«نظام پارلمانی» منهای نظام حزبی؛ ایده‌ای خطرناک علیه «مردمی بودن» جمهوری اسلامی

به گزارش خبرآنلاین، «نظام پارلمانی» یکی از مهمترین مباحث مطرح شده در دیدار شب گذشته دانشجویان با رهبر انقلاب بود، آنجا که نماینده یکی از تشکل های دانشجویی به انتقاد از ساختارهای سیاسی کشور پرداخت و خواستار بررسی دوباره ایده «نظام پارلمانی» مبتنی بر ولایت مطلقه فقیه شد. پیشنهادی که رهبر انقلاب در پاسخ به آن فرمودند؛« این مسائل را در مجمع بازنگری قانون اساسی به تفصیل بحث کردیم و به این نتیجه امروز رسیدیم، چرا که مشکلات نظام پارلمانی برای کشور بیش از مشکلات نظام ریاستی است.»{اینجا}

اما این اولین بار نیست که موضوع نظام پارلمانی مطرح می شود، بحث «نظام پارلمانی» به صورت جدی در مهر سال ۱۳۹۰ در سفر رهبر معظم انقلاب به کرمانشاه مطرح شد. ایشان در بیاناتی چنین فرضی را غیرممکن ندانستند و فرمودند: «اگر یک روزی در آینده‌های دور یا ‏نزدیک - که احتمالاً در آینده‌های نزدیک، چنین چیزی پیش نمی‌آید - احساس بشود که به جای نظام ریاستی مثلاً نظام ‏پارلمانی مطلوب است - مثل اینکه در بعضی از کشورهای دنیا معمول است - هیچ اشکالی ندارد؛ نظام جمهوری اسلامی ‏می‌تواند این خط هندسی را به این خط دیگر هندسی تبدیل کند؛ تفاوتی نمی‌کند. و از این قبیل.»

از همان زمان و پس از سخنان رهبر انقلاب بود که این موضوع بارها و بارها در محافل مختلف سیاسی و دانشجویی مطرح و درباره مزایا و معایب آن بحث هایی مطرح شد. این بار نیز دانشجویان و در دیدار شب گذشته خود با رهبری خواستار بررسی مجدد ایده «نظام پارلمانی» البته با محوریت ولایت مطلقه فقیه شدند.

موافقان: نظام پارلمانی یعنی مسئولیت‌پذیر کردن بیشتر رئیس‌جمهور

اما ایده نظام پارلمانی مخالفان و موافقانی دارند. موافقانی که  بر این نظرند انتخاب رئیس جمهور به وسیله نخبگان منتخب مردم به این معنا نیست که مجلس کاملا رئیس جمهور را تحت نظر می گیرد و از او بازخواست می کند بلکه این حرکت به معنای مسئولیت پذیرتر کردن بیشتر رئیس جمهور است.

این گروه از موافقان نماد اصلی دموکراسی را در پارلمان می‌دانند و معتقدند که این نماد اصلی در نظام پارلمانی، رئیس قوه مجریه را انتخاب و از او بازخواست می کند بنابراین رئیس جمهور باید در همه امور در مقابل مجلس پاسخگو باشد.

موافقان همچنین با رد این ادعا که در نظام پارلمانی نقش مردم کمرنگ می شود، تاکید دارند که اتفاقا با سیستم پارلمانی، حوزه نظارتی مردم بر قوه مجریه قوی تر می شود.

آیا نظام پارلمانی به درد سیاست ایران نمی خورد؟

ایده «نظام پارلمانی» مخالفانی هم دارد که معتقدند نظام پارلمانی به درد سیاست ایران نمی خورد.

مخالفان عمده دلیل خود را از یک سو بر نبود تحزب واقعی در کشور به عنوان علت تامه حاکم شدن «نظام پارلمانی» می دانند و از سویی دیگر ارزش قائل شدن برای رای مستقیم مردم را امری مهم و ضروری در نظام مردمسالاری می دانند که با طرح نظام پارلمانی از میان خواهد رفت.‏

در واقع مخالفان اجرای نظام پارلمانی را تضعیف «جمهوریت» می دانند و بر این نظرند که سیستم ریاست جمهوری کنونی به دموکراسی که امام در قانون اساسی به آن اشاره کرده بسیار نزدیک است.

این طیف فکری معتقدند نظام پارلمانی بدون ساختار نظام حزبی سخن پوچی است که پایه ‏جمهوریت حکومت را می‌لرزاند چراکه هر گونه سخنی از نظام پارلمانی با موضوع تحزب ارتباط وثیقی دارد و ‏اساسا نظام پارلمانی بدون ساختار نظام حزبی سخن کاملا پوچ و بیهوده‌ای است که منجر به فروپاشی پایه جمهوریت می شود.

مخالفان همچنین تاکید دارند که در نظام ریاستی هم امکان استیضاح وزرا و هم رییس جمهور وجود دارد اگرچه استیضاح رییس‌جمهور به ‏دلیل وضعیت خاص باید دو سوم آرای مجلس را داشته باشد. از طرفی در بحث نظام پارلمانی شرط اولیه آن است که نظام ‏حزبی به موازات آن مستقر باشد؛ این درحالی است که احزاب در کشور ما برای انتخابات ایجاد می‌شوند و اینکه کادر بسازند ‏اصلا وجود ندارد.