اوراق بهادار نشان دهنده نوعی رابطه طلبکاری از یک نهاد دولتی یا شرکت استاوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار همانگونه که از نامش پیداست، به اوراقی دلالت دارد که ارزش داشته باشند.
اوراق بهادار (Securities) هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک آن باشد. به بیان دیگر اوراق بهادار نوعی ابزار مالی با قابلیت نقل و انتقال است و حقوقی مالی برای مالک خود ایجاد می کنند.
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادار را میتوان بطور کلی به سه گروه تقسیم کرد: اوراق بهادار سهام (Equity Securities)، اوراق بهادار بدهی (Debt Securities) و اوراق بهادار مشتقات (Derivative Securities). با این حال، اوراق بهادار ترکیبی (Hybrid Securities) نیز وجود دارند که ترکیبی از سهام و اوراق بدهی با یکدیگر هستند.
۱. اوراق بهادار سهام:
بازاری که سهام شرکتهای سهامی (عادی و ممتاز) در آن داد و ستد می شود.
>> سهام عادی
از رایجترین اوراق بهادار به حساب می آیند که بیانگر مالکیت در یک شرکت میباشند. سهام عادی دارای دو ارزش اسمی و ارزش بازاری میباشد که در کشور ایران ارزش اسمی هر سهم ۱۰۰۰ ریال است. ارزش بازاری سهام عادی هم با توجه به میزان عرضه و تقاضا بر روی آن سهم مشخص می شود.
>> سهام ممتاز (ترکیبی)
سهام ممتاز یا ترکیبی، نوعی از سهام است که دارندگان آن ادعای معین و محدودی نسبت به دارایی های شرکت دارند و مثل اوراق قرضه سود ثابتی اخذ می کنند و از همین رو آنرا سهام ترکیبی می نامند به دلیل آن که دارای خصوصیت های سهام عادی و اوراق قرضه است. این نوع سهام مثل سهام عادی فاقد زمان سررسید و هزینه مالیاتی است و با توجه به اینکه سود ثابتی دارد، جزء اوراق بهادار با درآمد ثابت محسوب می شود. هنگامی که هزینه سهام عادی بالاتر باشد، شرکت اقدام به انتشار سهام برتر می کند. این سهام از آن رو به سهام ممتاز مشهور است که در زمان تقسیم سود دارندگان این نوع سهام، از اولویت برخوردارند. سهام ممتاز با پذیره نویسی خصوصی وارد بازار شده و در بورس و بازار خارج از بورس قابل معامله است. در زمان انحلال یا ورشکستگی شرکت و هنگامی که کل دارایی های شرکت به فروش رسید، اول حقوق این سهامداران بطور کامل پرداخت می شود و بعد از باقی مانده مبلغ دارایی های فروخته شده، حقوق سهامداران عادی پرداخت می شود.
در میان اوراق بهادار موجود در بازار، سهام متداول‌ترین ورقه بهادار محسوب می‌شود۲. اوراق بهادار بدهی:
اوراق بهادار بدهی تبیین گر و گواهی پولی است که صادرکننده آن اوراق وام گرفته است و باید بازپرداخت کند، البته با شرایطی که در آن میزان وام، نرخ بهره و تاریخ سررسید یا تمدید تعیین شده است. اوراق بهادار بدهی، که حاوی اوراق قرضه دولتی و شرکتی، گواهی های سپرده و اوراق وثیقه دار هستند، بطور کلی صادرکننده خود را به پرداخت منظم بهره و بازپرداخت اصل آن (چشم پوشی از عملکرد صادرکننده) ناگزیر می کنند، البته همراه با سایر حقوق قراردادی تصریح شده (که حاوی حق رأی نیست). این اوراق معمولاً برای بازه زمانی معینی صادر میشوند و در آخر، صادرکننده میتواند آنها را بازخرید کند. اوراق قرضه میتوانند با تضمین (یا وثیقه) یا بدون تضمین (یا بی وثیقه) باشند.
۳. اوراق بهادار مشتقات (Derivatives):
ابزار مشتقه، اوراق بهاداری هستند كه به خودی خود ارزش ذاتی ندارند و ارزش آنها طبق دارایی اصلی دیگری تعیین می شود. به عبارت دیگر طبق یك دارایی اصلی یا زیربنایی، اوراق بهاداری فرعی ایجاد می شود. این اوراق بهادار با وجود آن كه ارزش ذاتی ندارند ولی مثل یك اوراق بهادار مستقل در بورس معامله می شوند. ابزار مشتقه ی بسیار متنوعی در بازارهای بین المللی وجود دارند ولی مهم ترین آنها در ایران اختیار معامله و قرارداد آتی هستند.
>> انواع اوراق بهادار مشتقه
اوراق بهادار مشتقه در بازارهای مالی دارای اقسام گوناگونی می باشند که عبارتند از:
- قرارداد سلف: یکی از انواع اوراق بهادار مشتقه، قرارداد سلف است. قرارداد سلف نوعی قرارداد است که در حین معامله، خریدار مبلغ را پرداختی می کند، ولی فروشنده آنرا در آینده تحویل خواهد داد.
نهادی که اوراق بهادار صادر می‌کند، به‌عنوان صادرکننده شناخته می‌شود- قرارداد اختیار معامله: بطور کلی قراردادهای اختیار معامله به دو گروه اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می شوند.
۱. در قرارداد اختیار خرید، به خریدار اختیار داده می شود که یک اموال معین یا اوراق بهادار را در قیمت تعیین شده تا زمان مشخصی بخرد. فروشنده این قرارداد هم اجبار دارد تا پیش از اتمام مهلت، هر موقع که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشته باشد، دارایی معین را در قیمت مشخص معامله کند.
۲. قرارداد اختیار فروش، قراردادی است که طی آن فروشنده اختیار دارد میزان مشخصی دارایی مالی یا اوراق بهادار را در تاریخ و با مبلغی که در زمان عقد قرارداد مشخص شده به فروش برساند و در مقابل خریدار متعهد می شود دارایی یا اوراق مود نظر را در صورت مطالبه فروشنده به خریداری کند.
- قرارداد آتی: قرارداد آتی (futures contract) که یکی از اوراق بهادار مشتقه است قابلیت داد و ستد در بازارهای مالی را دارد. در این قرارداد بر اساس عقد صلح یک طرف (فروشنده) توافق می کند در سر رسید معین، میزان معینی از کالای مشخص را در مقابل قیمتی که الان تعیین می کنند به طرف دیگر (خریدار) تحویل دهد.
- قرارداد معاوضه ای: این قرارداد یکی از انواع اوراق بهادار مشتقه است. قرارداد معاوضه قراردادی است که دو طرف آن تعهد می کنند که برای بازه زمانی توافق شده دو دارایی یا نفع حاصل شده از دو دارایی را با کیفیت مشخص به نسبت تعیین شده معاوضه کنند. بعد از تاریخ سررسید، هریک از دو طرف قرارداد متعهد اند عین دارایی را به صاحب آن برگردانند. این قراردادها به صورت غیررسمی انجام می گیرند.
اوراق بهادار معمولاً به دو قسمت بدهی و حقوق صاحبان سهام تقسیم میشوندگردآوری: بخش اقتصاد سرپوش
- 10
- 1
