مزایا و کارکرد آموزشی رسانه های تصویری به بهانه ورود «ابد و یک روز» به کتاب های درسی

 فیلمی که در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، ۹ سیمرغ بلورین (۶ سیمرغ در بخش اصلی، ۲ سیمرغ در بخش بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و در بخش نگاه نو و سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران) را برای عواملش به ارمغان آورد، به کتاب های درسی هم راه پیدا کرد. به تازگی «نوید محمدزاده» و «پیمان معادی» که جزو ستاره های این فیلم سینمایی پرطرفدار بودند با انتشار پست هایی در اینستاگرام های شخصی شان، خبر از ورود «ابد و یک روز» به کتاب های درسی دادند. در ادامه مطلب نگاهی به کارکردهای آموزشی رسانه های تصویری که به شدت مورد غفلت قرار گرفته خواهیم داشت و به مزایای این ماجرا در صورت بهره برداری بیشتر اشاره خواهیم کرد.

  تحلیل «ابد و یک روز» در گفت و گوی کلاسی

در قسمت گفت و گوی کلاسی یک کتاب درسی با انتشار عکسی از «نوید محمدزاده» که در حال سیگار کشیدن است از دانش آموزان خواسته شده تا این فیلم را تماشا و تحلیل کنند. در این کتاب درسی به طور دقیق تر نوشته شده: «فیلم سینمایی ابد و یک روز را تماشا کنید و پیامدهای اعتیاد و وضعیت خانوادگی افراد معتاد را در مقایسه با خانواده سالم، مورد تحلیل قرار دهید.» ظاهرا دانش آموزان بعد از تماشای این فیلم به صورت دسته جمعی در مدرسه یا در خانه به همراه والدین، باید سر کلاس درباره پیامدهای اعتیاد و روابط خانوادگی آشفته در این فیلم با یکدیگر صحبت و ریشه های این ماجرا را شناسایی و واکاوی کنند.

  موضوع فیلم ابد و یک روز چه بود؟

قبل از ورود به بحث اصلی، لازم است که به صورت خلاصه، مروری بر داستان این فیلم داشته باشیم. «ابد و یک روز» روایت خانواده ای است که درگیر مشکلات مختلفی همچون اعتیاد، تهیدستی، بیکاری و از همه مهم تر روابط عاطفی آشفته میان اعضای خانواده است. سمیه (با نقش آفرینی پریناز ایزدیار) دختر جوانی است که قرار است به زودی به عقد مردی افغان درآید اما وی برای انتخاب این وصلت مردد است چراکه وضعیت خانه ای که در آن قرار دارد تا حدود زیادی به او وابسته است. وی مادر پیر و از کار افتاده ای دارد و البته برادران و خواهرانی که همواره در حال نزاع با یکدیگر هستند و ... . در همین زمینه، مسائل زیادی در داستان پیش می آید که مخاطب را تا لحظات پایانی با خود می کشاند.

  فیلم فقط برای سرگرمی نیست

خبر وارد شدن فیلم ابد و یک روز به یکی از کتاب های درسی، نشان دهنده یک اتفاق جدید و بی سابقه است.انتشار این خبر تلنگری بود در این خصوص که دیدن فیلم و سریال صرفا برای سرگرمی نیست و می توان از ابعاد دیگری به تماشای این رسانه های تصویری نشست. رویکردی که کمتر بین مردم وجود دارد و شاید یکی از دلایل فروش زیاد  فیلم های طنز در سال های اخیر، بی توجهی به همین بعد فیلم های سینمایی است.

