به گزارش نامه نیوز، علي عبدالله صالح را بايد يکي از تاثيرگذارترين چهره هاي سياسي در تاريخ يمن دانست. مردی که پس از سه دهه حضور در سپهر سیاسی یمن، پایان خوشی برای او رقم نخورد. او پس از حضور خود در تب و تاب درگیریهای بعد از انقلاب یمن در نهایت با چرخشی که به سمت عربستان داشت، پس از چند روز درگیری با گروه انصارالله کشته شد.
کودکی و تحصیل
علی عبدالله صالح زاده در۲۱ مارس ۱۹۴۲در روستای بیت الأحمر استان صنعا در کشور یمن به دنیا آمد. وی دوران ابتدایی تحصیل خود را در روستای زادگاهش گذراند و در سال ۱۹۵۸ به نیروهای مسلح پیوست .در رشته نظامی تحصیل کرد و در سال ۱۹۶۰ با درجه افسری به عضو ارتش یمن شد. او از جمله کسانی بوده که در طراحی و اجرای کودتا علیه شاه یمن در سال ۱۹۶۲ دست داشت.
صالح در دوران انقلاب یمن و در سال‌های دهه ۶۰ میلادی به دفاع از جمهوری و انقلاب پرداخت و در سال ۱۹۶۳ به درجه ستوان دومی رسید.
وی سپس موفق شد در سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۰ به مدت ۱۲ سال رئیس‌جمهور یمن شمالی شود.
اولين رئيس جمهور یمن متحد
صالح که در جواني به عضويت ارتش درآمد، براي به ثمرنشستن جمهوري، عليه بقاياي سلطنت طلباني که ازسوي عربستان حمايت مي شدند، جنگيد. او تا سال ١٩٧٨ در ارتش ماند و سپس لباس سياست به تن کرد. سياست نيز خيلي زود روي خوش خود را به صالح نشان داد و او بعد از ترور رئيس جمهور وقت، بر جاي او تکيه زد؛ جايگاهي که براي سه دهه آن را رها نکرد.
از سال ۱۹۶۲ و با سقوط رژیم پادشاهی در یمن، این کشور به دو قسمت شمالی (جمهوری عربی یمن) و جنوبی (جمهوری دمکراتیک یمن) تقسیم شد.
صالح در سال ۱۹۸۲ و درحالی که تنها ۴۰ سال داشت دبیر کلی کنگره عمومی مردم یمن را به عهده گرفت. او در ١٩٨٧ قدرت را در يمن شمالي به دست گرفت و سال ١٩٩٠ نيز، بعد از اتحاد يمن شمالي و جنوبي، به اولين رئيس جمهور جمهوري تازه تاسيس يمن تبديل شد.
البته او براي اين کار بايد بر نظام قبيله اي اين کشور و ناآرامي هاي مداوم در جنوب و شمال فائق مي آمد. شايد به همين دليل باشد که او خود را تنها فردي مي دانست که مي تواند يمن را متحد نگه دارد و جالب اينکه بعد از کناره گيري او از قدرت در سال ٢٠١١، يمن در عمل هيچ گاه مانند گذشته نشد.
بعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي به عنوان حامي اصلي يمن جنوبي بود که صالح موفق شد يمن شمالي را با نيمه کمونيست جنوبي متحد كند. البته اين اتحاد که با قدرت گرفتن اقتصادي نيمه شمالي و به حاشيه رفتن نيمه جنوبي همراه بود، خيلي زود و در سال ١٩٩٤ به جنگ داخلي انجاميد.
البته حمايت صالح از صدام حسين در جنگ اول خليج فارس به وخامت اوضاع اقتصادي در اين کشور دامن زد. شايد همين مسئله باعث شد که او از فرصت حملات ١١ سپتامبر بهترين استفاده را برده و در قبال دريافت کمک هاي نقدي از آمريکا، اجازه هدف قراردادن مواضع القائده در يمن را فراهم آورد. البته اين کمک هاي نقدي به جاي آنکه صرف عمران و آباداني کشور شود به نظر بيشتر روانه حساب هاي شخصي و خانوادگي صالح شده است.
بعد از کناره گيري صالح از قدرت، شوراي امنيت سازمان ملل ثروت انباشته شده صالح در دوران حضور ٣٣ساله اش در قدرت را بين ٣٢ تا ٦٠ ميليارد دلار برآورد کرده بود. بدون ترديد به عنوان يکي از دلايل خيزش مردمي عليه او هم زمان با ديگر قيام هاي عربي، بايد به همين حجم سنگين فساد و بي عدالتي اشاره کرد؛ مسئله اي که در نهايت امر سرنوشتي دردناک را براي او رقم زد.
