آشنایی با فیلمنامه و انواع آن

فیلمنامه، نوشته‌ای است که براساس آن فیلم ساخته می‌شود

فیلمنامه

به نوشته هایی که برای فیلم می نویسند؛ فیلمنامه یا سناریو می گویند. درواقع این داستان را انحصارا برای سینما می نویسند و معنایی به غیر از فیلم ندارد. داستان یا نمایش نامه دارای ارزش مستقل ادبیست درحالیکه فیلمنامه به عنوان یک متن، فاقد ارزش مستقل است و ارزش های هنری) و نه ادبی) آن تنها پس از تبدیل به فیلم، مشخص می شود.

به متن ﺟﺰﻳﻴﺎﺕ ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎ، ﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎ، ﻣﮑﺎﻥ ﻫﺎ، ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ، ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎ، ﻣﺎﺟﺮﺍﻫﺎ ﻭ ﻫﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻓﻴﻠﻢ ﺩﻳﺪﻩ میشود؛ فیلمنامه می گویند. فیلمنامه نویس یا فیلمنامه نویسان در فیلمنامه، دستور العملی را برای یک کارگردان می نویسند تا فیلم را برطبق آن بسازد. از مهمترین دلایل وجود یک فیلمنامه می توان به صرفه جویی در هزینه تولید فیلم، استفاده از تمام ایده ها و منظم کردن ایده های پراکنده و پرورش کامل ایده ها اشاره کرد.

ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ

ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻭﺭﺟﻴﻨﺎﻝ ﻳﺎ ﺍﻗﺘﺒﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ. 

- ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺍﻭﺭﺟﻴﻨﺎﻝ است ﻭ توسط ﺫﻫﻦ ﻳﮏ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻳﺎ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ، خلق میشود ﻭ برﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻳﯽ نیست؛ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﺍﻭﺭﺟﻴﻨﺎﻝ می گویند.

- به ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ساخت آن ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﻳﮏ ﺭﻣﺎﻥ ﻳﺎ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ صورت گیرد؛ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﺍﻗﺘﺒﺎﺳﯽ می گویند.

تحصیلات لازم برای فیلمنامه نویسی

داشتن قدرت نویسندگی و استعداد بالا از مهم ترین و اصلی ترین عامل فیلمنامه نویسی محسوب میشود. بنابراین از عوامل مؤثر در این روند می توان به کسب تجربه و به دست اوردن علم و تحقیقات لازم اشاره کرد. داشتن تحصیلات دانشگاهی بر روی نوشتن، اثرات مطلوبی میگذارد. فارغ التحصیلان رشته “ادبیات نمایشی” یا گرایش “فیلمنامه نویسی” رشته سینما ، مجوز فعالیت در شغل فیلمنامه نویسی را دارند.

فیلمنامه ها به دو دسته ی فیلمنامه داستانی و مستند تقسیم میشوند

تفاوت فیلمنامه با رمان و نمایشنامه

فیلنامه، تفاوتهایی نسبت به رمان و نمایشنامه دارد. رمان معمولاً با مواردی سر و کار دارد که شامل حالات درونی شخص، افکار، احساسات، عواطف و خاطرات رخ داده در دورنمای ذهنی ماجرای دراماتیک میباشد درحالیکه بیان نمایش نامه در قالب کلمات- روی صحنه و از طریق گفت و گو می باشد. شخصیت درباره خود یا شخصیت های دیگر یا وقایعی حرف می زند که برایشان اتفاق افتاده است. به داستان هایی که با گفت و گو و تصویر بیان میشود؛ فیلمنامه می گویند. شخصیت ها باعث انتقال اطلاعات و حقایق ویژه به خواننده میشوند.

ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ

ﭼﻨﺪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻣﻬﻢ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﺭﺍ در ادامه برایتان شرح داده ایم:

متن نوشته شده ﺑﺮﺍﯼ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺛﺮ ﺷﻨﻴﺪﺍﺭﯼ ﻭ ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ داشته ﺑﺎﺷﺪ؛ به این معنی که نوشته های موجود ﺩﺭ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎﻳﺪ قابلیت ﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺷﻨﻴﺪﻩ شدن ﺩﺭ ﻓﻴﻠﻢ را داشته باشند. ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ به ﻣﺘﻨﯽ اطلاق میشود ﮐﻪ ﺣﺘﯽ درصورت وقوع آن ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﺎﻝ ﻣﯽ ﮔﺬﺭﺩ. ﻣﺎ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻴﻨﻤﺎ شبیه به ﺣﻮﺍﺩﺛﯽ می بینیم ﮐﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻻﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭼﺸممان ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﯽ ﺍﻓﺘﺪ و این رویدادها از نظر ما ﺗﺎ موقعی ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﺎﻝ، ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﯽ شود ﮐﻪ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺑﺎ مقدمه چینی ﻧﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ است.

 ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﮑﺎﺕ ﻓﻨﯽ ﻣﺜﻞ ﺯﺍﻭﻳﻪ ﺩﻭﺭﺑﻴﻦ ﻳﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻧﻤﺎﻫﺎ ﺩﺭ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ذکر نمی ﺷﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺟﺰﻳﻴﺎﺕ ﻓﻨﯽ در ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎ شرح داده شده است. با این که ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻴﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﻴﻠﻢ برگردد، ﺍﻣﺎ ﮔﺎهی اوقات ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﻣﮑﺎﻧﯽ، ﻣﺎﻟﯽ ﻭ ﻳﺎ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎﺯﻳﮕﺮﺍﻥ، ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻓﻴﻠﻤﺒﺮﺩﺍﺭﯼ ﻳﺎ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻓﻴﻠﻤﺒﺮﺩﺍﺭﯼ، ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺗﯽ ﺩﺭ ﺁﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ. ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﻴﻠﻢ ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ، ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ.

