محمدعلی باشه‌آهنگر از فیلم «سرو زیر آب» می‌گوید

«سرو زیر آب» فیلمی به کارگردانی محمدعلی باشه‌آهنگر و تهیه‌کنندگی حامد حسینی و در ادامه مسیر آثار قبلی او در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر درحال اکران است. این فیلم به بیان قصه‌های ناگفته درباره رنج خانواده شهدای گمنام می‌پردازد و تاکنون اکثرا با نقدهای مثبت هنرمندان و منتقدان همراه شده است. «سرو زیر آب» با توجه به محل فیلمبرداری، شرایط تولید سختی را پشت سر گذاشته است و از فیلم‌های مهم جشنواره امسال محسوب می‌شود. پیش‌ازاین، فیلم «ملکه» ساخته این کارگردان نیز مورد استقبال قرار گرفت و در شرایطی که آثار برخی فیلمسازان مهم حوزه دفاع مقدس هر سال مورد نقدهای منفی منتقدان قرار می‌گیرند، آثار او نقش مهمی در جذب مخاطب برای سینمای جنگ دارند. حسین علیزاده، آهنگ‌ساز و علیرضا زرین‌دست، مدیریت فیلمبرداری این فیلم را عهده‌دار بوده‌اند که حضور آنها از دیگر دلایل کیفیت اثر است. 

«سرو زیرآب» در ادامه مسیر همیشگی شما درباره دفاع مقدس است و به سراغ اتفاق تازه‌ای برای دوری از تکرار رفته‌اید؟ 

ما در این قصه از بحبوحه کربلای ۵ که درسال ۶۶ رخ داد و در ادامه عملیات سنگین عراق که علیه خطوط ما شکل گرفت، وارد می‌شویم و به درد و رنج خانواده‌هایی که به‌دنبال پیداکردن عزیزان‌شان به اهواز رجوع کرده‌اند، می‌پردازیم. ما در این پرداخت، سعی کردیم به رنج مشترک بین قومیت‌ها و ادیان مختلف اشاره کنیم. درد ناشی از این واقعه دایره وسیعی را دربرگرفت و گروه‌های مختلف را شامل شد. 

سینمای دفاع مقدس را تا چه زمان ادامه خواهید داد؟ آیا تصمیمی برای تغییر فضای آثارتان درآینده ندارید؟ 

دفاع مقدس هنوز فضای زیادی برای پرداخت آثار سینمایی دارد زیرا پژوهش‌های بیشتر، همیشه به من نشان داده که هنوز ناگفته‌های بسیاری از آن روزهای سخت داریم. در هر حال، هر هنرمندی دغدغه‌ای دارد و من تا زمانی که لایه‌های مختلف وقایع دفاع مقدس مسئله ذهنی‌ام باشد، فیلم‌ها را با این موضوع روی پرده سینما می‌برم. سینمای دفاع مقدس برای من مهم‌تر از دیگر موضوعات سینمایی است. تماشای فیلم‌های موفق در موضوعات مختلف را دوست دارم اما ساخت فیلم‌هایی درباره معضلات خانواده‌های شهدا و اشاره به شرایط امروزی، برای من جذاب‌تر است. بسیاری از زوایای جنگ هنوز بیان نشده و پر از فراز و نشیب‌های جذاب از منظر سینمایی است و مهم‌ترین دلیل از نظر من، آگاه‌سازی جامعه نسبت به این اتفاق‌ها است. 

ساخت «سرو زیر آب» به چه دلیل ۶ سال زمان برد؟ 

سرمایه‌گذار نداشتیم. برخی از سرمایه‌گذاران بخش دولتی به دنبال فیلم‌های کاملا سفارشی هستند و شرایط سرمایه‌گذاری برای فیلمی با نگاه آزادانه در حوزه جنگ را ندارند. طی این پنج سال ۱۶ بار فیلمنامه را بازنویسی کردیم زیرا اساسا همه به دنبال طرح سوژه‌های معمولی در حوزه جنگ هستند و اگر درد جنگ را بیان کنیم با مشکلاتی از جهت‌های مختلف، از جمله منتقدان روبه‌رو می‌شویم. گاهی نقدها را می‌خوانم و با خود فکر می‌کنم کسی که هیچ دانشی نسبت به پشت پرده عملیات جنگ‌ها ندارد و حتی اطلاعی درباره فعالیت فرمانده‌ها در دوره‌های مختلف ندارد، با چه پشتوانه‌ای به نقدنویسی اثری که هزاران تحقیق برای تولید آن انجام شده، می‌پردازد.

