حسن روحانی، رئیس‌جمهور، رضا اردکانیان را به‌عنوان وزیر پیشنهادی نیرو به مجلس معرفی کرد. حبیب‌الله بیطرف، وزیر پیشنهادی قبلی برای این وزارتخانه در روزی که همه دیگر وزرای پیشنهادی رأی اعتماد گرفتند، رأی نگرفت و افتاد. یکی از عمده دلایلی که باعث رأی منفی او شد، موضوعات و مسائل محیط‌زیستی و به‌خصوص موضوعات در حوزه منابع آب بود.
حالا اردکانیان به‌عنوان گزینه جدید راهی مجلس می‌شود تا شانس خود را در این زمینه محک بزند. اما او تا چه اندازه در زمینه محیط زیست و مسائل مهم برای دوستداران و فعالان این حوزه به‌ویژه مدیریت منابع آب سابقه، عملکرد و رزومه مشخص دارد؟ از طرفی به‌صورت‌کلی وزیر پیشنهادی مناسب از نظر فعالان و کارشناسان حوزه محیط زیست برای وزارتخانه‌ای مانند نیرو باید چه ویژگی‌ها و شرایطی داشته باشد؟ همین سؤال دوم را با محمد درویش کارشناس شناخته‌شده محیط زیست که تا لحظه انجام این گفت‌وگو مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست بود، پرسیدم و او این‌گونه پاسخ داد: «به‌نظرم مهمترین ویژگی که در شرایط کنونی کشور وزیر نیرو از منظر یک محیط‌زیستی باید داشته باشد، کسی است که در پای مصلحت‌های بخشی وزارتخانه خودش، ملاحظات، موازین و اصول مسلم محیط‌زیستی را ذبح نکند.
وزیری است که رعایت ملاحظات محیط‌زیستی را رعایت ملاحظات یک سازمان رقیب نداند، بلکه آنها را زیر‌ساخت توسعه پایدار کشور به‌شمار بیاورد. اگر وزیر پیشنهادی نیرو چنین ویژگی‌ای داشته باشد، وقتی می‌خواهد فرمان ساخت یک سد را امضا کند، فقط به کارایی آن سد به‌لحاظ ذخیره‌کردن میزان مشخصی آب یا تولید فلان مقدار برق توجه نمی‌کند یا فقط به میزان بودجه‌ای که برای ساخت آن سد راهی خزانه وزارتخانه‌اش می‌شود و بیلان کسب‌وکار وزارتش را رونق می‌دهد، نگاه نمی‌کند بلکه به اثر‌بخشی آن پروژه و تأثير آن در زمینه توسعه پایدار کشور هم توجه می‌کند».
درویش در ادامه می‌گوید: «به‌عنوان مثال سد گتوند به‌لحاظ اصول سازه‌ای و مهندسی و شیوه ساخت سازه به‌شدت پایدار و قابل دفاع است، در برابر زلزله‌های تا ٨,٥ ریشتر و سیل‌های با دور برگشت هزارساله هم می‌تواند مقاومت کند و هیچ مشکلی برایش رخ نمی‌دهد، بودجه و تخصص و انرژی فراوانی هم صرف ساخت آن شده است. اما آیا فقط این همه داستان است؟ به وضوح نه، چرا که اشتباه در جانمایی و در نظر نگرفتن اصول توسعه پایدار باعث شده همین سد به یکی از بزرگ‌ترین معضلات کشور بدل شود، محیط زیست کشور در پایین دست را به مخاطره جدی انداخته و دولت مجبور است برای حل بحران آن ٩ هزار میلیارد تومان هزینه کند تا از شر این سد رها شود؛ در‌صورتی‌که اگر وزیر نیرویی که دستور ساخت این سد را امضا کرد، آن ملاحظات را رعایت می‌کرد الان با این مشکل مواجه نبودیم».
این کارشناس محیط زیست همچنین درباره دیگر ویژگی‌های یک وزیر نیروی مورد قبول محیط‌زیستی‌ها می‌گوید: «چنین وزیر نیرویی باید به غلبه تفکر سازه‌ای در مدیریت آب پایان بدهد، باید تحت هیچ شرایطی مگر تأمین آب شرب مردم، تن به ساخت سدهای جدید ندهد. باید برای تأمین انرژی از روش‌های نوین تولید انرژی مانند انرژی بادی و زمین گرمایی و جزر و مدی و.... استفاده کند؛ نه نیروگاه‌های حرارتی و سدهای برقابی.
این وزیر باید اولویت وزارتخانه‌اش بر اساس بازچرخانی آب، مدیریت مصرف آب و موضوعاتی از این دست رتبه‌بندی شود. وزیری می‌تواند نمره قبولی بگیرد که بتواند در پایان دوره کاری‌اش هدر‌رفت یک‌سوم آب شرب کشور در لوله‌های فرسوده را حل بکند، نه اینکه چند سد جدید را به سدهای ناکارآمد و غیرلازم کشور اضافه کند». پاسخ به سؤال اول طرح‌شده در این گزارش یعنی وزیر پیشنهادی در زمینه محیط زیست و مسائل مهم برای دوستداران و فعالان این حوزه به‌ویژه مدیریت منابع آب چه سابقه، عملکرد و رزومه مشخصی دارد؟ را روز گذشته پایگاه اطلاع‌رسانی دولت در قالب گفت‌وگویی با رضا اردکانیان داده است، در این مصاحبه از او در رابطه با همین موضوعات سؤال پرسیده شده و مطلبش با تیتر «اولویت، اصلاح روش مصرف انرژی در وزارت نیرو است» منتشر شده است.
