همه چیز درباره «چکاپ کامل»

امروزه با پیشرفت فناوری ابزارهای تشخیصی متعددی به کمک طبیبان آمده است ولی هیچ روشی را نمی توان جایگزین« شرح حال دقیق» و« معاینه بالینی کامل» کرد، گاهی در کنار این دو اصل مهم و با استفاده درست و به جا از روش هایی مانند آزمایش خون، آزمایش ادرار، روش های تصویربرداری و... می توان سریع تر به تشخیص دقیق بیماری رسید و با شروع زودهنگام درمان، عارضه های بیماری را کاهش داد. بیشتر مردم فکر می کنند با انجام سالانه چند نوبت آزمایش خون می توانند سلامت خویش را از نظر تمام بیماری ها بررسی کنندو اما ...

روزانه اشخاص زیادی که در صحت و سلامت کامل به سر می برند و هیچ فاکتور خطرناک یا علامت بیماری خاصی ندارند به پزشکان مراجعه می کنند و درخواست نوشتن آزمایش خون، ادرار و... دارند و اظهار می کنند که هر سال چندین بار این آزمایش ها را انجام می دهند.انجام چکاپ های مکرر بیانگر بی اطلاعی مردم از بیماری ها و نحوه تشخیص آن هاست.

اهمیت اغلب روش های دیگر تشخیص

به غیر از آزمایش خون و ادرار برای تشخیص خیلی از بیماری ها احتیاج به اقدامات تشخیصی پیچیده تری داریم. به طورمثال برای تشخیص قطعی بعضی از بیماری های کبدی نیاز به انجام بیوپسی( نمونه برداری) است یا برای تشخیص بعضی تومورها گاهی آزمایش خون هیچ کمکی نمی کند و احتیاج به استفاده از روش های تصویربرداری مثل سی تی اسکن یا ام آر آی است.

برای تفکیک بیماری آسم از سایر بیماری های تنفسی معمولاً نیاز به انجام اسپیرومتری( تست تنفس) داریم. همینطور برای تشخیص خیلی از بیماری ها نیاز به انجام روش های پیچیده ای مانند نمونه برداری ازمغز استخوان، آزمایش ژنتیک، آزمایش عرق، نوار مغز، نوار عصب و عضله و... است.

تشخیص بالینی بیماری ها 

روش های تشخیصی متعددی وجود دارد و با صرف آزمایش خون و ادرار نمی توان تمام بیماری ها را بررسی کرد و به هیچ وجه عبارت« چکاپ کامل» درست نیست.

راه تشخیص بسیاری از بیماری ها ، بالینی است. یعنی فقط با معاینه و شرح حال کامل می شود به تشخیص نهایی رسید و استفاده از آزمایش های پاراکلینیک در روند تشخیص این بیماری ها کاربردی نیست، مگر برای تفکیک از دیگر بیماری ها.

بار تحمیل شده به سیستم آزمایشگاه

انجام مکرر آزمایش های غیرضروری در سطح انبوه هزینه های زیادی به مردم و نظام سلامت تحمیل می کند و به علت افزودن به بار کاری آزمایشگاه ها، احتمال بروز خطای آزمایشگاهی را هم افزایش می دهد.

برخلاف تصور اغلب مردم، صرف طبیعی بودن میزان فاکتورهای آزمایشگاهی لزوما به معنی سلامت کامل نیست و برعکس در خیلی از موارد غیر طبیعی بودن یک یا چند فاکتور آزمایشگاهی لزوما بیانگر بیماری خاصی نیست. بدین ترتیب درهردو مورد نیاز است پزشک با توجه به شرح حال ، معاینه و سابقه خانوادگی بیمار و حتی شرایط بیمار زمان انجام آزمایش و... برگه آزمایش را تفسیر کند.برای نمونه امکان دارد شخصی به علت ابتلا به یک بیماری در حال مصرف آنتی بیوتیک باشد ولی آزمایش کشت ادرار حتی درصورت ابتلا به عفونت مجاری ادراری، طبیعی گزارش شود. بعضی شرایط مانند بارداری یا مصرف بعضی داروها می تواند سطح بعضی از فاکتورهای خونی را تغییر دهد که این هم لزوما به معنای بیماری نیست.

یکی از وظایف پزشکان این است که بیماری هایی را که نسبتا شایع هستند و درصورت تشخیص دیرهنگام، عوارض زیاد و جبران ناپذیری به دنبال دارند، پیش از بروز علائم در سطح جامعه پیدا کنند و با درمان به موقع ، عوارض ناشی از آن ها را به حداقل برسانند. بیماری هایی مثل دیابت نوع ۲، سرطان سینه، سرطان دهانه رحم و....

معاینه ضروری جایگزین آزمایش غیر ضروری

سرطان دهانه رحم و سینه بیماری های شایعی است که به سادگی و با روش های غیرتهاجمی می توان آن ها را تشخیص داد ولی با وجود تأکید بسیار، توجه کمی به این دو بیماری می شود.درصد کمی از بانوان معاینه دوره ای سینه را انجام می دهند و به ندرت برای انجام ماموگرافی یا سونوگرافی سینه به پزشک مراجعه می کنند. از طرفی اغلب بانوان در مورد انجام سالانه تست پاپ اسمیر سهل انگاری می کنند. این در حالیست که همین اشخاص سالانه چندین نوبت برای انجام آزمایش غیر ضروری و چکاپ های فصلی به پزشک مراجعه می کنند.

تمام بانوان متاهل از ۲۱ تا ۳۰ سالگی باید هر سال با تست پاپ اسمیر از نظر سرطان دهانه رحم بررسی شوند و پس از ۳۰ سالگی درصورت طبیعی بودن پاپ اسمیر به مدت سه سال متوالی، انجام هر سه سال یک بار پاپ اسمیر کافی است و پس از سن ۷۰ سالگی اگر سه تست اخیر طبیعی باشد و در ۱۰ سال گذشته یافته غیرطبیعی نداشته باشند دیگر نیازی به ادامه غربالگری از نظر سرطان دهانه رحم نیست.

عطیه محمدزاده