برخی دیگر هم منتظر تکرار حرف‌های گذشته هستند، درحالی‌که فعالیت من در سینمای دفاع مقدس به قصد بیان ناگفته‌های جنگ است. تکرار یک زاویه مشخص از یک پدیده، پاسخ درستی درباره جنگ به مخاطب نمی‌دهد. ما باید در فیلم دفاع مقدس سوال‌ها و پاسخ‌هایی منطقی از طرف جوان‌ها، رزمندگان و سیاستمداران را مطرح کنیم که دلالت‌های اجتماعی و بروز داشته باشد. 

برای ساخت این فیلم چه تحقیقاتی کردید؟ 

ما با افراد معراج اهواز گفت‌وگو کردیم و لیستی از کسانی که آن دوره فعالیت داشتند را تهیه کردیم و به سراغشان رفتیم. عده‌ای شهید شده بودند و عده‌ای اندک در دسترس ما بودند که از اطلاعات‌شان بهره برده‌ایم. وقایع را از زبان آنها شنیدیم و تا حد زیادی قصه را برای تبدیل به فیلمنامه رقیق کردیم زیرا مخاطب امروز دلیلی برای تحمل این میزان سختی برای تماشای فیلم سینمایی ندارد. 

تکرار همکاری شما و علیرضا زرین‌دست به‌عنوان نکته مثبت در نظر منتقدان مطرح شده، همکاری با این فیلمبردار از نگاه شما بر چه اساسی تکرار می‌شود؟ 

زرین‌دست فیلمبرداری صاحب سبک است که آماده میزانسن‌های سخت است. او نورپردازی، انتخاب لنز و... را با نگاه حرفه‌ای و کاملا متفاوتی انجام می‌دهد. زرین‌دست علاوه بر مهارت و تجربه حرفه‌ای که دارد، با فیلمنامه همدلی دارد و با توجه به سابقه حضورش در سینما، نگاهی پدرانه برای حفظ منافع گروه دارد. 

بازخورد‌ها نسبت به فیلم چطور بوده است؟ 

از بین صد مخاطب، بالای ۹۵ نفر با رضایت و احساس افتخار به پرچم کشور و این همزیستی مسالمت‌آمیز بین اقوام و ادیان مختلف، از سالن بیرون آمدند. 

شرایط تعامل با بازیگران با توجه به سختی شرایط لوکیشن این فیلم، چطور گذشت؟ 

ما برای هر نقش با چهار نفر گفت‌و‌گو می‌کردیم و برخی به بازی در فیلم‌هایی با موضوع جنگ حاضر نشدند. بازیگران این فیلم در گرمای بالای ۴۰ درجه کار کردند و از هیچ تلاشی دریغ نکردند. تهیه‌کننده، جلوه‌های ویژه و سایر عوامل نیز واقعا به سختی شرایط را تحمل کردند. 

جشنواره فیلم فجر در این دوره با تغییرات متعددی همراه شده است. به نظرتان کدام‌یک از این تغییرات تاثیر مثبتی بر جشنواره داشته است؟ 

حذف بخش نگاه نو کار نادرستی است. همه هنرمندان زمانی جای این هنرمندان که نخستین فیلم‌شان را ارائه می‌دهند، بوده‌اند و میزان بی‌توجهی به آثار هنرمند به همان اندازه باعث بی‌انگیزگی او برای فعالیت در سینما می‌شود. علاوه بر فیلم‌های اول هر کارگردان، فیلم‌های هنر و تجربه نیز باید در جشنواره قرار می‌گرفتند زیرا بحث جداگانه‌ای دارند و این تفکیک‌ها فعالیت هنرمند را تخریب می‌کند. معضل دیگر کسب آرای مردمی به شیوه اینترنتی است. هنگام طرح این شیوه به مشکلاتی همچون عدم اتصال به اینترنت در برخی مواقع، امکانات محدود موبایل‌های قدیمی و هزاران مانع دیگر برای اتصال به اینترنت توجه نشده است. مخاطب باید به همان شیوه گذشته نظرش را اعلام کند. آخرین تغییر نادرست، انتقال اهالی رسانه به سالن پردیس ملت است زیرا، شرایط پارکینگ در برج میلاد مهیا بود و اکنون این فضای جدید از نظر حمل‌و‌نقل شرایط خوبی برای اهالی محترم رسانه ندارد و این معضل تا حد زیادی در زمان دیده شدن اثر تاثیر منفی دارد.