توجه به اصول و مبانی ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی با رویکرد ایمنی در گودبرداری‌های شهری، در شرایطی که سالانه تلفات جانی و مالی بسیار تکان‌دهنده‌ای به دلیل گودبرداری‌های غیراصولی رخ می‌دهد، حائز اهمیت است. از آنجایی که ایمنی در وهله اول مخاطبش انسان است، به میزانی که در جامعه‌ای جان انسان‌ها ارج و بها می‌یابد، این واژه نیز بها یافته و از درجه اهمیت اعتبار برخوردار می‌شود. بشر امروز رفته‌رفته به جایگاه ایمنی در محیط زندگی و کار پی برده و برای حفظ آسایش و روان خویش به‌شدت به آن محتاج است.
ایمنی (safety) در هر زمینه‌ای اعم از پزشکی، صنعت و مواردی از این قبیل به‌عنوان شاخه‌ای از علم شناخته شده است و به تجزیه و تحلیل عوامل مخاطره‌آمیز می‌پردازد و راهکارهای کنترل و کاهش آن‌را پیگیری می‌کند. ایمنی اگرچه ممکن است به طور صد درصد و مطلق حاصل نشود، ولی وضعیتی است که در آن میزان خطر‌پذیری، ارزیابی شده و حدود قابل قبول آن شناسایی و برای رهایی و پیشگیری از خطرات احتمالی، نسبت به آن برنامه‌ریزی و تمهیداتی معمول می‌شود. اما بی‌تردید مسئولیت عمده ایمن‌سازی محیط کار و رسالت ایجاد باورپذیری در این مهم؛ مستقیما بر عهده مدیران سطوح عالی نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط است.
مبحث ایمنی در گودبرداری از منظر شهرسازی و حرکت به سمت توسعه شهری و نیاز مبرم به بهره‌برداری از فضاهای زیرزمینی چه برای ایجاد شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقلی درون‌شهری در مورد احداث راه‌ها، تونل‌ها و ساخت و توسعه مترو به منظور جذب ترافیک‌های سنگین روی‌زمینی، چه در مورد استفاده از تراکم‌های زیرزمینی و احداث طبقات پارکینگ جهت تأمین توقف‌های موقتی وسائط حمل‌ونقل درون و برون‌شهری، امروزه برای بشر امری اجتناب‌ناپذیر بوده و اولین گام در این مسیر طراحی و عملیات اجرای مهندسی دقیق و به صورت ایمن گودبرداری‌ها، حفاری و خاک‌برداری‌های پروژه‌های ساختمانی و عمرانی است. از همین منظر شاید بتوان به طور قطع گفت رویکرد به ایجاد تراکم‌های روی‌زمینی ازجمله خیابان و آزادراه‌های طبقاتی در کلان‌شهر‌هایی نظیر تهران حرکتی به‌غایت انحرافی است.
بنابراین ارتقای جایگاه ایمن‌سازی در پروژه‌های عمرانی درون‌شهری در راستای توسعه پایدار و تأمین رفاه و آسایش شهروندان بدون داشتن دلهره و تلفات و آزار‌های ناشی از هم‌جواری و تردد در محاذات پروژه‌های توسعه شهری امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. در مباحث مربوط به مقررات ملی ساختمان درخصوص اهداف و توصیه‌های ایمنی به‌درستی به موضوعاتی نظیر: تأمین ایمنی، بهداشت، سلامت و صرفه اقتصادی فرد و جامعه، ارتقای کیفیت و افزایش عمر مفید ساختمان، حاکمیت قانون و الزام‌آوربودن مقررات اشاره شده و از همه مهم‌تر اینکه توجه شود مقررات تدوین‌شده به خودی خود متضمن کیفیت ساختمان‌ها نیستند، بلکه ایجاد نظامی کارآمد برای اعمال و کنترل این مقررات و نظارت مستقیم و عالی ضروری است. به قول وزیر محترم راه و شهرسازی، اگر مفهوم کنترل را از قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان حذف کنیم، وجود این قانون بیهوده و عبث می‌شود.
گودبرداری عمیق ساختمان‌ها به‌ویژه در بافت موجود شهری همیشه از دغدغه‌های ذهنی مهندسان بوده است. به طوری که مصالح و زمان صرف‌شده برای پایدارسازی ایمن دیواره گودهای عمیق، ممکن است هزینه‌های قابل‌توجهی را بر پروژه‌ها تحمیل کند. به‌این‌ترتیب مهندسان متعددی در دهه‌های اخیر روی روش‌های گودبرداری و مسائل فنی و اجرائی مربوط به آن تحقیق کرده و بسته به شرایط مختلف پروژه، راه‌کارها و روش‌های خاصی را تجربه کرده و آنها را در جامعه مهندسی منعکس کرده‌اند. ازهمین‌رو توجه به رویکرد کشورهای توسعه‌یافته در زمینه صنعتی‌سازی، ارتقای جایگاه صنعتی‌سازی در صنعت احداث ازجمله ایجاد توسعه صنعتی در روش‌های پایدارسازی گودبرداری‌ها امری واجب به نظر می‌رسد.
از طرفی طراحی و اجرای روش‌های گودبرداری و پایدارسازی جداره‌های گودها در مناطق شهری، خاص افراد باتجربه‌ای است که نه‌تنها اشراف بر تئوری روش‌های مذکور دارند، بلکه از لحاظ اجرائی مشکلات آنها را نیز تجربه کرده‌اند. گودبرداری از این جهت که «عدم قطعیت‌های بسیاری در شناسایی شرایط تحت‌الارضی هر ساختگاهی» وجود دارد و به طور کلی در طراحی آن با مصالح غیرهمگن با مشخصات متغیری روبه‌رو هستیم، کاری بس پیچیده و دشوار است. به‌این‌ترتیب لازم است در هر مورد روش‌هایی اتخاذ شود که ضریب اطمینان قابل‌قبولی را در مقابل خطرات گسیختگی و ناهنجاری‌های ژئوتکنیکی داشته باشد. هرچند ممکن است هزینه بیشتری از این بابت بر پروژه تحمیل کند.
حسین احمدی.کارشناس رسمی دادگستری - عضو انجمن مهندسی ژئوتکنیک ایران
- 11
- 1