انقلاب یمن
در سال ۲۰۱۱ میلادی که موج قیام و انقلاب علیه حکام مستبد عربی از شمال آفریقا به خاورمیانه و جزیره العرب گسترش یافت، مردم یمن هم علیه دیکتاتوری علی عبدالله صالح قیام کردند، و درگیری های خونینی که در سال ۲۰۱۱ میلادی در این کشور روی داد، سرانجام منجر به برکناری این نظامی سیاستمدار از سریر قدرت در کشور یمن شد.
انقلاب یمن ریشه در شرایط سیاسی -اجتماعی این کشور داشت و با الگو گرفتن از قیام مردم تونس و مصر وارد مرحله حساس و تأثیرگذاری شد و مردم شعار برکناری 'علی عبدالله صالح' دادند. دولت عبدالله صالح طی سال‌های اخیر با استفاده از تمامی ابزارهای ممکن به دنبال تثبیت وضعیت خود در یمن بود و با بهره‌گیری از حمایت برخی کشورهای خارجی حتی به استقبال بحران‌هایی نظیر نبرد با شیعیان 'الحوثی' رفت.
ورود به عرصه درگیریهای نظامی با گروه‌های مبارز شیعی که طی نزدیک به هفت سال، شش جنگ تمام عیار با رزمندگان الحوثی را به همراه داشته، رویارویی با انتفاضه مردم سرزمین‌های جنوبی یمن و خطرات ناشی از فعالیت‌های شدید وهابیت در این کشور در کنار نارضایتی شدید مردم از اوضاع سیاسی، اجتماعی و به خصوص اقتصادی مهمترین متغیرهای به وجود آورنده این فضای چالش زا برای نظام سیاسی این کشور بود.
با افزایش شمار کشته و زخمی شدگان اعتراضات در یمن، حتی تعدادی از نمایندگان پارلمان این کشور از مقام خود استعفا کردند. پس از تظاهرات قضات این کشور در اعتراض به عملکرد دولت و تقاضای تغییر شورای عالی قضایی و استقلال دستگاه قضا از دخالت‌های دولت، شورای علمای یمن نیز با آشکار ساختن اعتراضات خود، تجاوز و تعرض به تظاهر کنندگان یمنی را حرام اعلام کرده‌اند. حتی پیوستن گروه زیادی از زنان یمنی به تجمعات اعتراضی که در این کشور کمتر سابقه داشته، تفاوت این بحران با بحران‌های پیشین را برای عبدالله صالح آشکار ساخت.
در نهایت عبدالله صالح در سال ۲۰۱۲ با اعتراضات گسترده مردمی که به انقلاب یمن معروف شد از قدرت کناره‌گیری کرد. ولی او همچنان یک بازیگر تأثیرگذار در صحنه سیاست کشور باقی مانده بود و نیروهای وفادار به او در مارس ۲۰۱۵ با حوثی‌ها وارد ائتلاف شدند. ائتلافی که با بهم خوردن آن ورق زندگی صالح نیز برگشت.
عبدالله صالح در جریان انفجار بمبی که روز ۳ ژوئن ۲۰۱۱ میلادی (۱۴ خرداد ۱۳۸۹) در مسجد مجتمع ریاست جمهوری یمن روی داد، دچار «سوختگی و جراحت شدید» شد.
در پی این رویداد، پارلمان یمن در ژانویه ۲۰۱۲ با تصویب قانون عدم مصونیت قضایی علی عبدالله صالح، وی را از سمت خود برکنار کرد، و متعاقب آن صالح برای درمان راهی آمریکا شد.
تقلای صالح برای بازگشت به قدرت
از سال ۲۰۱۵ که خیانت منصور هادی عبد ربه رئیس جمهور جدید یمن، به انقلاب این کشور آشکار شد، نیروهای یمنی به رهبری جنبش انصارالله با ورود به صنعا وی را از قدرت برکنار کردند.
در این رویداد علی عبدالله صالح در کنار نیروهای انقلابی قرار گرفت، و متعاقب آن در شورای سیاسی و دولت انتقالی یمن حضور یافت.
اما مرور زمان نشان داد که همراهی صالح با انقلابیون تنها با هدف بازگشت به قدرت صورت گرفته است، و سرانجام در هفته گذشته وی با کوتای نافرجام علیه شورای سیاسی حاکم بر یمن، ماهیت واقعی خود را آشکار کرد.
صالح پس از این اقدام دست دوستی به سوی ائتلاف متجاوز سعودی دراز کرد و با پشت کردن به ارتش ملی و متحدان خود در صنعا اعلام کرد: در صورت حمایت عربستان حاضر است صفحه سیاسی جدیدی را در یمن رقم بزند.
