موضوع فرض جابه‌جایی در سیاست خارجه آمریکا و آمدن نیکی هیلی به جای تیلرسون اولین تجربه دولت آمریکا و ترامپ نیست. دولت ترامپ تا به حال شاید بیش از ۱۵ نفر از کسانی را که پست مهمی به آنها داده بود در فاصله کوتاهی عوض کرده است. البته تیلرسون واقع‌گرا است و مسایل را از بعد تندروی، غیرمنافع ملی آمریکا و صلح امنیت جهانی نگاه نمی‌کند بلکه او در زاویه‌‌ای همسو با جان کری که یکی از وزرای خارجه آمریکا بود قرار دارد. از این نظر رفتار تیلرسون مطلوب ترامپ نیست.
ترامپ کسانی را می‌خواهد که بزنند، بکوبند و متعهد به قوانین بین‌المللی نباشند و شاید نیکی هیلی از این نمونه است. ضمن اینکه مقید به قوانین بین‌المللی نیست و بیشتر می‌خواهد هیاهو به پا کند و اهداف شخصی آقای ترامپ را جلو ببرد. از این نظر این فرد مطلوب ترامپ قرار می‌گیرد وگرنه ماندن یا بیرون رفتن از برجام ربطی به جابه‌جایی در سیاست خارجه آمریکا ندارد.
البته تیلرسون پایبندی ایران به برجام را تایید کرد طوری که ترامپ عصبانی شد ولی هیلی گفت باید راهی پیدا کنیم تا ثابت کنیم ایران به برجام پایبند نبوده است. با این وجود آمریکا و دولت ترامپ چه تیلرسون باشد یا نباشد، می‌تواند از برجام بیرون بیاید و با آمدن هیلی تغییری در عملکردش به‌وجود نخواهد آمد.
اما درخصوص گزارش بلومبرگ که مقامات آمریکایی مدعی شدند یک راهبرد جدید درخصوص توافق هسته‌ای تدوین شده که به جای نابود کردن توافق هسته‌ای، آن را تقویت می‌کند، باید گفت حتی اگر این پیشنهاد وجود داشته باشد دولت آمریکا می‌خواهد بدترین پیشنهاد را با حداقل نقض قوانین بین‌المللی ارائه کند.
از طرفی آنها نمی‌توانند قوانین بین‌المللی را بشکنند و به همین دلیل می‌خواهند با حداقل هزینه و در بدترین شکل ممکن پیشنهادی ارائه دهند. بنابراین با این دو ملاحظه آمریکا پیشنهاد خود را ارائه می‌دهد اما هدف آمریکا سختگیری بیشتر و تنگ کردن این حلقه است. آمریکا به‌دنبال آن است تا حلقه محاصره اطراف ایران را تنگ‌تر و شرایط را سخت‌تر کند تا اینکه از دید ترامپ، ایران نتواند تکان بخورد.
با این وجود در نهایت خارج شدن آمریکا کمکی به این کشور نمی‌کند. اگر خارج شدن برایشان کمک‌کننده بود تا به حال این کار را می‌کردند. آنها مجبور هستند داخل این توافق باشند و ایران را به عدم پایبندی بر برجام متهم کنند.
در حالی که در ماه اکتبر دونالد ترامپ یک‌بار دیگر باید پایبندی ایران به برجام را تایید کند، زمزمه‌هایی درخصوص تغییرات اساسی در دستگاه دیپلماسی آمریکا از سوی رسانه‌های این کشور شنیده می‌شود؛ تغییراتی که ناشی از برکناری رکس تیلرسون، وزیرخارجه آمریکا و تعیین نیکی هیلی، نماینده دائمی ایالات متحده آمریکا در سازمان ملل به جای وی به عنوان وزیر خارجه آمریکاست.
البته شایعه برکناری تیلرسون و جایگزینی نیکی هیلی مدت‌هاست در رسانه‌ها منتشر شده اما حالا که نیکی هیلی این روزها به صدای سیاست خارجه آمریکا تبدیل و حضورش در وزارت خارجه پررنگ‌تر شده به تبع آن خروج تیلرسون از تیم ترامپ و در نهایت خروج از برجام از جانب دولت آمریکا قوت گرفته است.
تعدادی از مسوولان سابق و کنونی در وزارت خارجه آمریکا نیز دلیل انتشار این موضوع را پنهان شدن اخیر رکس تیلرسون از دیده‌ها دانستند و در بیان دلایل آن گفتند وی درباره تعدادی از مسایل مهم برای آمریکا مانند پایبندی ایران به اجرای توافقنامه هسته‌ای و آزمایش‌های هسته‌ای و موشکی کره‌شمالی هیچ‌گونه اظهارنظری نکرده است. سکوت تیلرسون این روزها مغایر با فرافکنی‌های هیلی بود. هیلی این مدت به دستور ترامپ مامور شده شواهدی را ارائه کند که عدم پایبندی ایران به برجام را برای دستگاه دیپلماسی آمریکا تایید کند.
