چالش‌های پیش روی دولت روحانی

موضوعی که اخیرا یا حتی قبل از انتخابات هم بارها و بارها در خصوص دولت روحانی مطرح شد، پیچیدگی و موانعی است که بر سر راه دولت وی وجود داشته و دارد. درواقع معضلات دولت روحانی صرفا به سنگ اندازی‌هایی که از سوی جریان های رقیب یا رادیکال برای او و کابینه‌اش ایجاد می‌شود، نبوده و در کنار آنها با چالش‌هایی مواجه است که مجموع آنها، دولت روحانی را همواره با بحران همراه کرده است. بطوری که برخی معتقدند که هر ۹ساعت دولت روحانی با یک بحران سروکار دارد. 

روحانی بعد از پیروزی در انتخابات سال ۹۲ در گزارشی که از وضعیت کشور بعد از ورود به پاستور در رسانه های ملی تشریح کرد، معتقد بود آنچه از دولت دهم باقی مانده است دولت او را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است. اما این مسئله به همین جا خلاصه نشد. سنگ اندازی های مجلس نهم و از طرفی دیگر مخالفان قدرتمند و با نفوذ برای او مشکل ساز شده بودند.

این ماجرا تا حدی پیش رفت که مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی سال گذشته برای اولین بار عنوان کرد که دولت روحانی هر ۹ ساعت یکبار با بحران مواجه است. اما بسیاری این را باور نکردند و معتقد بودند اظهارات هاشمی رفسنجانی صرفا برای توجیه برخی کمبودها در دولت است.

ولی بعد از صحبت آیت الله هاشمی، افراد دیگری مانند مصطفی تاجزاده، مصطفی معین و... نیز در ایام انتخابات به این مسئله اشاره کردند و معتقد بودند که دولت اصلاحات که با بحران‌های بسیاری مواجه بود به اندازه دولت روحانی مشکل و چالش نداشت و رئیس دولت اصلاحات هر ۹روز با یک بحران روبرو می‌شد و حالا روحانی هر ۹ ساعت با یک بحران دست و پنجه نرم می‌کند. با همه این تفاسیر ماجرا در ایام انتخابات باقی ماند تا اینکه بهزاد نبوی باری دیگر این موضوع را مطرح کرد.

وی در این باره گفت:« در انتخابات اخیر برخی از نهادها علنا در مقابل آقای روحانی صف‌آرایی کردند و برخی حاشیه‌های ایجاد شده قبل از انتخابات تا دورافتاده‌ترین روستاها به شکل سازمان‌ یافته کشیده شد. به فعالیت‌های اقتصادی دولت و... حمله‌های بسیاری صورت گرفت.

حتی در دوره اصلاحات هم این‌گونه اقدامات به ‌این روشنی توسط برخی مراکز قدرت از جناح مخالف حمایت نمی‌شد. شرایط امروز و فشار بر آقای روحانی با فشارها بر رئیس دولت اصلاحات متفاوت است. در آن دوره هر ۹ روز یک بحران برای دولت ساخته می‌شد، اما امروز به نظر می‌رسد برای دولت روحانی هر ۹ ساعت یک بحران ساخته می‌شود.»

او دراثبات گفته خود گفت که مشکل جدیدی که در دولت اصلاحات وجود نداشت، این بود که در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد ثروت کشور در اختیار ۳ یا ۴ نهاد است. این نهادها نه قابل کنترل و نظارت هستند و نه مالیات می‌دهند و تمام اقتصاد کشور، به نوعی تحت کنترل آنهاست و دیوان محاسبات و مجلس هم حق ندارند از چنین نهادهایی حساب‌کشی کنند.

