به کجا چنین شتابان؟

«چرخ اقتصاد می‌چرخد اما به همت آمارسازان!»، «کارنامه دولت خالی است»، «چشم انداز بودجه۹۷ کوچک‌تر شدن

سفره مردم»، «گرانی ها نقد، اشتغال نسیه/ نسخه دولت برای اقتصاد کشور»، «برنامه اقتصادی دولت شکاف میان فقیر و غنی را افزایش داده است»، «حذف یارانه‌ها و افزایش قیمت بنزین پیش پرداختحـــقوق شهرونـــدی!» مشتی نمونه خروار از تیتر یک های روزنامه کیهان با همان فونت بسیار درشت قشنگ! همه این موارد و بیش از این ها در همین یک ماه اخیر چاپ شده. گزارش هایی که حتی برای زمان انتخابات هم بیش از اندازه رادیکال است چه رسد به زمانی که تنها چند ماه از انتخابات می گذرد و دولت درحال پیشبرد اهداف خود است تا برخی عقب ماندگی ها در چهار سال اول خود را جبران کند. نقد بر دولت بر سر جای خود واجب است. کیهان و غیر کیهان هم باید به عنوان بخشی از رسالت مطبوعات این کار را انجام دهند. اما چنین گزارش هایی را سخت بتوان به عنوان نقد پذیرفت، باید گفت این تیترها مرزهای تخریب را هم جابه جا کرده اند. 

چالش های اقتصادی برای مردم مشکلاتی را ایجاد کرده است. از حدود سال ۹۰ معیشت مردم طی روندی افزایشی آسیب دید. تحریم های بین الملل در عوض برنامه هسته ای بر ایران تحمیل شد تا سفره ای که کیهان هم از آن می گوید شروع به کوچک شدن کند. اما بی انصافی است اگر بگوییم روحانی در کاهش مشکلات معیشتی موفق نبوده است. شاید برای برخی قابل تصور نباشد اما ونزوئلا بزرگترین ذخایر نفت جهان را دارد. روزگاری دولت دست در دست ونزوئلا سرمست از نفت بالای ۱۰۰ دلار در زمان احمدی نژاد ساختارهای اقتصاد را به مرز فروپاشی رساند. با این حال و با وجود تحریم ها مسیرمان را از ونزوئلا در سال ۹۲ جدا کردیم. سیاه و سفید را باید باهم دید. می گویند برجام فایده ای نداشت و دولت مردم را معطل این توافق کرد. نه تنها از گشایش ها چیزی نمی گویند، از فروش نفت و تبادلات بانکی نمی گویند بلکه چشم‌شان را به روی نقش خود نیز بسته اند. «برجام در بن‌بست، اقتصاد در رکود/دولت مشغول حاشیه‌سازی!»، «یاوه‌گویی ماکرون نتیجه امتیازهای یکطرفه به فرانسه!»، «اروپا شریک دزد است /کشور را از چاله به چاه نیندازید!»، «قرارداد با توتال پاداش دولت به خیانت‌های فرانسه!»، اینها نمونه ای از واکنش های کیهان است به سیاست خارجی روحانی و برجام. در روزگاری که جذب سرمایه گذار خارجی یک اولویت برای تمام کشورهای جهان است و رقبای ما میلیاردها دلار سرمایه گذاری خارجی را جذب می کنند اما تلاش های دولت روحانی آنطور که باید تا کنون نتیجه بخش نبوده هرچند به معنی شکست نیز نباید قلمداد شود چرا که تا حد امکان از این دریچه استفاده شده است.

مانع تراشی می کنند

اما به راستی روزنامه کیهان و به طور عام تفکر برخی محافظه کاران در اقتصاد ایران چه نقشی بازی کرده است؟ چوب لای چرخ اقتصاد گذاشتن در سال های اخیر چگونه دیده شده است؟ یک استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفتگو با «آفتاب یزد» می‌گوید: «برخی محافظه کاران به اشکال مختلف در دامن زدن به بحران های اقتصادی نقش داشتند.» صادق زیباکلام گفت: «به عنوان نمونه بعد از برجام هربار که حرکت‌هایی از سوی شرکت های نفتی غربی برای سرمایه گذاری در پارس جنوبی و دیگر حوزه های نفتی مطرح شد بسیاری از اصولگرایان فریاد وا استعمارا سر دادند و با چنین قراردادهایی با همه توان خود مخالفت کردند.» زیباکلام افزود: «این درحالی است که مدتی پیش زمانی که ولادیمیر پوتین به تهران آمد، شرکت گازپروم روسیه قرارداد نفتی با ایران امضا کرد بدون آنکه جزئیات آن مشخص باشد اما آنها برخلاف نمونه قرارداد با فرانسه یا هلند سکوت کردند که نشان از نظر مثبت آنها بود.» او ادامه داد:«اما سوال این است که چه تفاوتی میان این قراردادها است؟ آیا جز این است که با روسیه روابط خوبی دارند اما نگاهی ضد غربی دارند؟» زیباکلام تصریح کرد: «تفکر مارکسیستی در برخی از این افراد وجود دارد که در کنار نگاه ضد غرب موجب می‌شود با بسیاری از موضوعات و تحولات مخالفت کنند.»

