تازه‌های نمایشگاه کمدی، تراژدی و دین

«کمدی، تراژدی و دین: درآمدی بر خرد شاد در برابر روان تراژیک» اثری است از جان مورل یکی از پرآوازه‌ترین اندیشمندان در حوزه فلسفه و طنز که با برگردان البرز حیدرپور از سوی نشر مرکز منتشر شد. کتاب مذکور در ۹ فصل تألیف و تدوین شده است اما می‌توان آن را به دو بخش تقسیم کرد؛ بخش نخست که شامل فصل‌های ۱ تا ۴ می‌شود، نویسنده پس از مروری تاریخی و کوتاه به بررسی سرشت تراژدی و کمدی به‌عنوان دو شیوه نگرش به جهان می‌پردازد.

سپس با مقابله بینش‌های تراژیک و کمیک از منظر روانشناسی شناختی و جامعه شناسی، ویژگی‌ها و تفاوت‌های بنیادین این دو بینش را در بیست مورد برمی‌شمرد. بخش دوم کتاب شامل فصل‌های ۵ تا ۹ بر پایه ویژگی‌ها و تفاوت‌های بیست گانه بینش تراژیک و کمیک به کاوش در ادیان می‌پردازد با این هدف که با جست‌و‌جوی ویژگی‌های کمیک و تراژیک در هر دین، روشن شود که گرایش اصلی و غالب در آن دین معطوف به بینش کمیک است یا تراژیک! در این بخش که بویژه برای دین پژوهان با رویکردهای گوناگون سودمند است جان مورل باورها و سنت‌های ادیان مورد بحث را به همان گونه که مراجع رسمی این ادیان پذیرفته و اعلام کرده‌اند ملاک سنجش قرار می‌دهد و از نقد و بررسی درستی یا نادرستی این باورها و سنت‌ها از دید تاریخی و فلسفی و دیگر نگرش‌های برون دینی می‌پرهیزد.

رویکرد و روش کلی او این است که روشن سازد اگر شخصی به مفهوم ویژه‌ای ازمفاهیم دینی باور داشته باشد چنین باوری چه چشم‌اندازی به روی او می‌گشاید و در نتیجه چه احساسات و واکنش‌هایی را در او برمی‌انگیزد. جان مورل در تقسیم‌بندی ادیان به غربی و شرقی از رویه جا افتاده دین پژوهان پیروی کرده است. مطابق این رویه ادیان بزرگ جهان به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ یکی ادیان یکتا پرست (توحیدی) که ادیان ابراهیمی یا سامی نیز نامیده و شامل یهودیت، مسیحیت و اسلام می‌شوند. دیگری ادیان شرقی یا غیرابراهیمی که بر خلاف گروه نخست مفاهیم و پیشینه تاریخی آنها ریشه در سنت بنی‌اسرائیلی ندارند و خاستگاه آنها هند، چین و ژاپن است.

عصبانی‌های عصر ما

«عصبانی‌های عصر ما» یکی از شاخص‌ترین آثار کارن هورنای روانکاو و پژوهشگر معاصر است که نخستین بار در سال ۱۳۵۲ با ترجمه ابراهیم خواجه نوری از سوی انتشارات نگاه منتشر شد و چاپ دوم آن هم دو سال بعد توسط همین ناشر در ۲۲۰۰ نسخه به بازار آمد. این کتاب طی چند دهه گذشته توسط ناشران مختلف منتشر شد و حالا پس از چند سال انتشارات نگاه چاپ ششم آن را با ویراست تازه راهی کتابفروشی‌ها کرد. این کتاب طی پانزده فصل به ترس‌ها، اضطراب‌ها، میل به خودنمایی، احساس حقارت و در نتیجه پدید آمدن کینه و دشمنی در نهاد افراد می‌پردازد.

نویسنده با زیر سؤال بردن نظریه فروید، درباب امر جنسی دیدگاه‌های خود را براساس شناخت ویژگی‌های مختلف فرد بنیان نهاده است. اثرات اجتماعی و روانی پرخاشگری‌ها و عصبیت، رابطه اضطراب و عناد با عصبیت، نقش امور جنسی در شکل‌گیری عقده و عصبیت، عطش قدرت، حیثیت و ثروت، رابطه فرهنگ و عصبیت و.... از جمله مهم‌ترین مباحث مطرح شده در این کتاب است.

پیدایش روشنفکر گفت‌و‌گویی در ایران

«پیدایش روشنفکر گفت‌و‌گویی در ایران: مطالعه‌ای تاریخی از روشنفکران سکوت تا روشنفکران ارتباطی» نام کتابی است از زنده یاد محمد امین قانعی راد که از سوی انتشارات آگاه منتشر شد. این کتاب در مجموع به مفهوم فکر، تفکر و روشنفکری در ایران پسا اسلام می‌پردازد. مفهوم روشنفکر به معنای وسیع آن در جامعه شناسی معرفت مورد استفاده قرار گرفته است. روشنفکران را همچون تولید‌کنندگان ایده‌ها و سازندگان ایدئولوژی‌ها و جست‌و‌جوگران انسجام معنایی با آموزش‌های مختلف کلامی، ادبی، فلسفی، علمی و... تعریف می‌کنند که مفهوم دنیا را به مسأله معنا تبدیل کرده‌اند. آنان سازندگان و حافظان قلمروهای معنا هستند.

مقالات کتاب که حاصل دو دهه قلم زدن نویسنده است بر مبنای دوره‌ها و ازمنه تاریخی از قرون اولیه اسلام، دوره میانه، عصر مشروطه، عصر پهلوی تا عصر انقلاب و پساانقلابی و عصر گسترش ارتباطات مجازی و برآمدن سلبریتی‌ها به‌عنوان مدعیان روشنفکری تنظیم شده است. فرهنگ روشنفکری در ایران به اعتقاد محمد امین قانعی راد دو صورت استعلایی و گفت‌و‌گویی دارد؛ اولی الگوی شناختی/ فرهنگی ویژگی‌های نخبه گرایانه، انتزاعی و استعلایی دارد و روشنگری را به معنای دانشمند و فیلسوف تلقی می‌کند؛

در الگوی دوم روشنفکر یک کنشگر رسانه‌ای است که به حوزه عمومی و گستره همگانی تعلق دارد و هویت او در ارتباط و گفت‌و‌گو با گروه‌های گوناگون مردم شکل می‌گیرد در میانه این دو، روشنفکرانی قرار دارند که در یک گفت‌و‌گوی درونی با خویش و متأثر از تجربه زیسته خود به فرهنگ ترکیبی نزدیک می‌شوند... روند تحول اندیشه روشنفکری ایران متأثر از فرآیندهای جنبش‌های اجتماعی و گسترش رسانه‌ها و ارتباطات، با وساطت این گروه میانه در حال عبور از صورت اول به‌صورت دوم است. مطالب این کتاب می‌تواند به علاقه‌مندان مباحث تفکر و روشنفکری در درک جامعه شناختی تحول اندیشه روشنفکری و احتمالات آینده تفکر در ایران کمک کند.