ﺩﺭﺍﻣﺎﺗﻴﮏ ﺑﻮﺩﻥ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻳﮏ ﻓﻴﻠﻤﻨﺎﻣﻪ به شمار می رود. ﺩﺭﺍﻣﺎﺗﻴﮏ به ﻣﺘﻨﯽ اطلاق میشود ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺍﺟﺮﺍﻳﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻠﺐ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ از ﺟﺬﺍﺑﻴﺖ ﻭ ﮐﺸﺶ ﻻﺯﻡ برخوردار ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﮐﺎﻓﯽ، تماشاگر را ﺩﺭﮔﻴﺮ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻫﻤﺬﺍﺕ ﭘﻨﺪﺍﺭﯼ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯ ﻫﻨﺮﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰﺩ ﻭ موجب علاقمندی ﺍﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﻓﻴﻠﻢ شود تاجایی که ﺗﺎ انتهای ﻓﻴﻠﻢ ﺭﺍ ببیند. به این خاطر، ﻓﻴﻠﻢ« ﺟﺪﺍﻳﯽ ﻧﺎﺩﺭ ﺍﺯ ﺳﻴﻤﻴﻦ» به عنوان ﻳﮏ ﺍﺛﺮ ﺩﺭﺍﻣﺎﺗﻴﮏ ﻗﻮﯼ محسوب میشود ﮐﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ ﺑﺎ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎﯼ ﺍﺻﻠﯽ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻫﻤﺬﺍﺕ ﭘﻨﺪﺍﺭﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ در ﻣﺎﺟﺮﺍﻫﺎی ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺗﻤﺎﺷﺎﯼ ﻓﻴﻠﻢ، ﻏﺎﻓﻞ ﺷﻮﺩ.

بخش های فیلم نامه

* صحنه:

 در فیلمنامه از کوچک ترین واحد کنش دراماتیک می توان به صحنه اشاره کرد. دو عنصر زمان و مکان در هر صحنه حائز اهمیت هستند و حداقل یکی از آن ها یا هر دو باید دارای پیوستگی باشد. نوشتن فیلمنامه براساس صحنه های شماره گذاری شده است.

* سکانس:

به یک فصل از فیلمنامه که متشکل از یک یا چند صحنه است و بیانگر یک موضوع می باشد؛ سکانس می گویند که درواقع سکانس با پایان یافتن آن موضوع، عوض می شود.

* پلان، نما یا شات:

کوچک ترین واحد یک فیلم، پلان میباشد و به برشی از یک صحنه اطلاق میشود. در واقع اصطلاح پلان برای زمانی بکار میرود که فیلم برداری بدون انقطاع انجام شود.

فیلمنامه از ایده تا تبدیل شدن به متن نهایی مراحل مختلفی را می گذراند

مراحل نوشتن فیلمنامه

مراحل نوشتن فیلمنامه عبارتست از:

- ایده

- سوژه

- طرح( فیلمنامه)

- خلاصه سکانسها یا سیناپس

- فیلمنامه کامل

پایان بندی فیلمنامه

فراموش نکنید که پایان بیش از ۹۰ درصد فیلمنامه ها خوب است. در ادامه با نکات پایان فیلمنامه نویسی اشنا شوید:

> در انتهای فیلمنامه باید تکلیف همه چیز، مشخص شود.

> پایان فیلمنامه باید بگونه ای باشد که مخاطب، قادر به حدس زدن نباشد.

> می توان در پایان فیلمنامه از اتفاقات گذشته استفاده کرد.

> پایان فیلمنامه باید بیانگر همه چیز بر اساس رابطه علت و معلول باشد.

ابزار یادگیری فیلمنامه

مرحله ضروری یادگیری فیلمنامه، خواندن فیلمنامه می باشد. باتوجه به شباهت ظاهر تمام فیلمنامه ها، بهتر است بدانید که تفاوت هایی از نظر سبک و پرداخت شخصیت ها و موضوع با یکدیگر دارند. خواننده با خواندن فیلمنامه فیلمهای موفق به مواردی دست می یابد که از آن ها می توان به حسی از شکل، ساختار، سبک نویسنده، شخصیت پردازی و گفت و گو نویسی اشاره کرد.

از دیگر ابزارهای یادگیری فیلمنامه می توان نقد فیلم را نام برد. درحقیقت نقد فیلم به شما، آگاهی قابل توجهی میدهد. گاهی اوقات، موافق ارزیابی منتقدین از فیلمی خاص نیستید اما آن ها اغلب به دقت، نقایص داستان فیلم و شخصیت پردازی را آشکار می کنند. خواندن نقد فیلم، باعث عبرت گرفتن از شکست یا پیروزی دیگران میشود. هر فیلمی یک عمل فراگیری برای شما دارد که موجب افزایش آگاهی و درک شما از فیلم میشود.

از دیگر ابزار موثر در یادگیری فیلمنامه می توان به تماشای آثار خوب و موفق فیلمسازان بزرگ، به خصوص آثار کلاسیک اشاره کرد.

فیلمنامه داستانی است که با گفتگو و تصویر بیان می شود

گردآوری: بخش هنر و سینما سرپوش