این در حالی است که دولت بخش کوچکی از ثروت ملی یا تولید ناخالص ملی را در اختیار دارد و از این محل باید حقوق همه کارکنان خود، یارانه مردم و سایر هزینه‌های گوناگونش را تامین کند. نبوی معتقد بود که تا پیش از امضای برجام فروش نفت محدود و آن هم به چند کشوری که حق نداشتند در قبال نفت به ما پول بدهند بود، و روابط اقتصادی خارجی کشور هم به طور کامل تعطیل بود و امکان هیچ نوع سرمایه‌گذاری خارجی در ایران وجود نداشت، که البته مورد اخیر به دلیل برخی عملکردها حتی بعد از برجام هم تقریبا حل نشده است. به جرات می‌توانم بگویم فشارهای کنونی بر دولت روحانی به مراتب بیش از گرفتاری‌های دولت اصلاحات است. نبوی می‌گفت گرچه در دوره اصلاحات، قوه قضائیه، نیروهای مسلح و صدا و سیما همراه و هماهنگ با دولت نبودند، ولی امروز علاوه بر همه ‌اینها بحران اقتصادی موجود نیز بیشترین فشارها را بر دولت وارد می‌کند.

البته به نظر می‌آید که همه اصلاح‌طلبان در این باره اتفاق نظر ندارند و برخی از آنها حتی با آن مخالف هم بودند. به عنوان مثال محمد کیانوش راد در گفت‌وگوی مختصری که با «ابتکار» داشت عنوان کرد که با وجود اهمیت دیدگاه بهزاد نبوی، با مسئله بحران های ۹ساعته دولت روحانی موافق نیست، ضمن اینکه معتقد بود خیلی در جریان جزئیات نیست و شاید هم این مسئله صحت داشته باشد.

با این حال طی تماسی که با یکی از اعضای دولت داشتیم که البته تمایلی نداشت در این گزارش نامی از او برده شود، معتقد بود که دولت با بحران های عدیده ای مواجه است و تقریبا هر ۹ساعت با یک بحران روبرو می‌شود. او به صراحت این مسئله را تائید کرد اما معتقد بود که موافقت او دال بر تحلیل هایی است که نیاز به بررسی و شفافیت‌های بیشتری دارند. وی معتقد بود بحران های زیادی بر سر راه روحانی است اما باید با شفافیت راجع به آنها سخن گفت و بدون بررسی های لازم بهتر است، اظهار نظری در این باره نشود. اما وعده داد که در نزدیک ترین زمان ممکن جزئیات بیشتری در اختیار ابتکار قرار خواهد داد.

در همین خصوص غلامرضا ظریفیان تحلیلگر مسائل سیاسی اصلاح‌طلب به «ابتکار» گفت:« نمی‌دانم این آمار از کجا است. آمار قبلی را رئیس دولت اصلاحات اعلام کرد که هر ۹ روز یکبار با یک بحران رو به رو بوده است. درواقع رئیس جمهوری آن دوره این آمار را داده اند که بی مبنا هم نبود. اما در حال حاضر نمی‌دانم آمار ۹ ساعت از کجا نشات می‌گیرد. فکر می‌کنم این آمار بیشتر به شکل سمبولیک معنا داشته باشد.» وی ادامه داد:« بحث اصلی اما عمیق‌تر بودن مشکلات و بحران ها در دولت فعلی است.

بحران های دولت اصلاحات به دلیل منطقی که در آن حاکم بود، با حال حاضر متفاوت است. به هرحال ما دوره طولانی احمدی نژاد را طی کردیم و در آن دوره بحران‌های شدیدی را تجربه کردیم و پیامدهای سیاست های غلط آن دوره درحال حاظر هنوز هم ادامه دارد.»

او تاکید کرد: «دولت روحانی با مشکلی جدی روبه رو است اما در دوران اصلاحات به دلیل نیروهای کارآمدی که در آن دوره وجود داشت توانستیم بر مشکلات فائق بیاییم.» ظریفیان تصریح کرد:« در وزارت علوم اتفاقات تلخ ۱۸ تیر یا حوادث سال ۸۲ به علت وجود نیروهای کارآمد بود که از آسیب به نظام جلوگیری شد.

باید اذعان کرد که سطح مدیریت در دوره روحانی تنزل پیدا کرده، در واقع سطح مدیریت در سطح استان‌ها در دولت روحانی با افول مواجه بوده است.

در دوره دوم ریاست جمهوری روحانی نیز سطح کارآمدی دولت به نسبت دوره قبل کاهش پیدا کرده است.» اما غلامرضا ظریفیان در توضیح به چرایی بحران‌های برسرراه روحانی معتقد بود هرچه بیشتر به مدیران ناکارآمد قانع شویم، به حجم بحران ها نیز افزوده می‌شود.

