چرا استاد کمال الملک، برخی آثار «داوینچی» و «رامبرانت» را کپی می کرد؟

در طول تاریخ، آثار هنری که با اصل‌شان مو نمی‌زنند کم نبوده است. حتی در مواردی این آثار با اصل‌شان اشتباه گرفته می‌شد که در این مطلب قرار است بیشتر از آن‌ها بگوییم. البته این کپی‌کاری‌ها معمولا با استناد به اصل اثر است و نمی‌توان آن‌ها را شبیه برخی نقاشی‌هایی دانست که بعد از روی دیوار گالری رفتن ماجرای کپی بودن‌شان از روی یک اثر مشخص می‌شود. جالب این که بدانید چند ماه پیش نمایشگاهی در کشورمان برگزار شد که در آن کپی با کیفیتی از آثار هنری بزرگ دنیا به نمایش گذاشته شد و به فروش رفت.

مدیر این گالری گفته بود: ایده اولیه این کار از آن جا شکل گرفت که آثار نقاشی نقاشان معروف دنیا قیمت های بسیار گرانی دارند و آثار هنرمندان داخلی نیز قیمت های بالایی دارند، بسیاری از افراد هم علاقه مند هستند تابلوهای نقاشی روی بوم را در منزل داشته باشند، به همین دلیل این گالری را طراحی کردیم.

از کپی‌های خالق «جیغ» تا خودکپی‌برداری‌های ونگوگ

کپی برداری به منظور تقویت طراحی و آشنایی با شیوه نقاشی نقاشان بزرگ در جهان هم سابقه دارد. ادوارد مونک نقاش بزرگ نروژی و خالق تابلوهای مشهوری مانند مجموعه تابلوی فریاد که معمولا به نام «جیغ» شناخته می‌شود، در نوجوانی این کار را تجربه کرده است. او در ۱۳ سالگی به طور جدی نقاشی می‌کشید و در مدرسه نمایشگاهی از آثارش را برگزار می‌کرد. مونک بعد از این دوره، به کپی‌برداری از نقاشی‌های معروف پرداخت و بعد از آن به سراغ تجربه نقاشی با رنگ روغن رفت و کم‌کم در سبک اکسپرسیونیسم به شهرت رسید. ونگوگ نقاش بزرگ هلندی نیز از این قاعده مستثنا نیست و البته آثار زیادی از او کپی‌برداری شده‌اند.

برخی تابلوی «شب‌های پرستاره» او را تاثیرپذیرفته‌ترین اثر از «موج بزرگ کاناواگا» هوکوسای ژاپنی می‌دانند. او بعد از ترک زادگاهش و عزیمت به جنوب فرانسه، تابلوی «گل‌های آفتاب گردان» را برای تزیین اتاق خواب دوستش، پل گوگن که او هم نقاش بزرگی است، خلق کرد. ونگوگ در سال ۱۸۸۹ خود کپی دیگری از این نقاشی کشید و دوباره این کار را در سال‌های بعد تکرار کرد. هرچند گاهی نسخه‌های متفاوت این تابلو در طول تاریخ به شاگردان او نسبت داده می‌شود.

وقتی کمال‌الملک کپی می‌کرد

کمال‌الملک، نقاش بزرگ ایرانی را نمی‌توان نشناخت. محمد غفاری که ناصرالدین شاه به او لقب «کمال الملک» را داد، یکی از بزرگ‌ترین نقاش‌های معاصر ایران است. بعد از فوت ناصرالدین شاه، او نتوانست در دربار مظفرالدین شاه بماند. بنابراین در ۴۷ سالگی راهی اروپا شد و این سفر سرآغاز افق‌های جدیدی در نقاشی او شد. او از این فرصت استفاده کرد و علاوه بر نشست و برخاست با هنرمندان اروپایی و یادگیری تکنیک‌های مختلف هنری به کپی‌برداری آثار رامبرانت روی آورد. این کپی‌ها آن قدر به اصل‌شان شبیه بودند که نمی‌شد آن‌ها را از اصل‌شان تشخیص داد. کمال‌الملک در مدت اقامت چهارساله‌‌اش در اروپا، این رویه را با کپی نقاشی‌های رافائل و داوینچی ادامه داد. طرح بالا مقایسه طرح «گدایان کوچک» آدولف بوگرو نقاش فرانسوی و قلم‌زنی کمال‌الملک است.

«دافن» یک روستای سراسر کپی‌بردار!

بیشتر ما چین را با کپی‌های بی‌کیفیت از کالاهای اصلی می‌شناسیم اما ماجرای روستای دافن عجیب‌تر از چند کپی ساده است. بسیاری از مردم این منطقه دوره‌هایی حرفه‌ای برای کپی آثار هنری بزرگ دنیا را می‌گذرانند و روزانه ده‌ها قطعه کپی از اثری را که شاید خلق آن مدت‌ها زمان برده، یک ساعت و نیمه خلق می‌کنند و با قیمت‌های بسیار بالایی می‌فروشند. ژئو کیانگ دونگ یکی از افراد این روستاست که طبق گفته خود به خبرگزاری‌های محلی تا به حال ۷۰ هزار قطعه از آثار ونگوگ را نقاشی کرده و با مبلغی معادل حدود ۳۰ تا ۲۳۰ دلار به فروش رسانده است.

نقطه آغاز این ماجرا در این روستا مربوط به دهه ۱۹۹۰ میلادی است که گروهی متشکل از ۲۰ هنرمند به سرپرستی یک تاجر چینی، ساکن این روستا می‌شوند و آثار هنرمندان بزرگی مانند داوینچی و ونگوگ را کپی می‌کنند. آن‌ها آثار مذکور را با مبالغ ناچیزی به مشتریان خود در سراسر دنیا می‌فروشند و بعد از مدت کوتاهی تجارت آن‌ها رونق می‌گیرد. این باعث می‌شود آن‌ها برای گسترش تجارت خود از اهالی روستا بخواهند تا در این شغل آموزش ببینند و حتی هنرمندانی را از سایر نقاط چین به دافن دعوت کنند. شاید باورش سخت باشد اما دافن اکنون تولید حدود ۶۰ درصد آثار هنری جعلی جهان را در اختیار دارد.