چرا به دلیل چند تخلف احتمالی، سالن‌ها لغو مجوز می‌شوند؟

شاهین چگینی (رئیس هیات مدیره انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران) در گفتگو با ایلنا،‌ تئاتر را نهادی صرفا هنری و فرهنگی خواند و گفت: اگر دقت کنید می‌بینید که در ادوار مختلف گروه‌هایی خواسته‌اند که تئاتر را به سمت یک نهاد سیاسی ببرند در صورتی که هیچ‌وقت این اتفاق موفقیت‌آمیز نبوده. تئاتر یک نهاد فرهنگی است که کنش خود را در قالب هنر نشان می‌دهد. این به معنای عدم کنش‌گری سیاسی تئاتر نیست؛ اتفاقا تئاتر می‌تواند نقد و کنش سیاسی هم داشته باشد اما خودش به ذات یک نهاد فرهنگی است.

چگینی با اشاره به اینکه گاهی سیاست بر تئاتر سایه می‌اندازد و تاثیری که بر آن می‌گذارد مربوط به تاریخ این هنر است، گفت: اگر بخواهیم جلوی فعالیت‌های فرهنگی این نهاد را به واسطه حواشی سیاسی که مربوط به دولت‌هاست به بهانه‌های سیاسی بگیریم؛ آسیبی که ایجاد می‌کند در نهایت به جامعه ضربه می‌زند. چراکه تئاتر به دنبال ارتقای سطح فرهنگی جامعه است و اگر نقد سیاسی بر وضعیت کشور در هر دوره‌ای دارد به دلیل تلاش برای فرهنگ‌سازی در راستای ساختن یک زندگی بهتر برای افراد آن جامعه است نه دنبال بهره‌برداری سیاسی به نفع نهاد خود.

او با تاکید بر اینکه «در تئاتر اگر نقد اقتصادی و اجتماعی می‌شود صرفا برای فراهم کردن شرایطی است که زندگی را در جامعه بهینه کند چون این وظیفه و رسالت تئاتر است» گفت: حالا اگر در هر دوره و کشوری بنا بر هر دلیلی فضا به سمت امنیتی شدن برود و اجازه کنش‌های فرهنگی از این نهاد گرفته شود؛ لطمه‌ای که وارد می‌کند به فرهنگ یک جامعه است.

می‌دانیم که وقتی می‌خواهند شاخص‌های فرهنگی جامعه را بسنجند به صندلی‌های تئاتری آن جامعه نگاه می‌کنند. پس وقتی تئاتر چنین اهمیتی دارد نباید به بهانه‌های مختلف به آن آسیب بزنیم بلکه اتفاقا باید از آن حراست کنیم. هرچقدر نهاد تئاتر قوی‌تر شود با رسانه و انتقال فرهنگ قوی‌تری مواجهیم که می‌تواند به‌طور مستقیم در افزایش آگاهی مردم و بهبود سبک و کیفیت زندگی‌شان در جنبه‌های فردی و اجتماعی کمک کند.

چگینی ضمن تقاضا از نهادهای فعال جامعه برای اینکه در جهت حمایت از تئاتر حرکت کنند، گفت: اتفاق‌های مربوط به جریان‌ها و دسته‌های سیاسی و احزاب که باهم فعالیت و کنش و گاهی تسویه‌حساب سیاسی دارند نباید نهاد تئاتر را تحت تاثیر قرار دهد؛ اتفاقا تئاتر می‌تواند آیینه‌ای از این فعالیت‌ها باشد چون حق و ناحق‌ها را می‌تواند زیباتر نشان دهد. معتقدم همه باید باور کنند که نباید از تئاتر بترسیم. تئاتر نه‌تنها نمی‌تواند نهاد ترسناکی برای جوامع باشد بلکه بسیار هم مثبت است.

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران با بیان اینکه «تمام کشورهای صاحب دموکراسی هم دارای تئاترهای قوی هرچند در یک چهارچوب هستند» گفت: همه‌جای دنیا این چهارچوب‌ها هست و ما هم نمی‌خواهیم از قوانین و مقررات تخطی کنیم. اما شایسته نیست که تئاتر را قربانی اتفاقات دیگر کنیم. دوباره تاکید می‌کنم که تئاتر نهادی فرهنگی و به‌شدت تاثیرگذار و مفید است؛ اینکه به هر بهانه‌ای حتی وقتی یک نفر می‌خواهد حرف مشخصی را به گوش کسی دیگر برساند، پای تئاتر را وسط بکشند، موجب تضعیف تئاتر می‌شود که در نهایت به نفع هیچ‌کسی نیست چون قدرت تئاتر برای جامعه لازم است.

