نیمی از آخرین مهلت چهار ماهه FATF به ایران گذشته و حالا شمارش معکوس برای رسیدن این مهلت به نقطه پایانی آغاز شده. در ایران دولت و طرفداران دولت نگران نشست بعدی این کارگروه در اواخر بهمن هستند و رقبای سیاسی آنها خوشحال از گذر زمان و معطل ماندن لوایح پالرمو و CFT در پیچ بررسی مجمع تشخیص مصلحت نظام.
درست در این میان، مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری خبر مهمی را در گفت‌وگو با «ایسنا» مطرح کرده؛ «گفته می‌شود خبرهای خوبی نسبت به تصمیم‌گیری در مورد FATF شنیده می‌شود.» خبرهای خوبی که البته هنوز آنقدرها هم نشانه‌‌های پر رنگی در فضای سیاسی ایران ندارند و اگر واقعیت باشند، باید در روزهای پیش رو شاهد تقویت این نشانه‌ها باشیم. چه آنکه دیروز هم رئیس کل بانک مرکزی از یقین خود نسبت به حساسیت اعضای مجمع برای تداوم مراودات بانکی سخن گفته است؛ یقینی که شاید ناشی از یک تحول مثبت به نفع لوایح FATF در مجمع باشد.
در مجمع چه می‌گذرد؟
روز یکشنبه ماجرای FATF با یک خبر جدید به صدر اخبار ایران بازگشت؛ خبر قرار گرفتن مجدد نام کشورمان در لیست سیاه این کارگروه در کنار کره شمالی. بلافاصله ابراز نگرانی‌ها از این اتفاق در فضای مجازی آغاز شد تا اینکه رئیس مرکز اطلاعات مالی وزارت امور اقتصادی و دارایی آن را تکذیب کرد. ایران هنوز وارد لیست سیاه نشده اما مسأله این است که با مسیر فعلی این مخاطره وجود دارد که بعد از پایان بهمن‌ماه و نشست بعدی کارگروه FATF، خبر تکذیب شده مورد اشاره تبدیل به واقعیت شود. چیزی که قبلاً هم وزیر اقتصاد به آن اشاره کرده و گفته بود این مهلت چهار ماهه آخرین مهلت برای ایران خواهد بود.
در مجمع تشخیص مصلحت نظام، یعنی همان جایی که سرنوشت دو لایحه پالرمو و CFT گره خورده اما خبری از تعیین تکلیف این دو لایحه نیست. دو لایحه‌ای که اگر حتی یکی از آنها هم تصویب نشود، بازگشت ایران به لیست سیاه بعد از پایان بهمن ماه قطعی است. آنچه در این روزها به صورت رسمی از زبان اعضا و مسئولان مجمع تشخیص مصلحت نظام در این مورد بیان شده، تنها به سخنان روز یکشنبه مجید انصاری با «ایرنا» برمی‌گردد. جایی که او درباره تأیید یا رد لوایح دو کنوانسیون CFT و پالرمو در مجمع تشخیص مصلحت نظام، گفته است: «این دو لایحه در کمیسیون مشترک مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال بررسی است.»
انصاری درباره این سؤال اساسی که چقدر احتمال تأیید یا رد این لوایح وجود دارد هم پاسخ روشنی نداده و تنها به این جمله بسنده کرده که «پیش‌بینی خاصی درخصوص تأیید یا رد کنوانسیون‌های CFT و پالرمو ندارم.» او گفته که «کمیسیون مشترک مجمع تشخیص در ماه‌های گذشته جلساتی در این رابطه داشته و در روزهای آینده نیز جلساتی خواهد داشت.» انصاری در پاسخ به این پرسش هم که مهلت گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در حال اتمام است و آیا اعضای مجمع حساسیت این موضوع را مورد توجه قرار می‌دهند، گفته است: «در این رابطه نظری نداریم، همین قدر می‌دانم که کمیسیون مشترک مجمع تشخیص مصلحت نظام، بررسی این موضوع را در دستور کار خود دارد.»
بی خبری مجلس از آنچه در مجمع می‌گذرد
این سخنان انصاری جز اینکه بررسی‌های لوایح مرتبط با FATF در مجمع ادامه دارند، هیچ جزئیات و خبر جدیدی ندارد و عملاً سؤالاتی را که در فاصله دو ماه تا پایان مهلت چهارماهه ایران مطرح است بی پاسخ گذاشته است. همین موضوع محور انتقاد برخی از نمایندگان مجلس است. نمایندگانی که معتقدند FATF از ملزومات امروز کشور است اما می‌گویند قبل از آن نیاز ضروری این فضا ارائه توضیح از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره وضعیت این لوایح است. از جمله این نمایندگان هادی قوامی است، نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه. او به «ایران» می‌گوید: «اینکه اعضای مجمع درباره این لوایح چه نظری دارند، یک مسأله است و اینکه درباره روند بررسی این لوایح و بحث‌هایی که آنجا می‌شود، اطلاع‌رسانی صورت بگیرد یک موضوع دیگر.» او می‌گوید: «ما حتی در مقام نماینده مجلس هم چندان از آنچه در مجمع می‌گذرد مطلع نیستیم.»
اردشیر نوریان، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم همین نظر را دارد و به «ایران» می‌گوید: «در مجمع هم اکنون راجع به مصوبه مجلس که مرتبط با منافع کل ملت است در حال تصمیم‌گیری هستند اما نه مجلس از جزئیات این کار خبر دارد و نه ملت.» او معترض است که نباید در جریان بررسی لوایحی با این اهمیت با مردم و مجلس مانند «نامحرم» برخورد شود. جلیل رحیمی جهان آبادی، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس هم اعتقاد دارد که بهتر بود مجمع حداقل گزارشی حتی غیررسمی از آنچه برای لوایح پالرمو و CFT در جریان است برای مجلس ارسال می‌کرد.