در لید این مصاحبه درباره اردکانیان این‌طور نوشته‌اند: «مخالفان رضا اردکانیان، وزیر پیشنهادی نیرو معتقدند که او به محیط زیست بی‌توجه است اما کارنامه او چیز دیگری را نشان می‌دهد: «در ١٠ سال گذشته تمرکزم بر حفاظت منابع زیستی بوده است»؛ «استاد تمام دانشکده علوم زیست‌محیطی دانشگاه آلمان بودم»؛ «انستیتویی برای دانشگاه سازمان ملل برای مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع زیست‌محیطی تأسیس کردم، این انستیتو اولین انستیتویی است که در تاریخ سازمان ملل دوره دکترا برگزار می‌کند و مدرک می‌دهد»؛ این کارنامه نشان می‌دهد که اهتمام اردکانیان حفظ محیط زیست و منابع محدود زیستی در سطحی کلان و جهانی است. آنچه در این گفت‌وگو بر آن تأکید داشت، تغییر یک گفتمان بود، مدیریت تأمین و عرضه باید به مدیریت تقاضا تبدیل شود که رویکردی اجتماعی می‌خواهد نه صرفا مهندسی. اردکانیان معتقد است ظرفیت‌ها در کشور به‌گونه‌اي است که می‌توان از بحران آب گذشت.
وزیر پیشنهادی نیرو در پاسخ به سؤالی درباره وضعیت الگوی مصرف و اصلاح این روند، جنگ آب، منابع محدود آبی این‌طور توضیح داده است: «یکی از مواردی که باید به آن توجه داشت، نحوه مصرف منابع طبیعی و ازجمله آب در کشورمان است. اگر تغییر اقلیم و خشک‌سالی نداشته باشیم، اگر مخالفت برای جابه‌جایی آب از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر هم نداشته باشیم، اما نحوه مصرفمان به همین روال موجود باشد، به مشکل برخواهیم خورد و هر چه قدر این مشکل دیرتر بروز پیدا کند، حل آن سخت‌تر و با هزینه‌های بیشتری همراه است».
او در رابطه با مسئله پرمناقشه طرح‌های انتقال آب هم چنین نظری طرح کرد: «انتقال آب در کشور خشک و نیمه‌خشکی همچون ایران در مقاطعی ضرورت است ولی به شرط و شروطی. همان‌طور که در نقطه‌ای که آب هست باید بررسی شود که براساس اصول فنی امکان جابه‌جایی آب فنی است یا خیر درخصوص جایی که انتقال آب به آنجا صورت می‌گیرد نیز باید بررسی شود که آیا اساسا این انتقال آب در آن منطقه پاسخ‌گو خواهد بود یا خیر.
باید قبل از هرگونه تصمیم‌های این‌چنینی بررسی کنیم که آیا اساسا کاهش تلفات آب را جدی می‌گیریم یا خیر. یا اینکه بررسی کنیم چه میزان از پساب‌های تصفیه‌شده استفاده می‌کنیم. آیا ارزش اقتصادی آب در حد متعارف دیده می‌شود و اگر به این مسائل توجه نکنیم و تنها به‌دنبال راهکارهایی این‌چنینی باشیم مانند مجروحی است که به بیمارستان انتقال داده‌شده و خون‌ریزی داخلی دارد ولی بدون توجه به خون‌ریزی داخلی تنها به او خون تزریق کنیم».
اردکانیان همچنین معتقد است باید از دامن‌زدن به مسائل بین قوم‌ها و استان‌ها پرهیز کنیم و ادامه می‌دهد: «من برای حل مشکلات این حوزه خوش‌بین هستم. در ١٠ سال گذشته با ٤٥ کشور دنیا در زمینه آب همکاری داشته‌ام و با امکاناتی که داریم مسائل را حل می‌کنیم. البته باید بدانیم شیوه مصرف در آب و برق، شیوه درستی نیست.
براساس گزارش‌های اعلام‌شده امسال نسبت به سال گذشته ٧,٣ درصد رشد پیک داشتیم و این برای کشوری که در آستانه تحول برای رونق و تولید است ناشی از مصرف‌گرایی است. در این زمینه باید کارکنیم. این روش مصرف نه در آب و برق و نه در هیچ ماده طبیعی دیگری قابل‌قبول و قابل‌دوام نیست. باید این اعتماد در مردم به وجود بیاید که با تغییر معنادار در نحوه مصرف، مشکلات دراین‌باره از بین می‌رود».
اردکانیان همچنین در پاسخ به سؤالی دیگر در رابطه با اینکه گفته می‌شود او به‌دنبال رویه سدسازی است این‌طور پاسخ داد: «من شرکت سدسازی ندارم که نگران بی‌کاری آنها باشم. در دوره‌ای باید آب‌ها را مهار می‌کردیم و باید تمرکز می‌کردیم تا در دوره کوتاه منابع آب‌های سطحی را کنترل کنیم. آن دوره سپری شده است. بخش‌هایی هنوز باقی است ولی توجه بیشتر باید به اقتضائات دوره مدیریت تقاضا باشد. اینکه آب‌ها را چگونه مصرف می‌کنیم. باید به این مسئله توجه داشت که آیا نقاط کم‌آب همه کارهایی را که لازم است در زمینه نحوه مدیریت مصرف انجام می‌دهند یا خیر. چون اگر به این مسائل توجه نکنند آب‌های جدید هم مصرف می‌شود و مشکلات همچنان باقی خواهد ماند».
صدرا محقق
- 10
- 5