چگینی با اشاره به شعار مبارزه با تهاجم فرهنگی و لزوم شناساندن فرهنگ ایرانی که همواره جزو سیاست‌های کلان کشور بوده، گفت: اساس یکی از وظایف تئاتر همین است اما برخی به بهانه‌های مختلف کمرنگش کرده و در مقابل هزینه‌های گزافی برای رویارویی با تهاجم فرهنگی در جاهای دیگر می‌کنند؛ از سانسورها و فیلترینگ استفاده می‌کنند تا جلوی اتفاقاتی که فرهنگ ما را خدشه‌دار می‌کند، بگیرند اما راه کم‌هزینه‌ترش که استفاده از تئاتر است را کنار می‌گذارند؛ درحالی‌که باید اجازه دهیم انتقال فرهنگ برای اقشار مختلف از طریق تئاتر و در چهارچوب مقررات اتفاق بیفتد.

او هم‌چنین درباره تعطیلی یک سالن خصوصی به دلیل تخلف در تئاترهایی که در این تماشاخانه روی صحنه رفته‌اند، با تاکید دوباره بر اینکه «این نیاز وجود دارد که از تئاتر حراست کنیم» گفت: به‌هرحال هر کشوری برای خود چهارچوب و مقرراتی تعیین می‌کند که برای نهادهای زیرمجموعه‌اش لازم‌الاجراست و اگر ما می‌پذیریم که در چهارچوب قوانین قرار بگیریم و زندگی و کار کنیم با این علم جلو می‌آییم که باید چه کار کنیم و چه نکنیم. در همین راستا اگر تخلفی هم صورت می‌گیرد درجه‌بندی دارد؛ هر جرمی مناسب خود مجازاتی برایش تعریف می‌شود. تقاضای من به‌عنوان مسئول صنف تماشاخانه‌های خصوصی این است که ابتدا به ساکن بیاییم شفاف‌سازی کنیم؛ به‌طوری‌که افکار عمومی و مجموعه تئاتر بدانند به خاطر چه اتفاقاتی چه واقعه دیگری رقم می‌خورد.

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران با اشاره به اینکه «اگر اتهامی به یک مجموعه فرهنگی وارد می‌شود این اتهام را شفاف کنند تا همگی موارد اتهامی را بدانیم» ادامه داد: مسائلی که باعث می‌شود یک تئاتر از خط قرمز رد شود عموما مشخص است اما متاسفانه خیلی به آن اشراف نداریم و در ادوار مختلف در نظارت بر آن سلیقه‌ای عمل شده است. مثلا یک روز در تئاتر استفاده از کلاه‌گیس منعی نداشته اما امروز ممنوع است. تماشاخانه‌دار یا هنرمند نمی‌داند در چه دوره‌ای باید چه کار کند. اما اگر کامل مشخص کنند که مثلا اساسا هیچ‌وقت نباید در صحنه تئاتر سیگار کشید یا حتی نشان دادنش هم جزو موارد جرم است، ما می‌دانیم چه کنیم.

چگینی با اشاره به متغیر بودن این مقررات گفت: وقتی یک سال پیش کسی با این موارد کاری نداشت اما همان‌ها امروز مورددار است، من هنرمند و تماشاخانه‌دار باید از کجا پیش‌بینی کنم اینها تخلف است؟ بنابراین مواردی که قرار است جرم تلقی شوند باید شفاف باشند تا از یک اجرا حذف شوند. از طرف دیگر قبل از اینکه ما بخواهیم پروانه یا مجوز اجرای شبانه‌مان را دریافت کنیم اثر توسط مراجع ذی‌ربط رصد می‌شود؛ یعنی متون خوانده و اجرا بازبینی می‌شود. عده‌ای متخصص از دولت حقوق می‌گیرند تا به هنرمند بگویند این حرکت بازیگر روی صحنه تخلف محسوب می‌شود و هنرمند باید از اجرا حذفش کند.

