چاشنی جهانی صعود بورس

شاخص بورس اوراق بهادار تهران در معاملات روز گذشته با ثبت رشد ۱۳۷۴۵ واحدی (معادل ۷/ ۲ درصد) ریزش تاریخی روز شنبه را به کلی برطرف کرد و در ارتفاع جدید ۵۲۹ هزار و ۳۲۹ واحدی ایستاد. جبران اصلاح پرقدرت شاخص کل در روز ابتدایی هفته بیش از هر چیز متاثر از حضور پرقدرت خریداران حقیقی بود.

واکنشی که عمدتا در پی رشد نرخ ارز در بازار آزاد، بهبود قیمت‌ها در بازار جهانی و جلب مجدد اعتماد عمومی به بازار سهام بوده است. دماسنج اصلی بورس تهران طی دو روز گذشته رشد بیش از ۲۳ هزار واحدی را پشت‌سر گذاشت و به این ترتیب با ثبت صعود بیش از ۶/ ۴ درصدی توانست به کلی خاطره تلخ اصلاح ۱۸ هزار واحدی روز شنبه را به فراموشی بسپارد. نکته مهم در این خصوص تداوم ورود نقدینگی با قدرت بیشتر به بورس است.

امری که صحبت کردن از هر ریسکی را در برابر چنین پدیده قدرتمندی کم ارزش جلوه می‌دهد. در معاملات روز گذشته سهام از ۳۱۲ نماد فعال بورسی، قیمت پایانی ۲۷۲ نماد مثبت و ۳۸ نماد منفی بود. ارزش معاملات خرد بورسی در روز گذشته نیز با افت محسوس نسبت به روزهای گذشته به رقم ۴۶۷۶ میلیارد تومان رسید. تشکیل صف خرید در ۱۵۷ نماد بورسی به ارزش مجموع ۱۱۹۸ میلیارد تومان (با احتساب صف خرید ۳۷۷ میلیارد تومانی در نماد «قرن») در مقایسه با برجا ماندن صف فروش ۶/ ۸ میلیارد تومانی در تنها دو نماد معاملاتی از دیگر متغیرهایی است که برتری تمام عیار تقاضا بر عرضه را نشان می‌دهد. در همین راستا مجموع صف‌های خرید در نمادهای بورسی، فرابورسی رقم خیره‌کننده ۱۶۸۵ میلیارد تومانی را نشانه رفته است که از حجم بالای پول‌های مترصد برای ورود به سهام پرده بر می‌دارد.

در چنین شرایطی سوالی که ذهن اهالی بازار سرمایه را به خود مشغول کرده‌ این است که با رشد پی در پی قیمت‌ها در بازار سهام و نیاز روز افزون به نقدینگی جدید در کنار آمادگی روز افزون سهامداران فعلی به فروش سهم‌های خود با توجه به سودهای کسب شده، این روند رو به رشد تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟

قانون نانوشته سرمایه‌گذاران تازه‌وارد

بی‌تردید رشد پرقدرت شاخص کل می‌تواند پتانسیل رشدهای آینده را به شدت کاهش دهد و به نوعی با پیش‌خور کردن سودهای ناشی از تغییرات احتمالی و سناریوهای خوش‌بینانه، مرز ارزندگی قیمت سهام را روز به روز محدودتر کند. از سوی دیگر خلق روزانه نقدینگی در ساختار فعلی بازار پول و تجربه رشدهای قیمتی بسیار خوب طی ماه‌های اخیر در بستر بورس، محبوبیت بازار سهام را در عموم جامعه افزایش داده است و منبع امیدوارکننده تزریق مداوم نقدینگی به این بخش از اقتصاد را گوشزد می‌کند. حضور سرمایه‌گذاران خرد در بازار سهام با افزایش معنادار خالص تغییر مالکیت‌های روزانه از سهامداران حقیقی به حقوقی در روزهای سبز بورس، قانون نانوشته سود در هر شرایطی را بین تازه‌واردان به این بازار نشان می‌دهد.

