آنارشیسم، تشکل و تمرکز قدرت سیاسی را عامل فساد میداندآنارشیسم چیست؟
آنارشیسم به لحاظ لغوی مأخوذ از کلمه یونانی به معنای نبود اقتدار یا رهبر یا دولت است. آنارشیست یکی از ایدئولوژی های افراطی عصر جدید است که بر پایه تفسیر خود بنیادانه از بشر شکل گرفته و با هر نوع سازمان یا نهادی مخالفت می کند و به خصوص حکومت را بعنوان مظهر تجمع قدرت سیاسی مورد حملات بسیار قرار می دهد.
اقتدارگریزی، سروری ستیزی یا آنارشیسم در زبان سیاسی به معنای نظامی اجتماعی و سیاسی بدون دولت، یا بطور کلی جامعه ای فاقد هرگونه ساختار طبقاتی یا حکومتی است. آنارشیست، برعکس باور عمومی، خواستار «شورش » و جامعهٔ «بدون نظم» نیست، بلکه همکاری داوطلبانه را درست می داند که برترین شکل آن ایجاد گروه های مستقل است. بر اساس این عقیده، نظام اقتصادی هم در جامعه ای آزاد و بدون اجبار یک قدرت سازمان یافته بهتر خواهد شد و گروه های داوطلب میتوانند بهتر از دولت های کنونی از پس وظایف آن برآیند. آنارشیست ها بطور کلی با حاکمیت هرگونه دولت مخالفند و مردم سالاری را نیز استبداد اکثریت می دانند. در اندیشه آنارشیست نفی هر گونه اقتدار زورمندانه ای که انسانها بر یکدیگر اعمال می کنند ضروری است.
ریشه نظریات آنارشیست
ریشه نظریه های آنارشیست را در یونان باستان میتوان یافت، بعضی از قرائت های رواقی گری، شباهت هایی با اندیشه های آنارشیستی دارد. آنارشیسم در فاصله ی سال های ۱۸۴۰ تا ۱۸۷۰م شکل گرفت و در کشورهای اسپانیا، ایتالیا، سوئیس، فرانسه، اتریش، هلند و بعضی از کشورهای آمریکای لاتین ترویج یافت. پیر ژوزف پرودون در اواسط قرن نوزدهم در فرانسه نخستین فیلسوف سیاسی ای بود که خود را آنارشیست نامید و آنارشیسم به شکل یک جنبش اجتماعی با کتاب «مالکیت چیست» او شروع شد.
ایدئولوژی آنارشیسم
آنارشیسم، ایدئولوژی سیاسی است با این اعتقاد بنیادی که دولت باید برافتد و جامعه با شیوه ای داوطلبانه، بی توسل به زور و قدرتی سرکوب گر سازمان یابد؛ به این دلیل که آن ها معتقدند دولت شیطانی است، چون بعنوان منبعی از اقتدار قهری، اجباری و مطلق و نفی کننده اصول آزادی و برابری و نیز استقلال شخصی نامحدود است که در کانون تفکر آنارشیستی قرار دارد. از این جهت، دولت و نهادهای حکومتی و قانون همگی فاسد و فساد کننده هستند.
آنارشیسم معتقد است که وجود حکومت و دین جهت پیشرفت جامعه انسانی مضر استاعتقاد آنارشیست ها
به اعتقاد آنارشیست ها، جامعه موجوداتی فوق العاده پیچیده اند و سازمانشان باید زیر و رو گردد و به نیازهای مختلف افراد و مناطق توجه کامل شود. بنظر آن ها افراد سرکش را میتوان در معرض فشار افکار عمومی قرار داد و یا از جامعه اخراج کرد ولی اعمال زور بیش از این مجاز نیست. همانطور که گفته شد آنارشیسم ها معتقدند که انسان ذاتا پاک و جامعه پذیر است، لیکن سلطه و استیلای دولتی او را فاسد و هنجارگریز می سازد. بنظر آنان از بین بردن دولت مبتنی بر زور و سلطه، آدم کشی را کاهش می دهد، دولت، خود، با راه انداختن جنگ ها بدترین تبهکاری ها را مرتکب می شود، با اینهمه آنارشیست ها جامعه ای بدون دولت را ترجیح میدهند که در آن انسان های آزاد امور خودشان را از طریق توافقات و مشارکت های داوطلبانه، که بر مبنای دو سنت رقیب توسعه یافته، مدیریت می کنند: یکی اشتراک گرایی سوسیالیستی و دیگری فردگرایی لیبرال. بدین ترتیب آنارشیسم را میتوان نقطه تلاقی سوسیالیسم و لیبرالیسم تصور کرد، در واقع شکلی از سوسیالیسم افراطی و لیبرالیسم افراطی.
