توافق هسته‌ای در وضعیت هشدار

سیدعباس عراقچی، دیپلمات عالیرتبه ایران و از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در سخنانی هشدارگونه اعلام کرد که جامعه بین‌المللی باید خود را برای خروج آمریکا از برجام آماده کند. سید عباس عراقچی در کنفرانس امنیتی تهران با اشاره به تلاش‌های آمریکا در ناکارآمد‌کردن برجام گفت که بیش از یک ‌سال است که رئیس‌جمهوری آمریکا با تمام تلاش خود در پی این است که برجام را از بین ببرد.

معاون حقوقی و بین‌المللی وزیر خارجه با اشاره به این‌که در چند روز آینده باید رئیس‌جمهوری آمریکا بار دیگر طبق برجام تعلیق تحریم‌ها علیه ایران را تمدید کند و برخی از احتمال‌ها مبنی بر این است که این کار توسط ترامپ انجام نشود، افزود: ممکن است جامعه بین‌الملل در چند روز آینده به این نتیجه برسد که آمریکا از برجام خارج شود. جامعه بین‌الملل باید برای این مرحله آمادگی داشته باشد.

این دیپلمات ارشد کشورمان افزود: حرکت آمریکا در راستای از بین‌بردن برجام است‌. ما در ایران برای هر سناریویی آمادگی داریم. وی تأکید کرد: در صورت تحقق چنین موضوعی جامعه بین‌الملل و منطقه ما بیشتر از این موضوع ضررمی کند؛ چرا که یک تجربه موفقی در عرصه بین‌المللی از بین می‌رود. وی تأکید کرد: منطقه ما بدون برجام به منطقه امن‌تری تبدیل نمی‌شود.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در فرصت پیشین خود برای تأیید برجام اعلام کرد که این توافق را تأیید نخواهد کرد. در نتیجه این اقدام ترامپ طبق قوانین آمریکا توافق هسته‌ای به کنگره ارجاع داده شد تا کنگره در خصوص توافق و احتمال بازگشت تحریم‌های ایران تصمیم‌گیری کند. کنگره آمریکا اما در این خصوص هیچ اقدامی انجام نداد و در نهایت بار دیگر توپ در زمین دونالد ترامپ افتاد تا در خصوص برجام تصمیم‌گیری کند. ترامپ بر اساس قانون در هر چهار ماه باید توافق هسته‌ای را تأیید  و تعلیق تحریم‌های ضد ایرانی را امضا کند.

به ‌نظر می‌رسد با توجه به آنچه که رخ داده، جامعه بین‌المللی بیم آن را دارد که ترامپ توافق هسته‌ای را تأیید نکرده و تعلیق تحریم‌های ایران را امضا نکند.

روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال نیز روز گذشته در گزارشی به این موضوع پرداخت و نوشت كه توافق هسته‌ای با ایران با یک هفته سرنوشت‌ساز روبه‌رو است. برای ماندن در توافق هسته‌ای، ترامپ باید همانند دفعات قبلی با رفع تحریم‌های آمریکا علیه ایران موافقت کند، چراکه ایران پذیرفت در ازاي لغو تحریم‌های سازمان ملل، آمریکا و دیگر کشورها برنامه هسته‌ای‌اش را محدود کند؛ اما اعتراض‌های اخیر در ایران با حمایت‌ ترامپ از معترضان، بر این بلاتکلیفی افزوده است.

ترامپ می‌تواند از این اعتراض‌ها به‌عنوان بهانه‌ای برای خودداری از تمدید لغو تحریم‌ها بهره ببرد یا اینکه دستور لغو تحریم‌ها را امضا کند و در عین‌ حال گام‌های دیگری برای مجازات ایران بردارد. بسیاری از مشاوران دونالد ترامپ با این‌که منتقد توافق هسته‌ای هستند، از وی خواسته‌اند تا در توافق بماند و به‌طور همزمان به دنبال راه‌های دیگری برای اعمال فشار بر ایران به دلیل آنچه واشنگتن فعالیت بی‌ثبات‌کننده تهران در منطقه می‌خواند، باشد.

رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه و جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا ازجمله مقامات دولتی هستند که به ‌طور علنی چنین رویکردی را اتخاذ کرده‌اند. تیلرسون در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان اظهار کرد: احتمال دارد ترامپ همزمان با رسیدن این ضرب‌الاجل‌ها تحریم‌های جدید و غیرمرتبط با توافق هسته‌ای را علیه ایران اعلام کند. دیگر مشاوران نیز گفته‌اند که انتظار می‌رود ترامپ لغو تحریم‌ها را تمدید کند اما مطمئن نیستند که دقیقا او چه تصمیمی خواهد گرفت.

ترامپ در ماه اکتبر تهدید کرد که از توافق هسته‌ای خارج خواهد شد؛ مگر این‌که کنگره و متحدان اروپایی راهی برای رسیدگی به برنامه موشکی بالستیک ایران بیابند و تضمین کنند که محدودیت‌های هسته‌ای ایران پس از انقضای توافق در سال‌های آینده نیز ادامه می‌یابد. رئیس‌جمهوری آمریکا از آن زمان تاکنون، با قانونگذاران کشورش و مقامات اروپایی برای افزودن اصلاحیه‌ای به قانون آمریکا مصوب ٢٠١٥ که به کنگره اجازه نظارت بر توافق هسته‌ای را می‌دهد، رایزنی‌هایی کرده است.

این گفت‌وگوها پیرامون راه‌هایی برای وضع تحریم علیه ایران به دلیل برنامه موشکی‌اش و کاهش تعداد دفعاتی که رئیس‌جمهوری باید پایبندی ایران را تأیید کند، بوده است تا رئیس‌جمهوری درنهایت یک یا دو بار در ‌سال مجبور به این تأیید باشد.

مقامات نیز در حال رایزنی درباره چگونگی و زمان وضع مجدد تحریم‌ها در صورت انجام برخی فعالیت‌های هسته‌ای خاص از سوی تهران هستند. مقامات آمریکایی گفته‌اند که تا کنون پیش‌نویس‌های متعددی تهیه شده اما هیچ طرح نهایی به دست نیامده است و این مذاکرات احتمالا پیش از ضرب‌الاجل ترامپ برای تصمیم‌گیری درباره تمدید لغو تحریم‌های ایران به نتیجه نخواهد رسید.

بازیگران کلیدی در این رایزنی‌ها، سناتور باب کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی سنا، سناتور بن کاردین، عضو ارشد دموکرات این کمیته و سناتور تام کاتن، مشاور پارلمانی ترامپ در امور سیاست خارجی هستند. یک دستیار کنگره که از این موضوع مطلع است، گفت که این قانون برای رسیدن به مرحله امضا و تصویب راهی طولانی در پیش دارد.

اما مقامات اروپایی گفته‌اند که به توافق هسته‌ای متعهد باقی خواهند ماند، چه آمریکا از توافق خارج شود و چه در آن باقی بماند. با این‌ حال هر اقدامی از سوی آمریکا برای وضع مجدد تحریم‌ها به معنی مشکلاتی برای شرکت‌های اروپایی و احتمال مجازات به دلیل تجارت با ایران است. مارک دوبوویتز، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در این‌باره گفت: مسأله این نیست که دیپلمات‌ها در پاریس، برلین، رم یا بروکسل چه می‌کنند، مهم این است که شرکت‌های تجاری فرانسوی، آلمانی، بلژیکی یا ایتالیایی چه کاری در پاسخ به اقدامات آمریکا انجام خواهند داد.