نمایش «حرفه‌ای» با کارگردانی و بازیگری رضا کیانیان در دو شهر تورنتو و ونکوور کانادا پس از اجرا در شهر مونترال اجرا می‌شود. این نمایش که با طراحی، کارگردانی و بازی رضا کیانیان، روز جمعه، ۲۸ اردیبهشت، در شهر مونترال کانادا روی صحنه رفت، قرار است روزهای پنج و شش خرداد در شهر تورنتو و ۱۲ خرداد در شهر ونکوور اجرا شود.
نمایش «حرفه‌ای» نوشته دوشان کواچویچ، با طراحی و کارگردانی رضا کیانیان که بهمن و اسفند سال ۹۵ در تماشاخانه پالیز روی صحنه رفت، تور اجراهای خود در کشور کانادا را آغاز کرده است. این نمایش با حضور رضا کیانیان، هدایت هاشمی، دیانا فتحی و سعید ملک، روز جمعه، ۲۸ اردیبهشت، در شهر مونترال کانادا روی صحنه رفت. قرار است «حرفه‌ای» در ادامه اجراهای خود در شهرهای تورنتو و ونکوور نیز روی صحنه برود. در اجرای سال ۹۵ رضا کیانیان در نخستین تجربه کارگردانی خود با هدایت هاشمی و بهاره رهنما هم‌بازی شده بود که اینک بهاره رهنما همراه این گروه نیست و دیانا فتحی جایگزین او شده است.
نمایش‌نامه «حرفه‌ای» نوشته دوشان کواچویچ و موضوع آن درباره فروپاشی کمونیسم در اروپای شرقی و پیامدهای آن است و رویکردی کمدی- اجتماعی دارد. نویسنده‌ای معترض و سخت انقلابی در روزگار دیکتاتوری مارشال تیتو در یوگسلاوی، اکنون پس از سرنگونی تیتو، رئیس اداره کتاب شده است. حالا خودش مسئول بررسی کتاب‌هایی است که در نوبت انتشار هستند! این یک موقعیت کمیک و درعین‌حال تراژیک است. حالا پیرمردی به ملاقات او می‌آید که در زمان دیکتاتوری از عوامل وزارت اطلاعات و مأمور رصد نویسنده بوده است.
حرفه‌ای، نمایشی کمدی است که می‌خواهد ما را متوجه جریانات سیاسی و اجتماعی کند و به این تعبیر باید گفت که ما را در یک موقعیت قرار می‌دهد و به‌‌ناچار پیرو امکانات یک کمدی موقعیت خواهد بود که در آن هدف ارائه آن نکات بارزی است که می‌تواند بازدارنده جریانات نوین و اصلاحات اجتماعی باشد. بستر اتفاقات، وزارت فرهنگ و هنر در صربستان یا یوگسلاوی پس از دوره کمونیستی است. نویسنده‌ای که حالا شغل نظارت بر کتاب را دارد، پیش از اینها علیه نظام بسته کمونیستی سخنرانی‌ها و متن‌هایی را نوشته که می‌خواسته منتشر شود که نشده است.
همه این موارد را به نقل از پلیس مخفی‌ای می‌شنویم که پس از ۱۸ سال حالا بازنشسته و برکنار شده است، اعتراف می‌کند. او مأمور مخفی برای کنترل برنامه‌های این نویسنده بوده که یک نسخه از گزارش‌های خود را در اختیار اداره پلیس می‌گذاشته و نسخه دیگری را در خانه به کمک فرزندش تنظیم و ویرایش می‌کرده است که حالا در چند چمدان نگهداری می‌شود و بخشی از آن را به اینجا آورده و بخش دیگرش را در خانه نگهداری می‌کند. از این ۱۸ سال، او ۱۶ سال را بنا بر وظیفه پلیس‌بودنش انجام داده و دو سال را طبق عادت دنبال کرده است. او که همانند پدر نویسنده فقط یک پلیس بوده و از تفکر و جریان روشنفکری بی‌خبر بوده است، به دلیل تنظیم این سخنرانی‌ها و انتشار نوشته‌ها و غورکردن در آنها به کمک فرزندش حالا دیگر تا اندازه‌ای روشنفکر است و حتی پسرش نیز به‌واسطه همین متن‌ها روشنفکر شده و در حکومت قبلی از کشور تبعید شده است.
