یک عمر مبارزه برای صلح عادلانه

«صلح»، «کرامت انسانی» و «عدالت»؛ اینها کلیدواژه‌های زندگی نلسون ماندلا است؛ همان فردی که امروز در زادروزش قرار داریم. نلسون ماندلا به جهان آموخت که کرامت زنان و مردان تنها بنیانی است که می‌توان جوامعی عدالت‌محور را بر پایه آن بنا نهاد.

او به ما نشان داده است که صلح، یک ایده‌آل و یا مبحثی انتزاعی نیست، بلکه یک سبک زندگی است؛ روشی برای تعامل با دیگران و با جهان است. در نوامبر ۲۰۰۹ مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ١٨جولای، روز تولد نلسون ماندلا، رئیس‌جمهوری سابق آفریقای جنوبی و برنده جایزه صلح نوبل را به پاس خدمات وی در رواج فرهنگ صلح، روز جهانی نلسون ماندلا اعلام کرد.

ماندلا مرد محبوب همه ملت‌ها است که در‌سال ١٩١٨ در روستای کوچک Mvezo در منطقه Transkei آفریقای جنوبی به دنیا آمد و به خاطر هدف و اعتقاداتش ٢٧‌سال از عمر خود را در زندان بسر بُرد. جهانیان هرگز این اظهارات او  در جلسه بیستم آوریل‌سال ١٩٦٤ دادگاهی كه محكومش كرد را از یاد نمی‌برند كه گفت: من بر ضد تبعیض هستم و خواهان وجود جوامع آزاد و دموكراتیك كه مردم در این جوامع با داشتن رفاه و امنیت و برخورداری از شادی، آزادی‌ها و فرصت‌های مساوی؛ هماهنگ و صمیمانه با یكدیگر زندگی كنند و برای تحقق این وضعیت، تا پایان عمر مبارزه خواهم كرد و آماده‌ام جانم را در این راه فدا كنم.

ماندلا از نوجوانی دارای افكار سوسیالیستی بوده، ولی هرگز حتی زمانی که رئیس‌جمهوری بود درصدد تحمیل این ایدئولوژی برنیامده است.

پدر ماندلا دستیار رئیس قبیله بود ولی چون از مهاجران اروپایی که با زور اراضی و منابع سیاهپوستان را تصاحب کرده و برایشان حقی قایل نبودند انتقاد می‌کرد، او را به گوشه رانده بودند به‌گونه‌ای که مجبور شده بود با زن و فرزندان به یک روستای کوچکتر- روستای Qunuـ نقل مکان کند.

در آن زمان ماندلا کودکی بیش نبود ولی همین ظلم، بذر انقلاب کردن را در وجود او کِشت کرد. بعداً رئیس قبیله که از به گوشه رانده شدن پدر ماندلا به دست اروپاییان مهاجر و به خاطر این ظلم آزرده شده بود ماندلای خردسال را به فرزندی پذیرفت.

نام ماندلا، Rolihlahla به مفهوم کسی که به درخت آسیب می‌رساند بود که معلم او در مدرسه میسیون اروپاییان آن را به «ویلسون» تغییر داد. در همین مدرسه، ماندلا زبان انگلیسی یادگرفت و به تحصیلات خود ادامه داد. طبق یک رسم قبیله‌ای، پس از پشت سر گذاردن سنین نوجوانی می‌خواستند به او زن بدهند که قبیله را ترک کرد و به شهر یوهانسبورگ رفت و در آن‌جا ضمن کار در ساعات روز، به تحصیلات دانشگاهی در رشته حقوق ادامه داد.

ظلم سفیدپوستان مهاجر به اکثریت بومی و بی‌حق کردن آنان و تبعیض، او را به سوی ایجاد کنگره ملی آفریقاییان روانه کرد و در ‌سال ١٩٤٢ با همفکرانش این کنگره را به‌وجود آوردند که مورد استقبال بومیان قرارگرفت.

ماندلا از آغاز کار ایجاد کنگره تا سال‌ها، به‌مانند گاندی، نظر به مبارزه مسالمت‌آمیز ازجمله نافرمانی مدنی، کم‌کاری برای اقلیت سفیدپوست (در حقیقت اربابان املاک و منابع) و کارشکنی داشت که چون به نتیجه نرسید به اندیشه مبارزه مسلحانه افتاد که با ١٥٠تن دیگر در ١٩٥٦ و نیز اوایل دهه ١٩٦٠ دستگیرشد که نخست به زندان کوتاه مدت و در‌سال ١٩٦٣ به زندان دایم با اعمال شاقه محکوم شد که ٢٧‌سال طول کشید و این سال‌ها را عمدتا در جزیره Robben گذراند.

دولت اقلیت سفید پوستان (عمدتا مهاجران هلندی) به تدریج مورد انتقاد جهانی قرارگرفت و تحریم شد و چون اعتنا نکرد بر دامنه این تحریم افزوده شد تا این‌که «کلرک»Klerk رئیس‌جمهوری دولت اقلیت تصمیم به حل مسأله گرفت، در فوریه ١٩٩٠ ماندلا را آزاد و موافقت کرد که انتخابات آزاد سرنوشت حکومت را روشن سازد که ماندلا در انتخابات پیروز و از‌ سال ١٩٩٤ تا ١٩٩٩ رئیس‌جمهوری فدراسیون آفریقای جنوبی بود.

وی پس از بازنشسته کردن خود، از‌سال ٢٠٠٤ به روستای Qunu بازگشته و پس از، از سرگذراندن بیماری سرطان پروستات از‌ سال ٢٠١٠ فعالیت‌های خودرا به حداقل کاهش داد ولی دست از مطالعه و گاهی اظهارنظر برنداشت. وی در‌ سال ٢٠٠٧ سران و بزرگان برخی از کشورها را به تشکیل نشست با حضور خود و بحث درباره مسائل روز بشر دعوت کرد.

ماندلا پس از آزاد شدن از زندان ٢٧ساله، به تبعیض نژادی در وطن خود پایان داد. وی در طول ریاست بر کشور از هیچكس انتقام نگرفت و كسی به خاطر گذشته‌اش مجازات نشد ـ تنها به عذرخواهی متهمان به تبعیض و ارتكاب جرم به این مناسبت، اكتفا کرد. این ابتکار با عنوان «اعتراف کن، پوزش بخواه و بخشوده شو» وارد تاریخ شده است. ماندلا تنها یك دوره حاضر به ریاست كردن بر كشورش شد.

ماندلا پس از نقل مکان به روستایQunu نیز همانند یك رئیس كشور مورد احترام جهانیان بوده است. تا‌سال ٢٠١٠ که فعالیت‌های خودرا به حداقل رسانید ملل مختلف برای حل مسائلشان از او دعوت می‌کردند که داور شود. تا آن‌سال مردم از گوشه و كنار جهان برایش نامه می‌فرستادند و درددل می‌کردند و او این نامه‌ها را با یادداشت خود برای دولت‌های مربوط ارسال می‌کرد.

در هشتاد و پنجمین زادروز او شخصیت‌های بزرگی از سراسر جهان ازجمله كلینتون رئیس جمهوری پیشین آمریكا شركت كرده بودند و از آن‌جا كه ماندلا دارای مقام نیست، هزینه سفر به جمهوری آفریقای جنوبی را از جیب خود پرداخت كرده بودند و به همین‌گونه در‌سال ٢٠١٢ در مراسم ٩٤ ساله شدن او.