او یادآور شد: «هر موقع صحبت از اقتصاد آزاد و تقویت بخش خصوصی می‌شود تا نقش دولت در اقتصاد کاهش یابد آنها با طرح مباحثی چون اقتصاد آزاد ذیل سیستم سرمایه داری است و دولت به دنبال پیروی از سیاست هایبانک جهانی می‌رود، شروع به مانع تراشی می‌کنند.»اقتصاد سیاسی شاخه ای از علم سیاست است که به رابطه سیاست و اقتصاد به عنوان دو عامل که کاملا بر یکدیگر اثرگذار هستند، می‌پردازد. تضعیف هرکدام بار منفی بر دیگری را نیز در پی خواهد داشت. یک استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه تهران درباره شرایط اقتصاد ایران به «آفتاب یزد» گفت:«برخی اصولگرایان بسیاری از مسائل از جمله اقتصاد را به گروگان گرفته‌اند که برای حرکت کشور روی ریل توسعه لازم است با اجماع و همکاری همه ارکان چنین موانعی برطرف شود.» سید احمد موثقی افزود: «کیهان و تفکر کیهانی موجب تضعیف فضای کسب و کار، انباشت سرمایه و جذب سرمایه گذار می‌شوند.» او با بیان اینکه اصولگرایان تنها شعارهایی کلی نظیر عدالت، فقرزدایی، مبارزه با فساد و... می‌دهند، افزود: «اما نگاهی که بر تفکر آنها در رابطه با اقتصاد حاکم است گاهی ضد توسعه است.»

موثقی تصریح کرد:«نگاه ایده آلیستی این گروه به روابط با غرب مبتنی با بازی با حاصل جمع صفر است که می‌خواهند برنده مطلق در مناسبات باشند که در جهان امروز که متکی بر وابستگی متقابل است چنین تفکری راه به جایی نمی برد.» این استاد اقتصاد سیاسی ادامه داد: «تفکر این گروه به دلیل منافع جناحی به منافع مالی آسیب زده و نقشی بدون انکار در اوضاع اقتصادی امروز دارند.» او با اشاره به اینکه برخی اصولگرایان در موضوع معیشت در حدود ۵ سال گذشته، خود را مدعی و دایه مهربان تر از مادر نشان داده اند، یادآور شد: «در ۸ سال ریاست احمدی نژاد که به طور مطلق قدرت را در دست داشتند و رسانه‌هایی همچون کیهان نیز از آنها حمایت می‌کردند، با وجود بیشترین درآمد نفتی، تولیدات کارخانه ای کاهش یافت و موسسات مالی و اعتباری یکی پس از دیگری قارچ‌گونه رشد یافت.» احمد موثقی در پایان خاطرنشان کرد:«نگاه ایدئولوژیک این افراد به موضوع اقتصاد و دخالت‌های آنها موجب پدیده ای به نام اعتصاب سرمایه در کشور شده است. شرایطی که سرمایه گذاران بخش خصوصی داخلی و خارجی تمایلی به حضور در بازار ایران ندارند و ترجیح می‌دهند خارج از ایران سرمایه گذاری کنند و تنها راه حل این مشکل نیز شکل گیری اجماع در کشور برای دست یابی به ثبات روانی، سیاسی و در نهایت اقتصادی است.»

راه دشوار روحانی

ارزیابی آنچه در سال‌ها و ماه‌های اخیر رخ داده نشان می‌دهد تفکر کیهانی نمی تواند فرار به جلو را برگزیند و با ژست مدافع معیشت مردم خود را از هر مسئولیت مبرا کند. بدون تردید نمی توان روی نیاز معیشتی مردم موج سواری کرد تا به اهداف سیاسی دست یافت. دولت روحانی در راه بهبود اقتصاد راه پر پیچ و خمی را در پیش دارد؛ راهی که شاید لازم باشد حسن روحانی از موانع آن بیشتر سخن بگوید تا مانع از این شود که برخی که باید پاسخگو باشند نقش مدعی را بازی کنند و مشکلات را به دیگران حواله دهند.