علی حاتمی، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده‌ی سینما در ۲۳ مردادماه ۱۳۲۳ در تهران به دنیا آمد. مادرش خانه‌دار و پدرش صفحه‌آرا در یک چاپ‌خانه بود.حاتمی آن‌چنان علاقه‌مند به سینما و نمایش‌نامه‌نویسی بود که از همان سن کم پایش به تماشاخانه‌های لاله‌زار باز شد و در آن‌جا عاشق بازی‌های هنرمندانه‌ی «جعفر توکل» شد.
جعفر توکل دکترای سینما در رشته‌ی سینماتوگراف از دانشگاه مسکو بود و از هم‌شاگردی‌های آندره تارکوفسکی بود. حاتمی در آن روزها آرزو داشت که روزی کارگردانی شود تا توکل در نمایش‌نامه‌ای به کارگردانی حاتمی بازی کند.
در همان زمان بود که حاتمی تصمیم گرفت که نمایشنامههایی از داستان‌های ملی و ایرانی کار کند. در کلاس نهم تحصیل می‌کرد که برای آموختن اصول نمایش‌نامه‌نویسی به هنرستان ِ هنرپیشگی تهران رفت و پس از آن به تحصیل در هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک پرداخت.
رئیس این هنرستان مهدی نامور نام داشت که به سخت‌گیری بر روی هنرجویان مشهور بود و این سخت‌گیری موجب شد تا علی حاتمی در فارگیری فنون ِ نمایش‌نامه‌نویسی و گفت‌وگوپردازی سخت‌کوشی ِ بیش‌تری از خود نشان دهد.
علی حاتمی اولین نمایش‌نامه‌ی خود به نام «دیب» یا همان دیو را نوشت و در اردیبهشت‌ماه ۱۳۴۴ و با حضور کودکان در تالار نمایش هنرهای دراماتیک به مدت سه شب اجرا کرد. علی حاتمی کار نمایش‌نامه‌نویسی خود را در تئاتر آغاز کرد و در زمینه‌ی نویسندگی با نمایشنامههایی چون «ساتن»، «قصه‌ی حریر»،«ماهی‌گیر»، «حسن کچل»، «چهل‌گیس» و «شهر آفتاب و مهتاب» خوش درخشید. نوشتن نمایش‌نامه‌ی مدرنی با نام «آدم و حوا» یا برج زهر مار در سال ۱۳۴۵ نقطه‌ی عطفی در کارهای حاتمی محسوب می شود.
این نمایش‌نامه موجب شد که تلویزیون و مسئولان آن جذب حاتمی بشوند. اولین فیلم‌نامه‌ی کاملی که حاتمی ارائه می‌کند «شب جمعه» نام دارد که به صورت یک فیلم کوتاه درمی‌آید. اولین فیلم سینمایی حاتمی، «حسن کچل» نام داشت و این فیلم پس از آن ساخته شد که نمایش‌نامه‌ی حسن کچل با استقبال خوب مردم روبه رو شد.
پس از موفقیت در فیلم حسن کچل بود که حاتمی تئاتر را به یک سو نهاد و پا در عالم سینما گذاشت. حاتمی پس از حسن کچل، فیلم طوقی را در سال ۱۳۴۹ ساخت. طوقی نوعی از کبوتر است که کبوتربازها علاقه ی زیاد به آن دارند.
پس از طوقی علی حاتمی فیلم «بابا شمل» را به سال ۱۳۵۰ ساخت که نوعی سینمای ریتمیک و موزیکال بودو موضوعش در مورد لوطی و لوطی‌گری بود. حاتمی در سال ۱۳۵۱ بسیار پر کار بود و توانست سه فیلم بسازد؛ فیلم‌های قلندر، ستار خان و خواستگار.
حاتمی به مدت تقریبا ۵ سال فیلمی نساخت تا این‌که یلم مشهور «سوته‌دلان» را در سال ۱۳۵۶ ساخت. پس از انقلاب حاتمی فیلم «حاجی واشینگتن» را ساخت که روایت‌گر ماجرای اولین سفیر ایران در آمریکاست.
در سال ۱۳۰۶ هجری قمری، حاج حسین‌قلی‌خان نوری از سوی ناصرالدین شاه به عنوان سفیر ایران عازم آمریکا می‌شود. سفیر ایران در آمریکا هیچ مراجعه‌کننده‌ای ندارد از این رو سفیر مجبور می شود به دلیل مخارج خدمه را مرخص کند.
حسین‌قلی‌خان تنها می‌شود. تنهایی آزارش می‌دهد تا این‌که دو مراجعه‌کننده به سراغش می‌آید.
دومین مراجعه‌کننده سرخ‌پوستی است که قصد مهاجرت به ایران دارد. این فیلم نتوانست تا سال‌ها اجازه‌ی نمایش پیدا کند و توقیف شد تا این‌که در خردادماه ۱۳۷۷ و پس از مرگ حاتمی توانست اجازه‌ی نمایش عمومی پیدا کند.
بسیاری فصل قربانی‌کردن گوسفند در حاجی واشینگتن را از تاثیرگذارترین سکانس‌های سینمای ایران دانسته‌اند و بازی عزت‌الله انتظامی در این سکانس را از قوی‌ترین کارهای انتظامی دانسته‌اند.
بخشی از تک‌گویی این سکانس آن‌جا که می‌گوید «آئین چراغ خاموشی نیست» از تک‌گویی‌های به یادماندنی ِ سینمای ایران محسوب می‌شود و این جمله بر روی مزار علی حاتمی حک شده است. کمال‌الملک، جعفرخان از فرنگ برگشته، مادر، دلشدگان، جهان‌پهلوان تختی، مادر، کمیته‌ی مجازات، تهران روزگار نو از فیلم‌های پس از انقلاب علی حاتمی هستند.
از ازدواج علی حاتمی و زهرا خوشکام که از هنرپیشگان پیش از انقلاب بود، لیلا حاتمی به دنیا آمد که از هنرپیشگان توانای ایران محسوب می‌شود. بر روی سنگ مزار علی حاتمی که در تاریخ ۱۵ آذرماه ۱۳۷۵ درگذشت دیالگوی از فیلم «حاجی واشینگتن» حک شده است که «آئین چراغ خاموشی نیست».
- 9
- 1