در واقع او به تازگی با حضور در اندیشکده محافظه‌کار امریکن اینترپرایز، وظیفه یک پرونده دیپلماتیک پیچیده یعنی زمینه‌سازی برای اعلام نقض توافق هسته‌ای توسط ایران را برعهده گرفت. این در حالی است که همه در واشنگتن با اظهارات هیلی موافق نیستند و بسیاری او را به طرح ادعاهای واهی درخصوص اقدامات ایران برای توجیه مخالفت ترامپ با توافق هسته‌ای متهم کردند.
از طرفی «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» در هشتمین گزارش خود پس از اجرایی شدن «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام)، یک بار دیگر تصریح کرد که ایران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای پایبند بوده است. با وجود این، هیلی تاکید کرد از زمانی که توافق هسته‌ای اجرایی شده، موارد متعددی از نقض از سوی ایران کشف شده است.
ترامپ ۲۷ تیرماه گذشته( ۱۸ ژوئیه )گزارش پایبندی ایران به برجام را برای دومین بار امضا کرد که البته این کار را با نارضایتی و از روی اصرار مقامات ارشد آمریکا انجام داد. یکی از سیاستمدارانی که ترامپ را به امضای دوباره این گزارش مجبور کرد تیلرسون بود. اختلافات تیلرسون و ترامپ نه‌تنها بر سر توافق هسته‌ای ایران که بر سر موضوعاتی همچون افغانستان، تحریم‌های روسیه، بحران قطر و کره‌شمالی است.
ترامپ سیاستمداری است که تنها به دنبال اجرای سیاست‌های خود در عرصه بین‌المللی است و حاضر است برای رسیدن به خواسته‌های خود هزینه‌های گزافی پرداخت کند، حتی اگر این هزینه‌ها شامل قربانی کردن حلقه یاران نزدیکش در کاخ سفید باشد. بنابراین آنچه از شواهد بر می‌آید تیلرسون به عنوان کسی که خواهان پایبندی آمریکا به توافق هسته‌ای ایران است و نمی‌خواهد آمریکا بی‌گدار به آب بزند و بدون هیچ برنامه‌ای این توافق را برهم بزند گزینه مناسبی برای همراهی دولت ترامپ نیست و نمی‌تواند در کاخ سفید ماندگار باشد.
گفته می‌شود استعفای تیلرسون تا پایان سال میلادی جاری بررسی می‌شود و ممکن است او برای همیشه از دولت ترامپ کنار گذاشته شود. به جای او نیکی هیلی که به خوبی سیاست‌های ترامپ را در عرصه بین‌المللی دنبال می‌کند جایگزین مناسبی‌تری است تا با همراهی او نقشه‌های خود را اجرا کند.
البته او هفته گذشته اعلام کرد یک‌بار در اوایل تشکیل دولت ترامپ برای وزارت خارجه آمریکا دعوت شده اما او این گزینه را رد کرده است. با وجود این اظهارنظر به نظر می‌‌رسد از آنجا که هیلی توانسته در عرصه بین‌المللی نقش یک دیپلمات کارآزموده را بازی کند جایگزینی احتمالی او به جای تیلرسون چندان هم دور از ذهن نیست.
تدوین راهبرد جدید آمریکا درباره توافق هسته‌ای ایران
در کنار این مساله از آنجا که آمریکا می‌داند نمی‌تواند به صورت یکطرفه ناقض برجام باشد و تاکنون نتوانسته ایران را با این سیاست‌های خود برای نقض برجام همراه کند، به دنبال راهکارهای جایگزین می‌گردد. شبکه بلومبرگ در گزارشی به نقل از مقامات آمریکایی مدعی شده است که دولت آمریکا یک راهبرد جدید در قبال توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ تدوین کرده که منتظر تایید رییس‌جمهور این کشور است.
این شبکه در گزارش خود با عنوان «هنر مذاکره مجدد درباره توافق هسته‌ای با ایران» آورده است: از زمانی که دونالد ترامپ ریاست جمهوری آمریکا را به دست گرفت، متحدان اروپایی‌اش نگران بودند که وی به وعده انتخاباتی‌اش عمل و آمریکا را از توافق هسته‌ای با ایران خارج کند اما مشاوران امنیت ملی ترامپ نظر دیگری دارند.