عقب گردی که این بار به قیمت مرگش تمام شد، و طومار عمر یکی دیگر از دیکتاتورهای جهان عرب را برای همیشه بست، و او را در کنار صدام حسین در عراق، زین‌العابدین بن‌علی در تونس، حسنی مبارک در مصر و معمر قذافی در لیبی به عبرتی تلخ برای دیگر حکام مستبد و خودکامه جهان عرب تبدیل کرد.
تحلیل گران سیاسی، علی عبدالله صالح را یک دیکتاتور و چهره ای نادر در جهان عرب می دانند که به رغم سرنگونی از قدرت در سال ۲۰۱۱، همچنان بدون مشکل و آزادانه در کشورش اقامت داشت و درچارچوب ائتلاف با گروه های انقلابی در یمن، رویای بازگشت به قدرت را در سر می پرورانده است.
پایان دیکتاتور
تحولات یمن فضای جدیدی را در حال حاضر بروی خود می بیند. جنگ خیابانی در یمن که با چرخش صالح به سمت عربستان شروع شده بود در حالی وارد ششمین روز خود می‌شود که این کشور جنگ‌زده به دوران بدون علی عبدالله صالح قدم می‌گذارد؛ مردی که برای نزدیک به سه دهه قدرت را در این کشور در دست داشت.
از ظهر روز دوشنبه اخبار ضدونقیضی درباره کشته‌شدن علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور سابق این کشور، به دست حوثی‌ها (انصارالله) شنیده می‌شد؛ بااین‌حال کنگره سراسری مردمی با تکذیب ادعای انصارالله، بر کشته‌شدن حسین الحمیدی، رئیس تیم حفاظتی صالح، در جریان بمباران منزل او تأکید می‌کرد؛ اما انتشار فیلمی که در آن جسد بی‌جان صالح پیچیده در پتویی به وسیله چند مرد مسلح جابه‌جا می‌شد، حجت را بر همه تمام کرد و تنها چند ساعت بعد، منابعی در حزب کنگره ملی یمن خبر کشته‌شدن علی عبدالله صالح، دبیرکل این حزب و رئیس‌جمهوری سابق یمن را تأیید کردند.
انصارالله که پیش‌تر صالح را به‌خاطر عهدشکنی و وعده‌اش مبنی بر مذاکره با ائتلاف عربی به خیانت متهم کرده بودند، به نظر خیلی زود انتقام خود را گرفتند. با کشته‌شدن صالح به نظر اوضاع در یمن نیز دستخوش تحول بزرگی خواهد شد. تا پیش از مرگ صالح، قبایل طرفدار او در تلاش برای حفظ مناطق تحت کنترل خود در برابر حوثی‌ها بودند. از دیگر سو، منصور هادی نیز به نیروهای وفادار به خود دستور داده تا به سمت پایتخت حرکت کنند.
حال با این تحول جدید مشخص نیست که اوضاع در یمن چگونه رقم بخورد. از دیگر سو گفته می‌شود حوثی‌ها با عقب‌راندن نیروهای وفادار به صالح رفته‌رفته بار دیگر کنترل صنعا را در دست می‌گیرند. در‌همین‌باره گفته می‌شود که دیگر نقاط کلیدی پایتخت از‌جمله ساختمان محل سکونت احمد عبدالله صالح، فرزند صالح و همچنین مسجد الصالح نیز به تصرف حوثی‌ها درآمده باشد. از دیگر سو، اشرف لقمان، سخنگوی ارتش یمن وابسته به انصارالله، مدعی شده است که نیروهای ارتش کنترل کامل صنعا را در دست دارند.
هرچند آغاز درگیری‌ها میان نیروهای وفادار به صالح و حوثی‌ها در روز چهارشنبه هفته گذشته، آخرین ضربه به ائتلاف صالح و عبدالمالک حوثی، رهبر انصارالله، بود؛ اما طبق گفته محمد علی العماد، سردبیر یکی از روزنامه‌های وابسته به انصارالله، نشانه‌های خیانت صالح از مدت‌ها پیش آشکار شده بود و حوثی‌ها به ارتباطات پنهانی او با ائتلاف عربی پی برده بودند. از دیگر سو، ائتلاف صالح و حوثی‌ها از همان ابتدا نیز بسیار شکننده به نظر می‌رسد.
صالح در مقام رئیس‌جمهوری یمن و قبل از آنکه در جریان بهار عربی در سال ٢٠١١ از قدرت کنار برود، در چند نوبت با حوثی‌ها وارد جنگ شده بود. از دیگر سو حملات هوایی ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی در دفاع از صالح و علیه مواضع حوثی‌ها هم چنان ادامه دارد. جنگنده‌های این ائتلاف یکشنبه فرودگاه متروکه و ساختمان وزارت داخلی این کشور را بمباران کردند.
