راه‌های مهار عارضه خطرناک « آپنه خواب»

«آپنه خواب» یکی از مشکلاتی است که باعث می‌شود مبتلایان بدون آنکه خودشان متوجه باشند، در طول خواب چندین بار دچار توقف و ایست تنفسی شوند. گاهی نشانه‌های ابتلا به این بیماری خیلی مشهود نیست اما گاهی هم برخی از عوارض بیماری مانند خروپف آنقدر ناراحت‌کننده است که امکان خواب آرام را از اطرافیان و اعضای خانواده فرد مبتلا می‌گیرد. حقیقت این است که مطالعات ثابت کرده، این عارضه می‌تواند عواقب خطرناکی به‌همراه داشته باشد، از این‌رو نباید از کنار آن به‌راحتی گذشت.

دکتر مهدی خواجوی در گفت‌و‌گو با «ایران» به تشریح آپنه خواب پرداخته و می‌گوید: آپنه خواب به معنی ایست تنفسی و قطع شدن تنفس برای چند لحظه در هنگام خواب است. این اختلال مزمن خطرناک باعث می‌شود تنفس فرد مبتلا در طول شب بارها و بارها متوقف شود، در چنین شرایطی او نه تنها به وضعیت خواب عمیق نخواهد رسید و دچار مشکلات ناشی از خواب سبک می‌شود بلکه بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته قرار خواهد گرفت.

رئیس انجمن گوش و حلق و بینی ایران در ادامه با اشاره به علل بروز این عارضه می‌افزاید: این عارضه گاهی به‌دلیل اختلال در عملکرد بخشی از مغز که مسئولیت کنترل تنفس را به عهده دارد، پیش می‌آید. در این نوع از آپنه که به آن آپنه مرکزی گفته می‌شود مغز وظایف خود را در کنترل دیافراگم یا عضلات قفسه سینه به‌درستی انجام نمی‌دهد به همین دلیل تنفس فرد برای مدت زمان کوتاهی متوقف می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: گاهی هم مغز وظیفه خود را به‌درستی انجام می‌دهد اما انسداد در مسیر هوایی و راه تنفسی به قطع شدن تنفس منجر می‌شود که به آن آپنه انسدادی گفته می‌شود. البته در برخی مواقع هم، آپنه انسدادی و مرکزی باهم اتفاق می‌افتد، این مشکل بیشتر در سنین بالا و به‌دنبال برخی بیماری‌ها مانند سکته‌های مغزی دیده می‌شود.

به‌گفته این جراح سر و گردن، خوشبختانه اطراف مسیر هوایی بدن انسان در بسیاری از قسمت‌ها با بافت‌های سفت مانند غضروف پوشیده شده است تا امکان انسداد وجود نداشته باشد. اما در برخی قسمت‌ها مانند پشت حلق، کام، زبان کوچک، لوزه‌ها و همچنین دیواره حنجره در حلق تحتانی، نرمی بافت‌ها و افتادن آنها روی هم شرایط انسداد مسیر جریان هوا را فراهم می‌کنند. شاخک‌های بزرگ بینی و پولیپ بینی هم دلیل دیگری برای ایجاد وقفه‌های تنفسی محسوب می‌شود.

دکتر خواجوی معتقد است: همه افراد ممکن است دچار آپنه‌های کوتاه شوند اما اگر زمان انسداد طولانی شود و تعداد وقفه‌های تنفسی بیشتر از حد معمول باشد، آپنه بیمار گونه اتفاق افتاده است که می‌تواند عوارض خطرناکی به همراه داشته باشد.

وی در خصوص عوارض این بیماری می‌گوید: خواب آلودگی و خستگی در طول روز یکی از عوارض آپنه‌های تنفسی است، زیرا هنگامی که جریان تنفس قطع می‌شود، سطح اکسیژن خون کاهش می‌یابد. در چنین شرایطی بدن سعی می‌کند از خواب عمیق خارج شده به سطح هوشیار بازگردد تا با تنفس عادی کمبود اکسیژن را جبران کند.شخصی که خواب عمیق نداشته باشد در طول روز خسته و خواب آلوده خواهد بود.

در برخی مواقع هم در جریان ایست تنفسی، اکسیژن خون به اندازه‌ای کاهش می‌یابد که به اختلال خونرسانی و سکته‌های قلبی و حتی مرگ ناگهانی در خواب منجر می‌شود. نارسایی قلبی، فشار خون بالا، اختلالات خلقی و شخصیتی، افسردگی، شب ادراری در کودکان و عقب افتادن رشد کودکان مشکلات دیگری است که به‌دلیل اختلال در تنفس ایجاد می‌شود.

خروپف تنها علائم نیست

دکتر خواجوی در ادامه می‌افزاید: اولین نشانه تنگی راه هوایی، خروپف و تنفس صدادار است، اما خروپف تنها نشانه آپنه نیست. احساس خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز، ناتوانی در تمرکز، سردرد صبحگاهی، خشک شدن دهان و نوسانات خلقی نیز نشانه‌های آپنه خواب محسوب می‌شود.

رئیس انجمن گوش و حلق و بینی خاطرنشان می‌کند: درمان این بیماری با تشخیص درست امکان پذیر است. معمولاً شایع‌ترین علت ایجاد آپنه انسدادی در کودکان بزرگی لوزه سوم است که با درمان دارویی یا جراحی لوزه سوم مشکل آپنه نیز رفع می‌شود.

 اما آپنه انسدادی در بزرگسالان علل متفاوتی دارد که از میان آنها می‌توان به شلی عضلات کام و حلق اشاره کرد که با افزایش سن ایجاد و بیشتر می‌شود، بنابراین می‌توان گفت با افزایش سن خواه ناخواه همه افراد در معرض این بیماری قرار دارند. البته مردان در سنین میانسالی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند در حالی که زنان بعد از یائسگی ممکن است آپنه خواب را تجربه کنند. درواقع هورمون‌های زنان از شل شدن عضلات آنها و بروز آپنه پیشگیری می‌کند.

چاقی و اضافه وزن، استعمال دخانیات، مصرف برخی داروها و مشروبات الکلی و به طور کلی هر عاملی که به شلی عضلات منجر شود باعث ایجاد آپنه خواب انسدادی خواهد شد.

دکتر خواجوی تأکید می‌کند: آپنه خواب یک بیماری جدی است، اما همان طور که اشاره کردم راه‌های درمانی نیز برای آن وجود دارد. تغییر سبک زندگی، کاهش وزن و ترک استعمال دخانیات نخستین گام است. در گام بعدی در مواردی که شدت شل شدن عضلات زیاد نباشد می‌توان با عمل جراحی آنها را سفت کرد. استفاده از وسیله‌ای که مانع افتادن زبان کوچک می‌شود و دستگاهی که هوا را با فشار وارد مجرای هوایی می‌کند راه‌های دیگر درمان این بیماری است.

پرستو رفیعی