انواع روشهای کمک باروری چیست؟

هیچ‌کدام از روش‌های کمک باروری، تضمین‌کنندۀ باروری نیست

روشهای کمک باروری

روش های کمک باروری به روش هایی اطلاق میشود که تخمک و اسپرم در آنها خارج از بدن فرد، دستـکاری میشود تا برای رفع مشکل نابارور بودن افراد، مناسب لقاح و انتقال به رحم شود. انواع گروه متخصص نظیر متخصص زنان، متخصص پاتولوژی، جنین شناس، متخصص اورولوژی، متخصص ژنتیک پزشکی، تکنسین ازمایشگاه و پرستار با روش های کمک باروری، مشکل ناباروری را درمان میکنند. آن ها زوج هایی با مشکل ناباروری را با کمک هم باردار می کنند. برای تخمک گذاری بیشتر خانم به روش درمانهای ART از داروهای تحریک تخمدان استفاده می کنند، سپس اسپرم را از طریق انزال طبیعی یا از طریق جراحی و یا اسپرم اهدایی به دست می آورند و آن را به دستگاه تناسلی خانم انتقال می دهند یا برای انجام لقاح آزمایشگاهی در محیط ازمایشگاه از تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم استفاده میکنند.

انواع روش های کمک باروری

پزشک شما هر کدام از تکنیک های کمک باروری را باتوجه به شرایط زن و مرد انتخاب می کند و اگر آن تکنیک، موفقیت آمیز نباشد احتمالا پس از چند دورۀ درمان، به سراغ تکنیک های دیگر می رود. متداول ترین تکنیک های کمک باروری در زیر آورده شده است:

- تلقیح داخل رحمی( IUI):

از ساده ترین و نخستین روش های کمک باروری، آی یو آی نام دارد و در زمان کم بودن تعداد اسپرم یا حرکتشان یا کم بودن حجم مایع منی یا عدم انتقال مناسب مایع منی مرد به داخل واژن همسرش به دلیل نداشتن میل جنسی یا عدم توانایی نزدیکی یا اشکال ساختاری مجرا کاربرد دارد. همچنین پیروی از این روش درصورت ابتلای زن به مشکلات دهانه رحم( مثل اختلال در ترشحات دهانه رحم) یا اختلالات ایمنی گردن رحم که قادر به نزدیکی طبیعی نیست؛ مناسب است. حداقل تعداد اسپرم دارای حرکت مناسب از نظر فاکتور مردانه باید به ده میلیون برسد.

به صورت سرپایی می توان این روش را انجام داد. پس از تحویل نمونه اسپرم همسر به ازمایشگاه، بر روی آن پردازش هایی انجام می شود و پزشک با استفاده از یک کاتتر( لوله باریک)، اسپرم های با کیفیت بهتر و حرکت بیشتر را به درون رحم زن بدون هیچ دردی انتقال می دهند. خانم را بمدت کوتاهی پس از انجام تزریق، مرخص می کنند و به استراحت مطلق، نیازی ندارد.

تست بارداری، پس از گذشت دو هفته برای چندین مرتبه چک می شود. البته این کار در طول یک دوره از عادت ماهیانه صرفا یک مرتبه قابل انجام است و پزشک شما با در نظر گرفتن شرایط خانم و انجام سونوگرافی و اطمینان از تخمک کافی، زمانش را تعيين میکند. در بعضی از موارد برای افزایش شانس بارداری به تجویز داروهای خوراکی یا تزریقی نیاز است. با روش آی یوآی، امکان انجام تعیین جنسیت وجود دارد.

تکرار روش‌های کمک باروری، شانس و تغییر آن، احتمال بارداری شما را افزایش می‌دهد

- لقاح خارج از رحم یا ivf:

لقاح خارج از رحم از دیگر روش های کمک باروری است. هزینه ی روش آی وی اف یا لقاح آزمایشگاهی، گران است و در صورت عدم جواب گیری از روشهای ساده تر مثل آی یو آی یا شدید بودن عامل ناباروری، می توان از روش آی وی اف استفاده کرد. همچنین لقاح مصنوعی در مواردی کاربرد دارد که از آن ها می توان به پی جی دی ، فریز تخمک و فریزجنین و رحم اجاره ای اشاره کرد. پس از تجویز داروهای محرک تخمدان و بالغ شدن فولیکولها، میتوان تخمک گیری در روش IVF را با یک بیهوشی سبک و کوتاه مدت انجام داد؛ سپس تخمک ها را به ازمایشگاه جنین تحویل داد. اسپرم در روش آی وی اف برای انجام عمل لقاح یا ترکیب شدن دو سلول تخمک و اسپرم، در کنار تخمک قرار داده میشود.