آنارشیسم را از روش عملی در براندازی حکومت، میتوان به دو گروه انقلابی و صلح جو یا اصلاح طلب تقسیم کرد. آنارشیست های رادیکال طرفدار ترور، اعتصاب و برانداختن ناگهانی تشکیلات دولت هستند و این گروه در طول قرن نوزدهم جمعی از سیاست مداران و پادشاهان و رئیس جمهورها را کشتند و به خصوص در ایتالیا و اسپانیا فعالیت گسترده ای داشتند. از ترورهای معروف آن ها میتوان از قتل کارنو رئیس جمهور فرانسه، هومبرت پادشاه ایتالیا، الیزابت ملکه ی اتریش، مکنلی رئیس جمهور ایالات متحده ی آمریکا و... نام برد اما آنارشیسم های مسالمت جو مثل لئوتولستوی، طرفدار عدم خشونت هستند. اوج آنارشیسم انقلابی در نیمه ی اول قرن بیستم در کشور اسپانیا طی جنگ های داخلی این کشور (۱۹۳۶- ۱۹۳۹م) بوده است، که با شکست نیروهای جمهوری خواه حرکت آنارشیستی در اوج، افول کرد.
گونه های آنارشیسم
آنارشیسم به انواع مختلفی تقسیم می شود که عبارتند از:
- آنارشیسم نوین:
صورت بندی مدرن نظریهٔ آنارشیسم با اثر ویلیام گادوین در سال ۱۷۹۳ با نام تفحصی پیرامون عدالت سیاسی و تأثیرش بر شادمانی و فضیلت عام شروع شد. بسیاری مانند پرودون، باکونین، اشتیرنر، تاکر، تولستوی و کروپوتکین دنبالهٔ کار او را گرفتند.
- آنارشیسم کمونیستی:
آنارشیسم کمونیستی که در بعد اقتصادی مخالف مالکیت خصوصی است. مالکیت جمعی یا مالکیت تولیدکنندگان را جایگزین مالکیت خصوصی می کند و به بهره برداری از زمین و سرمایه، بدون دخالت دولت معتقد است. این نظریه طرفدار اقتصاد کشاورزی و صنایع روستایی و بازگشت به طبیعت است. اینها در صدد بودند که از حد بازار فراتر روند و اعتقاد داشتند که نیازهای اجتماعی را میتوان از طریق همکاری داوطلبانه در کارگاه ها و مجتمع های محلی برآورد ساخت و این مجامع را میتوان برای منظورهای خاصی به صورت فدراسیون در آورد (به عنوان مثال سازمانی برای حمل و نقل تشکیل دهند) ولی مجمع فدرال حق ندارد که به اجزای تشکیل دهنده اش در صورتی که از تصمیم هایش سرپیچی کند، فشار وارد آورد. این نظریه آنارشیستی توسط «میخائیل باکونین و پیوتر کراپوتیکین» مطرح شده است.
- آنارشیسم اسلامی:
آنارشیست اسلامی اصطلاحی است که برای تبیین افکار اقتدارگریزی بین مسلمانان بکار برده می شود. اصطلاحی که طبق پیش فرض تسلیم در برابر خدا و نفی هر گونه سلطه بشری بنا نهاده شده است. نخستین کسی که به این مقوله پرداخت یعقوب اسلام بود که در فصل تابستان ۲۰۰۵ م این ایده را بنیان نهاد.