آیا آماده تکرار ماجرای استراماچونی هستیم؟
این نمایندگان البته در کنار انتقادی که دارند معتقدند رد FATF برای کشور یک بن‌بست تازه خواهد بود. هادی قوامی معتقد است: «بحث FATF آنقدر موضوع روشن و واضحی است که تقریباً هیچ کشوری در پذیرش موارد اولیه و مقدماتی آن تردید نکرده جز کره شمالی و اکنون ایران که من معتقدم تنها مسائل سیاسی است که می‌تواند اینچنین یک موضوع پیش پا افتاده را تبدیل به گره در کشور کند.»
او می‌گوید: «ماجرای اخیر سرمربی استقلال محک خوبی است که مخالفان FATF بدانند در صورت بازگشت به لیست سیاه چه اتفاقی برای ایران خواهد افتاد.» اردشیر نوریان نیز به همین موضوع یعنی داستان پیش آمده برای سرمربی تیم فوتبال استقلال تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: «شما فرض کنید که همین اتفاق با رد FATF و بازگشت ایران به لیست سیاه در تمام حوزه‌هایی که ما مبادله پولی و بانکی داریم تکرار خواهد شد. اگر عزیزان مخالف تصویب لوایح و اعضای محترم مجمع که امروز به فکر نه گفتن به این لوایح هستند، بهتر است قدری هم به مسئولیت خود در آن شرایط فکر کنند که آیا پاسخی خواهند داشت یا خیر؟»
رحیمی جهان‌آبادی هم به «ایران» می‌گوید: «ما در شرایط فعلی با زحمت بسیار زیاد مشغول اداره کردن اقتصاد خود و دور زدن تحریم‌ها هستیم و با بازگشت ایران به لیست سیاه حتی همان روزنه‌های اندکی که در اختیار ما برای دور زدن تحریم‌ها بود نیز بسته خواهند شد و عملاً کشور ما تبدیل به یک جزیره جدا افتاده از جهان خارج از نظر ارتباطات بانکی می‌شود.» این نمایندگان مجلس در شرایطی به موضعگیری درباره FATF پرداختند که همزمان سخنگوی وزارت خارجه هم برای بار چندم تأکید کرد: «ما نگرانی نداریم که با پیوستن ایران به FATF اتفاق بدی رخ دهد.»
با این وجود هنوز مخالفان این لوایح بر سر حرف خود هستند. از جمله محمدجواد ابطحی، نماینده عضو جبهه پایداری که درباره پشت پرده FATF به «خانه ملت» گفته «برایان هوک که مسئول گروه اقدام مالی علیه ایران بوده، اینچنین نسخه‌هایی را می‌پیچاند؛ بنابراین مشخص است که اهداف سیاسی ملموس‌تر از بعد اقتصادی آن است.» همچنین نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در گفت‌وگو با «ایسنا» تأکید کرده که هیچ اتفاق جدیدی برای ایران با پذیرش شروط FATF رخ نخواهد داد چون با تحریم‌های فعلی عملاً ما دارای محدودیت‌های مالی هستیم.
خبری در راه است؟
اما در این شرایط که به نظر می‌رسد هم موافقان و هم مخالفان FATF همچنان بر موضع خود هستند، دیاکو حسینی، مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری گفته که «گفته می‌شود خبرهای خوبی نسبت به تصمیم‌گیری در مورد FATF شنیده می‌شود.» او همچنین اشاره کرده که مخالفان FATF در مجمع در حال حاضر در موضع «اقلیت» هستند. او که معتقد است مخالفان لوایح به جای دلایل فنی، انگیزه سیاسی دارند توضیح روشنی در خبرهای خوبی که گفته، نداده است. با این وجود چیزی که در فضای فعلی قابل رصد است این است که دیگر مانند سابق رسانه‌های جریان مخالف برای موضعگیری علیه FATF اقدام به راه اندازی امواج خبری نکرده‌اند.
آن هم در شرایطی که طیف موافقان این موضوع در چند روز اخیر مکرر در این رابطه سخن گفته‌اند. اما بعدازظهر دیروز هم در سخنان رئیس کل بانک مرکزی جمله‌‌ای را می‌شد پیدا کرد که می‌تواند نشانه قوی‌تری درباره مثبت شدن نظرات درباره FATF باشد. همتی درباره سرنوشت دو لایحه پالرمو و CFT گفته است که «یقین دارم اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام حتماً حساسیت موضوع و ضرورت تداوم مناسبات بانکی و پولی در شرایط تحریم را در نظر می‌گیرند.»
درست است که احتمال دارد این جمله یک تعارف سیاسی برای جلب نظر مثبت اعضای مجمع باشد، اما این احتمال هم قابل رد نیست که شاید حکایت از تغییر برخی نگاه‌ها به FATF در این نهاد داشته باشد. نگاه‌هایی که تا قبل از این به کرات گفته شده بود که مثبت نیستند. اینکه آیا می‌توان مسائلی مانند آن سکوت و این اظهارنظر را قرینه‌ای بر خبرهای خوب مورد اشاره دیاکو حسینی دانست یا خیر، قطعی نیست. اما آنچه که معلوم است این است که نگرانی‌ها از آنچه قرار است دو ماه دیگر درباره ایران در نشست آتی گروه FATF رخ بدهد، در داخل کشور در حال ازدیاد است.
احسان بداغی
- 16
- 6