اسپرم در روش میکرو اینجکشن به داخل تخمک، با استفاده از سوزنهای خیلی ظریف تزریق میشود و تقسیم سلولی پس از عمل لقاح انجام می شود. سپس جنین های با کیفیت ۵- ۳ روزه توسط پزشک فوق تخصص نازایی به داخل رحم منتقل میشود. انتقال جنین در مرکز ناباروری، بطور سرپایی و بدون درد قابل انجام است.

- انتقال گامت به لوله های رحمی یا GIFT:

سلول های تخمک و اسپرم تهیه شده از زن و مرد را در این روش کمک باروری به صورت ترکیبی وارد لوله رحم می کنند تا لقاحشان بطور طبیعی در آن جا انجام شود. درصورت اتفاق افتادن لقاح، سلول تشکیل شده رشد می کنند و به رحم وارد می شود تا قادر به طی کردن مراحل دیگر بــارداری باشد.

- انتقال سلول تخم به داخل لوله رحم یا ZIFT:

روش ZIFT نسبت به روش IVF از این نظر فرق دارد که سلول حاصل از لقاح تخمک و اسپرم در روش ZIFT بمدت یک روز پس از لقاح تک سلولی به لوله رحم وارد میشود. درصورت موفقیت آمیز بودن این روش، این سلول رشد می کند و به حفره رحم وارد می شود و در نتیجه باعث افزایش احتمال حاملگی می شود.

- میکرواینجکشن( icsi) :

یکی دیگر از روش های کمک باروری میکرواینجکشن می باشد. از کاربردهای میکرو اینجکشن می توان به اخــتلال نعوظ مرد و یا عدم انزال او و یا کم بودن تعداد اسپرمش اشاره کرد. امروزه عمده ترین روش لقاح در فرایند ivf ، روش icsi میباشد که برخلاف روش های قدیمی در مجاورت تخمک، اسپرم زیادی قرار می‌دهند ، سپس یک اسپرم به داخل تخمک، مستقیما تزریق می شود. رویان های حاصل، پس از عمل لقاح به مدت سه تا پنج روز زمان میبرد تا رشد کنند. معمولاً بدون نیاز به بیهوشی، جنین ۴۸ تا ۷۲ ساعته را با استفاده کاتتر( لوله باریک) به داخل رحم زن منتقل می کنند.

معمولاً با صلاحدید پزشک در هر بار انتقال، تعداد حداکثر ۲ تا ۳ جنین به رحم زن منتقل می شوند و در صورتی که جنین های باقیمانده از کیفیت مناسبی برخوردار باشند درون فریز نگهداری میشوند تا در صورت نیاز در آینده انتقال یابند. خانم را بمدت ۲ ساعت پس از انتقال جنین، مرخص میکنند و به استراحت نسبی به مدت ۳ تا ۵ روز نیاز دارد و نباید در این مدت، فعالیت های سنگینی انجام دهد و برای انجام تست بارداری باید بعد از گذشت ۱۰ تا ۱۴ روز از انجام این عمل، اقدام کند.

پزشک با توجه به شرایط زن و مرد هر کدام از روشهای کمک باروری را انتخاب می‌کند

- تخمک ها یا رویان های اهدایی:

اگر زن نتواند از طریق تخمکش بارور شود، میتواند با تخمک اهدایی یک زن دیگر، درمان ivf را انجام دهد. پس از ترکیب تخمک های اهدایی با اسپرم شوهر، رویان را به رحم زن گیرنده انتقال میدهند. انجام این روش با استفاده از یک رویان اهدایی یا اسپرم اهدایی امکان پذیر است.

- رحم اجاره ای ( رحم جایگزین):

در صورت عدم امکان لانه گزینی و یا رشد جنین به دلایل مختلف به درون رحم زن باید از روش رحم اجاره ای استفاده کرد که از دیگر روش های درمان ناباروری به شمار می رود. اجاره رحم در طی سالهای اخیر، گسترش چشمگیری در ایران داشته است. درصورت مشکل داشتن یكی از دو طرف ، ابتدا عامل اصلی ناباروری( یك از آنان) را درمان می کنند و زمان قرار دادن آن در رحم اجاره ای باید پس از انجام لقاح مصنوعی در ازمایشگاه و پس از گذشت سه روز برای ۶ تا ۸ سلولی شدن جنین میباشد كه به او " مادر اجاره ای " یا " مادر میانجی" گفته میشود. مادر اجاره ای با این که فرزند از خودش نیست ولی باید بمدت نه ماه تمام از این کودک در وجودش نگهداری کند. در سال ۱۹۹۰ بارداری به روش رحم اجاره ای را در آمریكا به کار گرفتند و نخستین نوزاد را با این روش درمان نوین نازایی به دنیا آوردند.