آنارشیست ها بطور کلی با حاکمیت هرگونه دولت مخالفند- آنارشیسم فردگرایانه:
مراد از آنارشیسم فردگرا سنت های فکری متعددی در جنبش آنارشیستی است که بر فرد و ارادهٔ او فراتر از عوامل تعیین کنندهٔ خارجی مانند گروه ها، جامعه، سنت ها و سیستم های ایدئولوژیک تأکید می کند. منظور از آنارشیست فردگرا نه یک فلسفهٔ واحد بلکه جمعی از فلسفه های فردگرایانه است که گاهی با هم در تضادند. بعدها، این فلسفه از طریق اروپا و آمریکا توسعه و گسترش یافت. بنجامین تاکر، آنارشیست فردگرای معروف قرن نوزدهمی باور داشت که «چنانچه فرد حق فرمانروایی خود را داشته باشد، هرگونه فرمانروایی بیرونی استبداد است.»
- آنارشیسم سندیکاگرا:
آنارشیسم سندیکاگرا رستگاری را در نزاع اقتصادی می جوید نه نزاع سیاسی طبقهٔ کارگر. پیروان آن با تشکیل اتحادیهٔ کارگری و سندیکاها قصد نزاع با ساختار قدرت دارند. از نظر ایشان عاقبت با یک انقلاب، بنیادهای حکومت فعلی فرو می ریزد و نظم اقتصادی نوِ اجتماع بر پایهٔ سندیکاها شکل می گیرد. اکنون در بعضی از کشورهای اروپایی و آمریکای جنوبی به شکل جنبش وسیع توده ای درآمده است.
- آنارشیسم فمینیست:
یکی از عوامل ایجاد تفاوت و تضاد در جامعه، تبعیض جنسی است؛ بعضی از فیلسوفان آنارشیسم، همچون اما گلدمن، معتقد هستند که اولین گام برای رسیدن به برابری طبقاتی برابری جنسیتی است و تا زمانی که تبعیض جنسی وجود دارد برابری طبقاتی (و در پیامد حذف دولت) ناممکن خواهد بود.
ویژگی های آنارشیسم
به طور خلاصه آنارشیسم بعنوان یک سیستم سیاسی – اجتماعی در واقع سه خصوصیت بارز دارد:
> برابری و مساوات به مفهوم واقعی کلمه بین افراد جامعه.
> عدم وجود مالکیت خصوصی
> عدم وجود دستگاه دولتی و یا هر نهادی که بتواند یا بخواهد به انسان ها چیره شود.
آنارشیست ها معتقدند که انسان ذاتا پاک و جامعه پذیر استآنارشیسم در قیاس با دیگر نحله های سیاسی
آنارشیسم در اصول یا نسخه پیچی ها با دیگر نحله های سیاسی نظیر لیبرالیسم و سوسیالیسم شباهت هایی دارد از جمله:
۱. آنارشیسم و لیبرالیسم:
در آنارشیسم همچون لیبرالیسم بر آزادی (فردی و سیاسی)، شادمانی و کامیابی شخص تأکید می شود. در لیبرالیسم کلید نیل به مقصود دخالت حداقلی دولت در امور مردمان است ولی در آنارشیست حکومت به یکبارگی نفی می شود و همین دخالت کمینه هم برتافته نمی شود.
۲. آنارشیسم و سوسیالیسم:
رابطهٔ آنارشیسم و سوسیالیسم غامض تر از آنارشیسم و لیبرالیسم است تا آن جا که بعضی نویسندگان منکر خویشاوندی بین این دو نحله شده اند. این امر برخاسته از آن است که در نگاه اول در سوسیالیسم تکیه بر حقوق اجتماع در مقابل شخص است در حالیکه در آنارشیسم سخن از حقوق شخص در مقابل اجتماع است. با این حال در نهایت بنظر می آید که نسخه پیچی های آنارشیست ها (به ویژه نوع کمونیست) بی شباهت با نسخه پیچی های سوسیالیست ها نیست. آنارشیست ها مانند سوسیالیست ها با مالکیت شخصی مخالف اند. هر دو برای ساختن جامعه ای می کوشند که در آن هر کس در حد توانایی های خویش در خوشبختی اجتماع بکوشد و تا آن جا که احتیاج دارد از خدمات اجتماع برخوردار شود.
آنارشیسم، در بعضی جاها منشأ جنبش های اجتماعی و سیاسی بوده استگردآوری: بخش سیاست سرپوش
- 13
- 3