او ادامه داد: بنابراین اگر بعد از بازبینی، تئاتری پروانه نمایشی گرفت یعنی کار هیچ مشکلی از نظر کارشناسان دولتی نداشته و هنرمند اجازه اجرایش را دارد اما می‌بینیم که با وجود طی کردن همین روند هم باز چه تبعاتی دامن هنرمند را می‌گیرد. این مشخص می‌کند که نه تنها گاهی خطوط قرمز سلیقه‌ای است بلکه برخی از کارشناسان این حوزه هم گاهی به آن اشراف ندارند؛ این وسط هنرمند، صاحب سالن و مخاطب آسیب می‌بیند و قربانی می‌شود. برای همین باید شرح وظایف مشخص شود. اگر هنرمندی پروانه نمایشی دارد که براساس آن اجرایی روی صحنه برده چرا فردا روز باید به تنهایی به همه‌جا پاسخ بدهد؟

چگینی با طرح این پرسش که «چرا مراکزی که برای هنرمند پروانه صادر کرده‌اند پاسخگوی مجوزی که داده‌اند نیستند؟» گفت: کسانی که طبق قانون ناظر بر قوانین و مقررات تئاتر در کشورند تشخیص نداده‌اند این اشتباه است و الان از جای دیگری غیر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تئاتر ورود می‌کنند و دنبال خطا می‌گردند. این مسائل آسیبی جدی به تئاتر وارد می‌کند؛ چراکه هنرمند و صاحب سالن خصوصی بلاتکلیف می‌شوند و فضا به سمت فضایی امنیتی شدن می‌رود که می‌دانیم این فضا چه آسیب‌های بزرگی می‌تواند به بدنه هنر و تئاتر وارد کند.

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران با تاکید بر اینکه «اتفاقی که امروز رخ داده نیاز به شفاف‌سازی دارد» گفت: تماشاخانه خصوصی که شاید بیش از ۲۰۰ اجرا روی صحنه برده اما کسانی که سالن را امروز تعطیل کرده‌اند از میان این همه اجرا، تنها دست روی ۴-۵ نمایش گذاشته و آنها را دارای ایراد و مساله عنوان کرده‌اند. این درصد از خطای انسانی و کاری در انبوه فعالیت‌های چنین سالنی بسیار طبیعی است.

چگینی ادامه داد: ما انتظار داریم مشکل و تخلف احتمالی این چند تئاتر را اطلاع‌رسانی و شفاف کرده و اجازه دفاع به متهمان دهند و در کنارش باید از مرکز نظارتی که پروانه نمایشی صادر کرده بخواهیم به این مساله ورود کند. در یک محیط ارزیابی مشخص شود واقعا اتفاق به چه شکلی بوده و در صورت احراز تخلف، هرکسی به اندازه جرمش مجازات شود.

او طرح این پرسش که «حتی در صورت اثبات تخلف، آیا ۱۰۰ درصد این جرم متوجه سالن خصوصی بوده که از میان ۲۰۰ اثر ۴ تئاترش مشکلاتی داشته؟ و آیا باید به دلیل همین موارد، لغو مجوز شود؟» گفت: اینها همه علامت سوالی است که امروز برای برخی هنرمندان و مدیران تماشاخانه‌های خصوصی پیش آمده و می‌خواهیم جواب‌شان را بشنویم.

چگینی با بیان اینکه امروز در انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران با بیست تماشاخانه خصوصی طرفیم که بار اجرای نیمی از تئاترهای تهران روی دوش آنهاست» گفت: حق این تماشاخانه‌هاست که تکلیف‌شان را بدانند. بنابراین از مسئولان ذی‌ربط انتظار داریم با هنرمندان و مدیران تماشاخانه‌های خصوصی جلسه بگذارند و توضیح دهند و ما هم خیلی دوستانه می‌پذیریم. اما الان یک فضای بلاتکلیفی ایجاد شده و مدیران سالن‌ها و هنرمندان می‌ترسند که نکند هر حرفی آنها را دچار مساله کند.

او در پایان خاطرنشان کرد: تئاتر لازمه جامعه است و از دستگاه نظارتی و قضایی تقاضا داریم که به منظور حفظ این دستاورد اجتماعی، اقدامات‌شان را شفاف کنند تا بعدا شاهد بروز مسائلی دیگر نباشیم.