌ها به زخم بستر مبتلا می‌شوند.  

نقش عمل‌های جراحی در بروز زخم

او با اشاره به نقش عمل‌های جراحی در بروز زخم‌های مزمن تصریح کرد: از دیگر علل بروز زخم‌های مزمن، افزایش عمل‌های جراحی چه به دلیل مسائل پزشکی و چه به دلیل مسائل زیبایی است. با توجه به نقش عمل‌های جراحی در بروز زخم، عمل‌های جراحی می‌بایست با تکنیک‌های علمی و تحت نظر افراد متخصص انجام شود. در این زمینه نه تنها تخصص کادر پزشکی از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ بلکه تجهیزات اتاق عمل نیز باید مناسب باشد تا بتوان از بروز زخم‌های حاد جراحی که به زخم‌های مزمن تبدیل می‌شوند، جلوگیری کرد.  

دبیر بخش بالینی کنگره زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران گفت: زخم‌های عروقی به ۲ دسته «ایسکمیک» (شریانی) و «وریدی» تقسیم می‌شوند. بررسی‌ها بیانگر این است که دیابت یکی از عوامل اصلی ایجادکننده زخم‌های شریانی است. همچنین زخم‌های وریدی به دلایل نارسایی‌های عروق وریدی مانند «واریس» ایجاد می‌شوند. چاقی، نارسایی‌های قلبی‌ - عروقی و برخی از سرطان‌ها که در سیستم «لنف ادم» اختلال ایجاد می‌کنند نیز سبب ابتلا به زخم‌های مزمن وریدی می‌شوند.

منصوری با بیان اینکه تغذیه در روند درمان زخم‌های مزمن بسیار نقش دارد، تصریح کرد: کادر درمان می‌بایست به موضوع تغذیه بیماران مبتلا به زخم‌ها توجه کنند. پروتئین، ویتامین‌ها و زینک در روند بهبود زخم‌ها بسیار نقش دارند و سوءتغذیه می‌تواند روند بهبود زخم را تحت تاثیر قرار دهد.