اثری بی‌بدیل و حیرت‌انگیز از میرزا غلامرضا اصفهانی نگاه اساتید خوشنویسی را به خود خیره کرد

بسیاری از مردم، خوشنویسی را با نام «میرعماد» می شناسند اما خط خوش در تاریخ هنر ایران زمین به میرعماد محدود نمی شود. خوشنویسان بسیاری بودند که همپای «میرعماد»، قلم را در مُرکب خیساندند و روی پوست و کاغذ به رقص درآوردند.

یکی از شاخص ترین و برجسته ترین اساتید خوشنویسی تاریخ، میرزا غلامرضا اصفهانی است. مشهور بود ولی انگار علاقه ای نداشت هنر و نبوغش را فریاد بزند. عارف بود و ادیب، اهل معنا و درویش. رنج بسیار کشید اما دم برنیاورد، تنها زمانی آرزوی مرگ کرد که در ۵۷ سالگی، داغ پسرِ ۳ ساله بر دلش ماند؛ خداوند خیلی زود دعایش را مستجاب کرد و کمتر از یک سال بعد چشمانش را برای همیشه به روی دنیا بست.

یک اثر، یک نمایشگاه

در خوشنویسی سرآمد بود، تا جایی که محمدشاه قاجار مامورش کرد خط نستعلیق را به فرزندانش بیاموزد. ناصرالدین شاه نیز درک کرد هنرِ میرزا غلامرضای اصفهانی را. در خط نستعلیق و شکسته نستعلیق صاحب‌سبک بود. پیش از چشم باز کردن به بهار شصتم زندگی، دنیا را ترک کرد اما ۹۰ و چند سال بعد از مرگش، بار دیگر نام خود را بر سر زبان‌ها انداخت. اثری دیده نشده از او رونمایی شد و نگاه اساتید خوشنویسی را خیره کرد. برای تنها یک اثرش، نمایشگاه برگزار کردند؛ «یک اثر، یک نمایشگاه». اثری رونمایی کردند بی بدیل از لحاظ ابعاد و اندازه قلم. اساتید خوشنویسی با اشتیاق به سوی گالری دال دویدند و متحیر ماندند از خوش‌دستیِ میرزا.

به انتظار نمایشگاه‌های دیگری از آثار میرزا

علیرضا کیاکاظمی، هنربان این نمایشگاه است. او درباره «یک اثر یک نمایشگاه» به همدلی گفت: «میرزا در زمانه خویش بسیار مشهور و محبوب بود. جالب و عجیب است وقتی بدانیم چند برابر تعداد آثاری که از میرزا غلامرضا اصفهانی در موزه های کشور به چشم می خورد را مجموعه‌دارها در اختیار دارند. تلاش می‌کنیم باز هم آثاری ویژه و منحصر به فرد از میرزا در نمایشگاه های دیگر به نمایش بگذاریم.»

میرزا تسلطش بر قلم‌ها را به رخ کشید

امیراحمد فلسفی، از خوشنویسان نامدار معاصر هم تمجید کرد از «یک اثر یک نمایشگاه» و به وجد آمد از تماشای اثر منحصربه‌فرد میرزا. او به همدلی گفت: «ابتدا باید از گالری دال تشکر کرد و آفرین گفت برای کوشش در راه اعتلای فرهنگ و هنر این سرزمین. میرزا غلامرضا اصفهانی کاتب نبود و عمده شهرتش را از راه «قطعه‌نویسی» و سیاه‌مشق کسب کرد. آثاری که از او به یادگار مانده نیز جزو قلم‌های دو دانگ به بالا است، بنابراین وقتی اثری کتابت شده از او می بینیم و با صفحه‌ای روبه‌رو می‌شویم که ۷ تابلو را در خود جای‌داده،‌ حیرت می‌کنیم.می‌توان گفت میرزا غلامرضا تسلط خود بر قلم ریز از «جادو» تا «غبار» را به رخ کشیده است.»

میرزا، اثری ماورایی پدید آورد

حمیدرضا قلیچ‌خانی، دیگر استاد خوشنویس نیز از اثر ویژه میرزا غلامرضا اصفهانی به همدلی گفت: «شاید در ظاهر، تنها یک اثر در نمایشگاه مقابل دیدگان عموم قرار گرفته اما در واقع شاهد نبوغ و چیره‌دستی یک هنرمند به معنای واقعی هستیم. تمام ویژگی های اثر بی نظیر هستند؛ نظم و نثر فارسی و عربی از یک سو و انتخاب اندازه قلم از سویی دیگر، اثری ماورایی را پدید آورده است. برای پی بردن به ارزش کار میرزا غلامرضا باید بدانیم خوشنویسان به طور معمول در یک دانگ، تبحر دارند اما در این اثر با اندازه های متفاوت قلم مواجه هستیم و در واقع چند تابلو به طور همزمان برابر چشم ماست. شگفت‌انگیز است تماشای خطی با قلم غبار که تنها با عینک و ذره‌بین می توان تشخیصش داد!»

می‌توان در مورد اثر میرزا، کتاب‌ها نوشت: احمد مازادی، یکی دیگر از استادان صاحب‌نام خوشنویسی است که به گالری دال رفته تا اثر جادویی میرزا غلامرضا اصفهانی را از نزدیک ببیند. او هم به همدلی گفت: «انگار قلم برای میرزا معنی نداشته؛ از قلم خفی تا قلم جلی را در دست گرفته و شاهکار خلق کرده است. برگزاری نمایشگاهی منحصرا برای این اثرِ میرزا، اتفاقی بسیار نیکو محسوب می شود اما باور دارم می توان ساعت ها همایش برگزار کرد و کتاب ها نوشت تا عظمت کار میرزا را به تصویر کشید. خوشنویسان نیک می‌دانند تسلط بر تمامی قلم ها تنها از عهده استادی تمام چون میرزا برمی آید. البته برخی معتقدند میرزا با این اثر به نوعی قدرت‌نمایی کرده اما من چنین کاری را از شخصیت عارف او بعید می دانم.

مهدی فیضی‌صفت