نمایش حال‌وهوای غریبی دارد، چون در آن رابطه پلیس و نویسنده رمزگشایی می‌شود بی‌آنکه در آن خطر و تهدیدی باشد و این رابطه به‌جای مرگ و شکنجه و دستگیری سرشار از مهر و محبت است و انگار پلیس مخفی به دیدن پسرش آمده و از خاطراتی می‌گوید که در زندگی این دو اتفاق افتاده است، اما چون پلیس مخفی بوده یا در لباس و گریم مبدل بارها در حوادث مختلف حضور می‌یافته، امروز نویسنده این مرد را به خاطر نمی‌آورد. شاید هم سادگی و شفافیت نویسنده در آن روزگار بوده که مانع از لمس دیگری در لباس مبدل می‌شده برای اینکه گاهی دیگران به حضور مشکوک این مرد هشدار داده‌اند و او از کنارش رد شده و حالا متعجب است که این‌همه حرف زده و نوشته و از چشم خودش پنهان مانده است.
دوشان کواچویچ یکی از مشهورترین هنرمندان تئاتر اهل یوگسلاوی است که فیلم‌نامه مشهور «زیر زمین» را برای امیر کاستاریکا نوشت و این فیلم توانست در جشنواره فیلم کن در سال ١٩٩٥ نخل طلا را دریافت کند. کیانیان این نمایش‌نامه را با ترجمه ایرج امامی و از روی ترجمه انگلیسی و ترجمه‌ای که در آف برادوی اجرا شده، به صحنه برده است. پیش از کیانیان نیز در سال ۸۳ بابک محمدی با ترجمه خود این متن را کارگردانی کرده بود که اتفاقا رضا کیانیان در کنار مریم سعادت و احمد ساعتچیان یکی از پرقدرت‌ترین بازی‌هایش را عرضه کرده بود.
ناگفته نماند که پس از گذشت ۱۲ سال با توجه به پابه‌سن‌گذاشتن رضا کیانیان احساس می‌شود که بهتر از عهده نقش یک فرد مسن برآمده است. درعین‌حال او سعی کرده بود که در اجرای خود با نگاه متفاوت و شیوه اجرائی تازه‌ای نمایش «حرفه‌ای» را کارگردانی کند که تفاوت‌هایشان خیال مخاطب را از تأثیرهای حرفه‌ای کار بابک محمدی دور کند و شاید هم موفق شده باشد، اما برخی منتقدان همچنان به همان اجرای قبلی و بازی کیانیان در آن بیشتر توجه نشان داده‌اند و این خود شاید دلایل دیگری داشته باشد که در نوبودن آن اجرا چنین حس‌وحالی برایشان همچنان دوام یافته است.
منش ظاهری اجرای حرفه‌ای همان شیوه پیشین است، اما در باطن دگرگونی قابل‌لمسی در ارائه تحلیل و ایجاد موقعیتی تصویری‌تر را فراهم کرده است. این اجرا در طراحی صحنه و لباس بسیار متفاوت با آنچه قبلا اجرا شده است می‌نماید. در اینجا هدف ارائه یک فضای قابل تعمیم است؛ برای همین از داربست استفاده شده که در یک پرسپکتیو رو به بی‌نهایت، یک چشم‌انداز ترسیم می‌شود که می‌تواند موقعیت را گسترش‌یافته بنمایاند و این همان تصویر ایده‌آلی است که ما را نسبت به دریافت اتفاقات کنش‌مند می‌کند. همچنین باید گفت که نمایش «حرفه‌ای» علاوه‌بر تهران، از ۲۶ تا ۲۸ اردیبهشت پارسال در سالن اصلی تئاتر شهر مشهد روی صحنه رفت. در اجرای مشهد، رضا کیانیان، هدایت هاشمی، سعید ملک و رعنا خطامی به ایفای نقش پرداختند. نورالدین حیدری‌ماهر، تهیه‌کننده و مسعود پاکدل، مدیر امور بین‌الملل نمایش «حرفه‌ای» هستند.
رضا آشفته
- 13
- 2