امری که می‌تواند تنها با کمرنگ شدن حضور سرمایه‌های جدید و انتخاب عمومی سرمایه‌گذاران حقیقی برای حفظ سود مسیر معکوسی را در پیش‌بگیرد و مشاهدات فعلی عملا علائمی از بروز چنین پدیده‌ای را نشان نمی‌دهد.

بر این اساس طی دادوستدهای روز گذشته بورس تهران شاهد تغییر مالکیت ۸۱۷ میلیارد تومانی از سهامداران حقیقی به حقوقی بودیم. مجموع خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی که نشان از فروش سهامداران بزرگ‌تر و خرید سرمایه‌گذاران خرد است در کل بازار سهام اعم از بورس، فرابورس و بازار پایه در روز گذشته رقم ۱۰۶۵ میلیارد تومان را نشان می‌دهد که دومین رکورد تاریخی این متغیر بعد از تاریخ ۲۲ دی ماه سال‌جاری به‌شمار می‌رود و خبر از حضور پرقدرت سرمایه گذ‌اران خرد می‌دهد. با این تفاسیر مجموع تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی در کل بازار سهام در دو روز گذشته (یکشنبه و دوشنبه) به رقم معنادار ۱۸۹۱ میلیارد تومان می‌رسد که نشان‌دهنده خوش‌بینی زایدالوصف سرمایه‌گذاران خرد به کسب بازدهی زیاد در آینده است.

درگیری کوچک‌ترها با حجم مبنا

برای جلوگیری از رفتارهای گروهی پول‌های قدرتمند در جهت رشد قیمت سهم‌های کوچک‌تر که احتمال بروز پدیده حباب قیمتی و متضرر شدن سرمایه‌گذاران تازه‌وارد در میان‌مدت را افزایش می‌دهد، سازمان بورس قانونی را با عنوان قرار دادن حجم مبنا برای شرکت‌های فرابورسی وضع کرده‌است که از روز گذشته این قانون اجرایی شد. اعمال تغییرات جدید در سهم‌های فرابورسی و بازار پایه با مشکلاتی نیز همراه بود. برخی از سهم‌ها حجم مبنای بسیار بالایی داشتند و در برخی موارد خاص شاهد اشتباهاتی مبنی بر وضع حجم مبنای بیشتر از سهام شرکت بودیم که انتظار می‌رود طی روزهای آینده این نواقص و مشکلات برطرف شود.

افزایش حجم مبنا به این معنی است که برای رشد قیمت‌های پایانی در سقف روزانه نیازمند جابه‌جایی سهام حداقل به میزان حجم مبنا و در سقف قیمت روزانه هستیم و در غیر این‌صورت قیمت پایانی رشد کمتری را تجربه خواهد کرد. بنابراین معادلات سهام کوچک‌تر با تغییرات یاد شده دستخوش تحول شد. برخی از سهامداران بر این باورند که اعمال محدودیت‌های یاد شده به کنترل هرچه بیشتر روند قیمت سهام آنها منجر خواهد شد و از جذابیت سرمایه‌گذاری در این بخش از بازار سهام خواهد کاست.

این درحالی ا‌ست که با تقسیم‌بندی بازار پایه به سه بخش زرد، نارنجی و قرمز و محدودسازی دامنه نوسان روزانه این نمادها به زیر ۳ درصد طی ماه‌های گذشته، موضوع محدودسازی جدی‌تر می‌شود. به همین دلیل در برخی نمادهای بازار پایه شاهد تشدید فشار فروش‌ها و تشکیل صف‌های فروش سنگین بودیم و در بخش دیگر با حضور موثر تقاضای خرد افزایش حجم معاملات به رشد ارزش خرید و فروش‌های روزانه منجر شد. حضور ۶۴ نماد فرابورسی و بازار پایه در میان نمادهایی با ارزش معاملات روزانه بیش از ۱۰ میلیارد تومان تایید‌کننده تاثیر قانون جدید بر مختصات سهام این شرکت‌ها است.