مقامات آمریکایی مدعی شدند یک راهبرد جدید درباره توافق هسته‌ای تدوین شده که منتظر تایید رییس‌جمهور است. این طرح به جای نابود کردن توافق هسته‌ای، آن را تقویت می‌کند. این طرح به‌طور خلاصه شامل سه محور معافیت تحریمی، عدم تایید پایبندی ایران و ترمیم توافق است که بنا به گزارش بلومبرگ، جایی میان نابود کردن توافق و حفظ توافق قرار دارد.
دونالد ترامپ باید ۱۴ سپتامبر (برابر با ۲۳ شهریورماه) طبق توافق هسته‌ای تحریم‌های نفتی و بانکی علیه ایران را لغو کند. کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۵ قانونی را به تصویب رساند که به موجب آن، رییس‌جمهور باید هر ۱۲۰ روز یک بار درباره صدور معافیت‌های تحریمی علیه ایران تصمیم‌گیری کند. ترامپ یک بار در ماه می این فعالیت را صادر کرد و انتظار می‌رود بار دیگر این کار را انجام دهد.
به گزارش بلومبرگ، انتظار می‌رود ترامپ نگرانی‌های دولت درباره توافق هسته‌ای را که سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های جهانی حاصل شد، مشخص کند. به گفته مقامات آمریکایی این توافق سه نقص عمده دارد که شامل موقت بودن توافق هسته‌ای و منقضی شدن آن بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰، عدم حل مسایل مربوط به برنامه موشکی ایران و به علاوه ضعیف بودن بندهای مربوط به بازرسی از سایت‌های نظامی ایران است.
قانونی که از وزیر امور خارجه می‌خواهد پایبندی ایران را تایید کند، انعطاف زیادی دارد. همان‌طور که نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل هفته گذشته گفت، ترامپ می‌تواند هر زمان که تصور کرد این توافق منافع ملی آمریکا را حتی در صورتی که ایران به متن توافق پایبند باشد، تامین نمی‌کند، پایبندی ایران را مورد تایید قرار ندهد.
مقامات آمریکایی گفته‌اند ترامپ قصد دارد اعلام کند ایران به دلیل ادامه آزمایش‌های موشکی بالستیکش به توافق هسته‌ای پایبند نبوده است.
چنین اقدامی از سوی دولت ترامپ به نابودی توافق هسته‌ای منجر نمی‌شود. در ازا سرنوشت توافق را به دست کنگره می‌سپارد که می‌تواند به وضع مجدد تحریم‌هایی که انتظار می‌رود ترامپ در هفته جاری لغو کند، رای دهد.
بلومبرگ در ادامه گزارش خود با اشاره به آغاز برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل در آینده نزدیک در نیویورک آمده است: انتظار می‌رود رییس‌جمهور ترامپ از این فرصت برای متقاعد کردن همتایان اروپایی خود شامل انگلیس، فرانسه وآلمان برای حمایت از مذاکره مجدد بر سر توافق هسته‌ای استفاده کند.
وی تا حدودی یک اهرم فشار برای اروپایی‌هایی که از توافق هسته‌ای حمایت می‌کنند، دارد. اروپایی‌هایی که بانک‌ها و شرکت‌هایشان در بخش انرژی با ایران پس از لغو تحریم‌ها قرارداد دارند یا در صف انعقاد قرارداد هستند.
اگر کنگره به وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران رای دهد، سرمایه‌گذاران اروپایی باید میان تجارت با آمریکا و تجارت با ایران یکی را انتخاب کنند. تاکنون انگلیسی‌ها و فرانسوی‌ها آماده شنیدن ایده مذاکره مجدد بوده‌اند. دو دیپلمات آمریکایی گفته‌اند که همتایان‌شان از فرانسه و انگلیس به آنها نشان داده‌اند که آماده اعمال فشار بر ایران برای رسیدگی به نقاط ضعف توافق هسته‌ای هستند.
سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه چند روز پیش گفت: امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه ۲۹ آگوست گفته است که توافق هسته‌ای با ایران را می‌توان با همکاری‌هایی برای دوران پس از سال ۲۰۲۵ و با همکاری ضروری درخصوص موشک‌های بالستیک تکمیل کرد. همچنین جرارد آرود، سفیر فرانسه در آمریکا روز جمعه به گزارش این رسانه آمریکایی (بلومبرگ) که مدعی شده پاریس و لندن از مذاکره مجدد درباره توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کنند، واکنش نشان داد. آرود گفته است: فرانسه از هیچ‌گونه بازگشایی (پرونده) برجام حمایت نمی‌کند.
این توافق به همین شکلی که هست اجرا شود. وی با بیان اینکه هرگونه رفتار با برجام باید براساس ویژگی‌های خود این توافق صورت گیرد، گفت: گفت‌وگو درباره سایر جنبه‌های سیاست خارجی ایران، خارج از برجام امکان‌پذیر است.
علی خرم
- 15
- 6