وی در این باره گفت:« طبیعی است که هرچقدر از مدیریت کارآمد استفاده نکنیم و تن به مدیرانی بدهیم که مدیریت اقتضایی دارند در برابر مشکلات هم این مدیران کفایت لازم را ندارند. بخشی از مشکلاتی که امروز روحانی با آن مواجه است بی انصافی هایی است که در حال حاضر در خصوص دولت شکل می‎‌گیرد. درواقع اصلاح‌طلبان نیز با تکیه بر برخی مسائل ملی و جدی کشور از روحانی حمایت می‌کنند. همچنان نیز این حمایت به خاطر مصالح مهم ملی ادامه دارد. اما نقد هایی نیز به کیفیت و کارآمدی سطح مدیریت وارد است. بخشی از مشکلات امروز نیز این است که مدیران مستقر در دولت از توانایی لازم برای مهار مشکلات برخوردار نیستند.»

اما مسئله دیگری که ظریفیان در صحبت های خود به آن اشاره کرد فقر آماری در کشور است. وی در این باره گفت:« متاسفانه در کشور ما همچنان که با بحران مدیریت و بحران آمار مواجه هستیم و نمی‎دانم به طور دقیق بحران ۹ ساعته دولت روحانی برچه مبنایی سنجیده شده است. درواقع اگر به بررسی‌‎های محققانه که دولت قبل در سطح اقتصاد انجام داد توجه کنیم متوجه می‌شویم که چالش‌های کشور به دلیل عدم کارآمدی دولت قبل به ابر چالش تبدیل شده اند. چالش‌هایی مانند اشتغال که تبدیل به چالشی عمقی شده است. مسئله اشتغال پیامدهای بسیار جدی برای کشور دارد. بحران بانک ها، مدیریت بانک ها، مسئله آب، بحران صندوق های بازنشستگی، همگی از 

ابرچالش های دولت فعلی هستند.

بنابراین در عین حال نوع برخوردهایی که نظام بین الملل به شکل ظالمانه ای علیه ایران روا می‌دارد، با اینکه ایران توانست زنجیرهارا بشکند اما با آمدن ترامپ با مشکلات جدی روبه رو شدیم. اما در اینکه دولت با بحران های جدی رو به رو است و تلاش برای حل آنها نیز داشته است تردیدی نیست.»

اما جدا از بررسی بحران های دولت روحانی، مشکل اساسی که با آن مواجه هستیم راهکاری است که بتواند این بحران‌ها را به حداقل برساند. غلامرضا ظریفیان در انتهای صحبت خود راهکاری را که برای رفع بحران های بر سر راه دولت مناسب دانست، اصلاح ساختار مدیریتی و مردمی تر شدن نظام سیاسی کشور بود. ظریفیان در این باره به «ابتکار» گفت:« دولت اگر از نیروهای کارآمدتری خصوصا در بخش مدیریت های میانی استفاده کند، این ظرفیت وجود دارد که بتواند بر بخشی از مشکلات خود فائق آید. جامعه ما به لحاظ ثروت از سطح بالایی برخوردار است و اگر بتوانیم از ظرفیت های موجود نهایت استفاده را ببریم می‌توانیم ابرچالش هارا به چالش و چالش هارا به مشکلات تبدیل کنیم.

طبیعی است که دولت به دلیل نوع نگاه و پیوندهایی که با برخی جریان های سیاسی دارد مورد وفاق جریان های رقیب خود نیست. برخی از جریانات تلاش می‌کنند بحران هارا زیاد تر کنند تا انسجام لازم در دولت برای مواجهه با بحران‌ها ایجاد نشود. دولت نیز در این زمینه باید استراتژی روشن داشته باشد. فکر می‌کنم هرچقدر به مردم برگردیم و تلاش کنیم مشارکت مردمی بیشتر شود و به مطالبات آنها رسیدگی شود، شکاف‌های موجود را رفع کنیم می‌توانیم جلوی رشد بحران‌ها را بگیریم .»

نسترن فراهانی