روی خوش بازارهای جهانی

با شروع بازارهای جهانی در روز دوشنبه شاهد تداوم افت قیمت کامودیتی‌ها در ادامه مسیر سقوط هفته گذشته در ساعات نخست بودیم. قیمت جهانی نفت WTI در دقایق نخست و در مقاطع کوتاهی به زیر ۴۴ دلار رسید و قیمت جهانی طلا نیز محدوده ۱۵۷۵ دلاری را تجربه کرد. اما انتشار اخباری پیرامون اعمال سیاست‌های انبساطی توسط بانک‌های مرکزی جهانی برای مواجهه با رکود احتمالی فراگیر در اقتصاد جهانی، بار دیگر قیمت‌ها را از کف‌های روزانه بالا کشید.

در همین راستا در اولین خبرهای ارسالی در روز گذشته، موسسه JP Morgan نیز پیش‌بینی کاهش نرخ بهره توسط بانک‌مرکزی استرالیا (RBA) را در نشست ۳ مارس دارد. به نقل از رویترز، بانک‌مرکزی ژاپن خریدهای صندوق قابل معامله در بورس سهام این کشور را افزایش داده است. بانک‌مرکزی انگلستان نیز می‌گوید برای حمایت از ثبات اقتصادی از تمامی اقدامات لازم استفاده خواهد کرد. وزیر دارایی فرانسه نیز خبر از هماهنگی‌ها برای حمایت از اقتصاد این کشور در شرایط قعلی داده است.

رشد نزدیک به ۲ درصدی قیمت جهانی طلا و رشد بیش از یک درصدی قیمت فلز روی، مس و نفت با توجه به ریزش پرشتاب قیمت‌ها در هفته گذشته و در واکنش به اخبار یاد شده در لحظه نگارش این گزارش، واکنش مثبت بازارها به این رویداد به‌شمار می‌آید. از سوی دیگر سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) در گزارشی با توجه به شیوع بیماری کرونا در سطح بین‌المللی و اختلال به وجود آمده در زمینه مبادلات تجاری و نظام عرضه و تقاضا در سه ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰، پیش‌بینی رشد اقتصاد جهانی در سال‌جاری میلادی را به ۴/ ۲ درصد کاهش داد که نشان دهنده نزول ۵/ ۰ درصدی نسبت به ارزیابی قبلی خود است. نزول نرخ بازدهی ضمنی فیوچرز اوراق قرضه ۱۰ ساله ایالات‌متحده به زیر نرخ یک درصد برای اولین بار از ترس سرمایه‌گذاران از آینده اقتصادی خبر می‌دهد.

نکته مهمی که در این خصوص باید مدنظر اهالی بازار سرمایه قرار گیرد این است که ترس از بروز پدیده رکود فراگیر در سطح بین‌المللی اگرچه با اعمال سیاست‌های انبساطی می‌تواند در کوتاه‌مدت ترمز ریزش قیمت‌ها را بکشد اما تا زمان برطرف شدن این ریسک فراگیر و بازگشت قیمت‌ها به سطوح قبلی نوسان قیمت‌ها در محدوده‌های فعلی محتمل‌ترین گزینه خواهد بود که بازه زمانی نسبتا معناداری را دربر خواهد گرفت و تاثیر آن باید در مفروضات سودآوری شرکت‌ها لحاظ شود.

بازگشت قیمت‌ سهام در بازار سهام آمریکا پس از واکنش مثبت اولیه که به تعدیل شاخص‌های کلان منجر شده‌ است نشان می‌دهد که هنوز سایه ریسک سنگین برطرف نشده است و سرمایه‌گذاران نیازمند بروز نشانه‌های آشکار درخصوص برطرف شدن شیوع ویروس کرونا هستند.