آن‌طور که محمد عبدالسلام، سخنگوی حوثی‌ها، به «آسوشیتدپرس» گفته است، نیروهای ائتلاف در صنعا عواملی را دارند که به جنگنده‌های ائتلاف‌گرا می‌دهند. حال با مرگ صالح به نظر امید ائتلاف عربی که به چراغ سبز صالح برای شکست حوثی‌ها دل خوش کرده بود، خیلی زود به یأس بدل می‌شود.
کشورهای عربی از‌جمله عربستان و امارات متحده با هدف استقرار مجدد دولت منصور هادی در یمن از سال ٢٠١٥ میلادی وارد مداخله خونین در این کشور شده‌اند. طبق اعلام کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، حداقل ١٢٥ نفر در این درگیری‌ها کشته و بیش از ٢٠٠ نفر در این درگیریهای پنج روز زخمی شده‌اند.
البته بدون تردید مرگ صالح به معنای پایان نبرد خیابانی و حملات هوایی ائتلاف در صنعا نخواهد بود. با اینکه تصاویری از جنگ‌های خیابانی در صنعا در دست نیست؛ اما طبق گفته شاهدان عینی، اجساد کشته‌شدگان، بخشی از خیابان‌های کانون درگیری را فرش کرده است. سخنگوی دبیرکل سازمان ملل نیز درباره تداوم درگیریهای خشونت‌بار و حملات هوایی در صنعا ابراز نگرانی کرده است.
طبق گفته استفان دوجاریک، شدت درگیری‌ها مانع از دسترسی آمبولانس‌ها و نیروهای امدادی به زخمی‌ها شده و مردم نیز قادر نیستند تا برای تهیه مایحتاج خود از خانه خارج شوند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، نیز پیش‌تر از دو طرف خواسته بود تا هرچه زودتر به درگیریهای خیابانی و حملات هوایی خاتمه دهند. او همچنین خواستار ازسرگیری واردات تجاری به یمن شده است.
محاصره اقتصادی یمن از سوی ائتلاف عربی در حالی از ماه اکتبر شروع شده است که ٨٠ درصد از مردم یمن برای زنده‌ماندن نیازمند کمک‌های بشردوستانه‌اند. هفته گذشته و در نتیجه افزایش فشارهای بین‌المللی، اجازه داده شد تا بخشی از کمک‌های بشردوستانه به این کشور جنگ زده وارد شود.
درحالی‌که عمان پیش‌تر برای میانجیگری میان طرف‌های درگیر اعلام آمادگی کرده بود، اخبار ضدونقیضی نیز از درخواست صالح از ایران و حزب‌الله برای پایان‌دادن به این بحران منتشر شد. در‌همین‌باره، یحیی العابد، از رهبران حزب کنگره سراسری مردمی به رهبری صالح در گفت‌وگو با شبکه المیادین، ضمن تکذیب میانجیگری عمان، از میانجیگری حزب‌الله در بحران یمن، استقبال کرده است.
میراث برجای مانده از علی عبدالله صالح در یمن
علی عبدالله صالح از نفوذ چشمگیری در صنعا برخوردار بود و بدون‌تردید با اتکا به همین نفوذ بود که در پایتخت علیه حوثی‌ها اعلام جنگ کرد. در تأيید این ادعا همین کافی است که هرگاه برای برگزاری تظاهرات در صنعا فراخوان می‌داد، صدهاهزار نفر به خیابان‌ها می‌ریختند. هرچند میزان محبوبیت و نفوذ او بعد از استعفای اجباری‌اش رو به افول گذاشت، بااین‌حال متحدان مهمی را در قبایل صنعا داشت که قلمروشان، بخش زیادی از پایتخت را دربر می‌گرفت.
البته به نظر می‌رسد که در جنگ نهایی با حوثی‌ها، این قبایل به کمک او نیامده باشند و همین مسئله در نهایت امر، مرگ او را رقم زد. شاید نزدیکی به سعودی‌ها را بتوان یکی از دلایل تردید و فاصله‌گرفتن هواداران پیشین صالح از او دانست. از دیگر سو، صالح تا پیش از مرگش همچنان هدایت بخشی از ارتش یمن را در اختیار داشت که مشخص نیست واکنششان به مرگ او چگونه خواهد بود. شاید آنها همچنان وفاداری‌شان به خانواده او را حفظ کنند.
خود خانواده صالح نیز یک قبيله بزرگ و تأثیرگذار در یمن محسوب شده و بسیاری از خویشاوندان او در رده‌های مهم ارتش یمن خدمت کرده‌اند و از منابع کافی برای حفظ وفاداری نیروهایشان برخوردارند. با این اوصاف، این احتمال وجود دارد که پسران یا برادرزاده‌های او بتوانند پا جا پای او گذاشته و بار دیگر نیروهای وفادار به صالح را منسجم و متحد کنند.
- 12
- 2