برخی از زنان نابارور، مشکل تخمك گذاری ندارند، ولی رحمشان به دلایل دیگری برای باروری، مناسب نیست. برای نمونه افرادی که رحمشان را در اثر سرطان، از دست داده اند یا افرادی كه فاقد رحم بطور مادرزادی هستند. همچنین یکی از دلایل دیگر عدم بارداری زنان به خاطر بیماریهای داخلی مانند دیابت می باشد؛ حتی با این که دستگاه تولید مثل آن ها سالم است. این افراد برای فرزند دار شدن می توانند از روش رحم اجاره ای استفاده کنند كه چنین فرزندی تمام خصوصیات والدین صاحب نطفه را به ارث برده است. به این ترتیب به مادر و پدر اصلی وی " والدین ‍ژنتیكی" می گویند و مادر میزبان كه وظیفه ی پرورش نطفه در رحمش را برعهده دارد، بر مسایل ژنتیكی او تاثیری ندارد. محققان بر این باورند که جنین تا حدودی می تواند از نظر روحی و روانی تحت‌تأثیر مادر میزبان قرار گیرد. لذا این مادران برای پذیرش جنین، شرایط خاصی را دارند. وظیفه ی فرد صاحب رحم جایگزین اینست که تمام مراقبت های لازم را در طی مدت بارداری، انجام دهد و نوزاد را پس از اتمام بارداری اش، به پدر و مادر ژنتیکی خود تحویل دهد.

یکی از رایج ترین عارضه های روش های درمانی کمک باروری، چند قلو زایی است

هزینه های درمان ناباروری

با توجه به گران بودن هزینه های درمان ناباروری، برای تعيين دقیق هزینه آن می توان مواردی همچون محل زندگی زن برای دوره های متعدد درمان، روش مورد استفاده و مقدار داروی موردنیاز را در نظر گرفت. در حال حاضر بیشتر بیمه های درمانی همه گیر در ایران، پوشش دهنده ی درمانهای باروری نیستند. درصورت عدم پوشش تمام هزینه ها توسط بیمۀ درمانی یا بیمۀ تکمیلی باید خودتان تمام یا بخشی از هزینه را بپردازید.

از هزینه های درمان ناباروری می توان به هزینۀ ازمایش ها، داروهای مصرفی و همچنین اقدامات پزشکی اشاره کرد. بنابراین بهتر است که توسط پزشکتان از اطلاعات کافی، پیش از انتخاب روش درمانی، در مورد هزینه های آن روش و نحوۀ پوشش بیمۀ درمانی خود برخوردار شوید. در کلینیک ها هزینه های درمان ناباروری نسبت به بیمارستان های مختلف نیز فرق دارد. بنابراین به بررسی هزینه های آن پیش از انتخاب روش و محل درمان، بطور دقیق بپردازید تا برای شروع درمان از آمادگی لازم برخوردار باشید.

این نکته را در نظر بگیرید که هیچ یک از روش های درمان ناباروری، باروری شما را تضمین نمیکند؛ از این رو هزینۀ انجام شده شما را به نتیجۀ دلخواهتان نمی رساند و باید تمام فرایند درمان را تکرار کنید یا روش درمانی متفاوتی را انتخاب کنید. فراموش نکنید که تکرار روش های درمانی، باعث افزایش احتمال بارداری شما میشود. بنابراین اگر با یک بار درمان به نتیجه ی دلخواه نرسیدید نباید برای درمان مجدد، ناامید شوید.

عوارض روش های نوین کمک باروری

روش های کمک باروری مانند سایر روش درمانی، عوارضی بهمراه دارند که خانم های نابارور باید از این عوارض، پیش از انجام آنها آگاه شود. چند قلو زایی در بین روش های درمانی کمک باروری از رایج ترین عارضه ها به شمار می رود. سندرم تحریک بیش از حد تخمدان، عارضه ی دیگریست که به دلیل استفاده از دارو های تحریک کننده ی القای تخمک گذاری، رخ میدهد و باعث متورم و دردناک شدن تخمدان ها می شوند.

در بارداری های ناشی از روش های نوین کمک باروری، مشکلاتی همچون زایــمان زودرس، تولد نــوزادان نارس و یا کم وزن بودن نوزاد هنگام تولد بروز می دهد که چند قلو بودن نوزادان یکی از دلایل آن به شمار می رود. احتمال بروز خون ریزی و عفونت در روش های کمک باروری نسبت به روش های تهاجمی دیگر برای درمان ناباروری، کم تر است.

زایــمان زودرس از دیگر عوارض روش های کمک باروری میباشد

فشار های روحی ناشی از ناباروری

احتمال بروز مشکلات روحی و روانی در یک زوج به خاطر نابارور بودنشان وجود دارد که به سختی می توان چنین مشکلی را برطرف کرد. زوجین در این مواقع به کمک های روحی و مشاوره تخصصی درمان و حل مسأله، نیاز دارند.

گردآوری: بخش سلامت سرپوش