شاخص فلاكت نمادي است كه وضعيت معيشت خانوار را نشان مي‌دهد. از روي تغييرات اين شاخص كه از رابطه نرخ بيكاري و تورم به دست مي‌آيد مي‌توان فهميد چقدر معيشت مردم راحت يا سخت بوده است. در بررسي شاخص فلاكت در يك دهه گذشته فشاري كه به زندگي مردم وارد شده به خوبي در سال‌هاي ٨٧ و ٩١ نمايان است و در سال ٩١ بيشترين شاخص فلاكت و اوضاع بد معيشتي براي مردم ايجاد شد. اما به تدريج در سال‌هاي ٩٣ و ٩٤ تغييرات ايجاد شده در شاخص تورم موجب شد، شاخص فلاكت عقب‌گرد كرده و به عدد سال ٨٤ نزديك شود.
اين شاخص كه نخستين‌بار در دهه ۱۹۶۰ ميلادي توسط اقتصادداني به نام «آرت اوكن» براي ارايه تصويري از وضعيت اقتصاد امريكا به رييس‌جمهوري وقت، ليندون جانسون معرفي شد، با محاسبه يك فرمول ساده به دست مي‌آمد. در آن زمان تنها نرخ تورم سالانه هر كشور با نرخ بيكاري آن جمع مي‌شد و بدين‌ترتيب شاخص فلاكت به دست مي‌آمد.
با گذشت زمان اما اين فرمول بارها مورد ويرايش قرار گرفت تا اينكه امروزه عدد اين شاخص براي هر كشور از مجموع نرخ بيكاري، نرخ تورم و نرخ بهره وام‌ها منهاي درصد تغيير سرانه توليد ناخالص داخلي به دست مي‌آيد. هرچه عدد (نمره) اين شاخص بزرگ‌تر باشد، ميزان «فلاكت» آن كشور بالاتر است.
با بررسي رابطه ميان بيكاري و تورم مي‌توان عملكرد اقتصادي يك سيستم را تا حدودي مورد ارزيابي قرار داد چراكه دو شاخص اشتغال و قدرت خريد نماد اصلي معيشت يك جامعه است. بررسي دوره ١٥ ساله اين دو شاخص نشان مي‌دهد نرخ بيكاري بين سال‌هاي ١٣٨٠ تا ١٣٩٤ بين ٣/١٠ تا ٢/١٤ درصد در نوسان بوده است كه بيشترين رقم مربوط به سال ١٣٨٠ با ٢/١٤ درصد و كمترين آن مربوط به سال ١٣٨٣ با ٣/١٠ درصد است. در سال‌هاي ١٣٨٠، ١٣٨٤، ١٣٨٨ و ١٣٨٩ نرخ بيكاري بالاتر از نرخ تورم بوده است. از سوي ديگر بر اساس آمار ارايه شده توسط بانك مركزي بيشترين نرخ تورم در دوره مورد بررسي مربوط به سال ١٣٩٢ برابر ٧/٣٤ درصد و پايين‌ترين نرخ تورم مربوط به سال‌هاي ١٣٨٧ و ١٣٩٢ است.
شاخص فلاكت براي نخستين بار در دهه ٧٠ ميلادي توسط دو اقتصاددان مطرح شد. اما روش اين دو براي محاسبه شاخص فلاكت با يكديگر فرق داشت. آرتور اوكان از روش ساده تركيب دو شاخص نرخ بيكاري و نرخ تورم استفاده مي‌كرد كه به صورت يك تركيب خطي معمولي تهيه مي‌شود. به اين صورت كه شاخص فلاكت مجموع دو شاخص نرخ بيكاري و نرخ تورم است. اما رابرت بارو از تركيب دو شاخص توليد ناخالص داخلي و نرخ سود بانكي، شاخص فلاكت را تعيين مي‌كرد.
برخي اقتصاددانان رابطه قوي بين شاخص فلاكت و نرخ جرم و جنايت قايل هستند و در برخي از كشورها شاخص فلاكت به عنوان يك شاخص پيش‌نگر براي نرخ جرم و جنايت شناخته مي‌شود. در سال‌هاي ١٣٨٠ تا ١٣٩٤ بيشترين مقدار شاخص فلاكت سال ٩١ با ٤/٦٤ واحد درصد و كمترين آن مربوط به سال ١٣٨٤ بوده است.
در گزارش موسسه بين‌المللي كاتو مربوط به سال ٢٠١٦ با عنوان «شاخص فلاكت ٢٠١٦» كه در آن شاخص فلاكت ٥٩ كشور منتشر شده است، كشور ونزوئلا با شاخص فلاكت ٤/٥٧٣ به عنوان مفلوك‌ترين يا غمگين‌ترين كشور جهان معرفي شده است.
در فهرست امسال كشورمان ايران با شاخص فلاكت ٣/٢٩ در جايگاه نهم قرار گرفته است و موسسه كاتو عامل عمده فزاينده شاخص فلاكت ايران را نرخ بهره وام‌ها شناسايي كرده است اما خبر خوب اينكه جايگاه ايران در اين فهرست نسبت به فهرست سال گذشته دو پله بهبود يافته است. در فهرست سال گذشته ايران در جايگاه هفتم قرار گرفته بود و شاخص فلاكت آن ٧/٣٦ بود كه حالا بهبودي ٤/٧ نمره‌اي را براي خود رقم زده است، گرچه هنوز در كل راه زيادي براي بهبود وضعيت و يافتن جايگاه مناسبي در اين فهرست باقي است.
نشريه فوربس در توضيح وضعيت ايران در گزارش شاخص فلاكت نوشته دلايل اين موضوع كه چرا ايران در اين فهرست در چنين جايگاهي ايستاده است، كاملا واضح و البته متعدد است اما فوربس از فساد اداري و ناشايستگي برخي مديران به عنوان برخي از اين عوامل ياد كرد.
امروز ارزيابي سريع و دقيق تصميم‌ها و سياست‌هاي برنامه‌ريزان و تصميم‌سازان از اهميت ويژه‌اي برخوردار است به‌طوري كه اين ارزيابي مي‌تواند زمان لازم را براي اجراي تغييرات و تعديل‌هاي احتمالي الگوها و برنامه‌ريزي‌ها فراهم آورد و از هدر رفتن منابع و فرصت‌ها جلوگيري كند.
بر اساس محاسبه شاخص‌هاي مختلف در بخش‌هاي اقتصادي، اجتماعي، آموزش، بهداشت و... با استفاده از داده‌هاي آماري چنين ابزاري را فراهم كرده است. بسياري از اوقات يك شاخص عددي اطلاعات زيادي را منعكس نمي‌كند ولي با تركيب چند شاخص عددي مي‌توان به يك نماگر ارزشمندي كه انعكاس‌دهنده بخش‌هايي از وضعيت جامعه باشد؛ دست يافت.
- 19
- 3