  کارکرد آموزشی رسانه های تصویری

احتمالا هنگامی که به کارکردهای رسانه های تصویری می اندیشیم، اولین چیزی که به ذهن مان متبادر می شود وجه سرگرم کنندگی آن هاست؛ این که فیلم و سریال تا چه حد قابلیت جذب مخاطب و همراه کردن وی با قصه فیلم و فراز و نشیب های داستان را دارد؛ به عبارتی تا چه حد بیننده را پای صفحه نمایش میخکوب می کند؟ آن چه عمدتا درباره کارکرد این رسانه های پرمخاطب در کشور ما نادیده گرفته می شود، کارکرد آموزشی آن هاست. سینما، تلویزیون و شبکه خانگی به دلیل داشتن طیف وسیعی از بینندگان، از ظرفیت بسیار زیاد آموزشی و قابلیت القای مفاهیم و مضامین مد نظرمان برخوردار است. البته هم فیلم سازان و هم مردم باید به این جنبه توجه بیشتری داشته باشند تا بتوان نهایت استفاده را از این کارکرد برد و تاثیراتش را بر خانواده ها و حتی فرهنگ جامعه مشاهده کرد.

  آموزش عینی جایگزین آموزش انتزاعی

سیستم آموزشی نوین بر این باور است که در انتقال مفاهیم و مضامین، آموزش های عینی که بر پایه مشاهده، تجربه و قابل لمس باشد بسیار ماندگارتر از آموزش هایی است که دانش آموز فرصت مشاهده و درک آن ها را ندارد و صرفا باید از طریق به یادسپاری و به طور انتزاعی آن ها را بیاموزد. فرض کنید شما به عنوان یک معلم می خواهید درباره پیامدهای اعتیاد در خانواده برای دانش آموزان خود سخن بگویید. قطعا شما به این موضوع واقف هستید که آموزش عینی عواقب اعتیاد بسیار اثرگذارتر از آموزش های انتزاعی خواهد بود. زمانی که دانش آموزان پیامدهای خانوادگی اعتیاد را در فیلمی پرجاذبه همچون فیلم ابد و یک روز دیده باشند، به طور قطع مضامینی که قصد یادگیری آن ها را داریم بسیار عینیت یافته و ملموس خواهد بود. مثال دیگر این که شما به عنوان استاد قصد آموزش اختلالات شخصیت به دانشجویان رشته روان شناسی را دارید.

قطعا شما هم موافق هستید  که بهره بردن از فیلم های تراز اولی که شخصیت های داستان درگیر یکی از اختلالات شخصیت هستند مانند سکوت بره ها (اختلال شخصیت ضداجتماعی) و برباد رفته (اختلال شخصیت نمایشی) بسیار موثرتر از حفظ طوطی واری معیارهای این اختلالات خواهد بود. دیدن فیلم هایی با محتوای طلاق عاطفی هم که در سال های اخیر در سینما و تلویزیون بیشتر شده است، کمک خوبی به زوج ها برای شناخت این موضوع و راهکارهای کاهش آسیب های آن می کند.

غفلت سیستم آموزشی از ظرفیت رسانه های تصویری

هم اکنون در سیستم آموزش و پرورش ما درباره ظرفیت بالای رسانه های تصویری در بحث آموزش بسیار غفلت شده است. حال آن که همه مدیران آموزشی کشور به  این مسئله واقف هستند که طیف گسترده ای از بینندگان فیلم ها و سریال ها را دانش آموزان تشکیل می دهند و آموزش مفاهیم اجتماعی و ارزش های خانوادگی و دیگر مضامین آموزشی برای دانش آموزانی که دنبال کنندگان اصلی این رسانه ها هستند، از جذابیت و کشش بیشتری نسبت به آموزش های سنتی برخوردار است. به عنوان نمونه یکی از بیماری هایی که در سال های اخیر اسم آن را شنیده ایم اما جامعه هنوز به شناخت مناسبی از آن نرسیده است، بیماری اوتیسم است.

عموم افراد جامعه از ویژگی های این بیماری و نحوه رفتار مناسب با بیماران اوتیستیک ناآگاه هستند. حال آن که در سال ۱۹۸۸ فیلم شاخصی همچون مرد بارانی (Rain Man) به خوبی این بیماری را به تصویر کشیده و مردم دنیا را تا حد زیادی با آن آشنا کرده است. به نظر می رسد باز شدن پای یکی از فیلم های اجتماعی خوب چند سال اخیر که جوایز زیادی را در جشنواره ها از آن خود کرده است، می تواند آغازگر استفاده از ظرفیت های آموزشی رسانه های تصویری در سیستم آموزشی مان باشد.

فرزانه شهریاردوست