سریالی که می‌خواست گاندو باشد

حدود دو هفته‌ای می‌شود که از شبکه یک تلویزیون سریال جدیدی روی آنتن رفته است. سریالی به‌ نام ترور خاموش درباره تولید و قاچاق کلان مواد مخدر که خیلی‌ها آن را اثری دیگر در راستای رویکرد جدید سیما به موضوعات امنیتی می‌دانند؛ یعنی یک سریال پساگاندویی که امیدوار است بتواند مخاطبانی را که گاندو توانسته بود پای جعبه جادو بنشاند، حفظ کند و حتی افزایش هم دهد. اما آیا این اتفاق رخ داده؟ آیا بعد از دوازده- سیزده قسمت، ترور خاموش توانسته در برنامه‌ریزی تماشاگران تلویزیون موقعیتی تثبیت‌شده داشته باشد؟

درباره ترور خاموش

حالا که ترور خاموش روی آنتن است، اگر فکرش را بکنیم، می‌بینیم که حدود یکی دو سالی می‌شود که نام این سریال را به هر شکل در اخبار تولید تلویزیون شنیده‌ایم. این یعنی که ترور خاموش تولیدی طولانی داشته که برای سریالی که می‌خواهد حداقل در ساخت لحظات پرتحرک و اکشن استانداردهای بالایی داشته باشد، شرطی لازم است؛ به‌خصوص که تنها مرور یکی دو قسمت از سریال ترور خاموش هم نشان می‌دهد که این سریال به‌واسطه لوکیشن‌های پرتعداد و متفاوت داخلی و خارجی و نیز سکانس‌های اکشن نیازمند تولیدی باحوصله بوده است.

کارگردان ترور خاموش، احمد معظمی، پیش‌تر سریال «سارق روح» را برای شبکه پنج ساخته بود که علیرغم بهره‌بردن از فضایی اجتماعی-امنیتی نتوانست استقبال مخاطبان را به دست آورد. حالا این‌بار در «ترور خاموش» باز هم سراغ یک مجموعه با تم امنیتی رفته است. داستانی درباره کارتل‌های مواد مخدر و روابط درونی‌شان یا به‌ گفته ابوالفضل صفری، تهیه‌کننده سریال «نگاهی واقعی و امیدوارکننده به موضوع مواد مخدر»؛ با طراحی و نظارت مرتضی اصفهانی.

از محاسن بزرگ ترور خاموش تیم بازیگری آن است، متشکل از سعید راد، ستاره اسکندری، پرویز فلاحی‌پور، پریوش نظریه، شایسته ایرانی، جلال فاطمی، نازنین فراهانی، سامیه لک، سپیده خداوردی و… که در قیاس با دیگر آثار امنیتی از طیف گسترده‌ای از بازیگران معتبر و محترم تلویزیون بهره می‌برد. موفقیتی که البته کارگردان سریال آن را عامدانه و در راستای علاقه‌اش به کلیشه‌شکنی می‌داند: «سعی کردم از تکرار دوری کنم. برای مثال سعید راد که او را در بیشتر وقت‌ها در نقش‌هایی پرجنب‌وجوش و اکشن و به قول معروف عصیانگر دیده‌ایم اما یک‌باره قالب را می‌شکنیم و یک نقش متفاوت به این شخصیت می‌دهیم». البته تهیه‌کننده سریال ماهیت ژانر امنیتی را دلیل چنین انتخاب‌هایی می‌داند: «این‌گونه سریال‌ها پر از شخصیت و اتفاق هستند و با فرمول عادی تلویزیون و استفاده از یک دو بازیگر سوپراستار نمی‌توان کار را پیش برد».

بازی‌های رسانه‌ای

ترور خاموش از همان ابتدا یعنی با پخش اولین قسمت با ایجاد فضای تبلیغاتی رسانه‌ای توی چشم‌ها بود؛ چه با انتشار شایعاتی که این سریال را گاندوی ۲ معرفی می‌کردند؛ چه با خبرسازی‌های مقطعی درباره پرداختن این سریال به کودک- همسری، فروش اعضای خانواده به ‌خاطر اعتیاد، موتورسواری زنان و… و البته چه با شایعاتی که حکایت از این دارند که ترور خاموش نیز مانند گاندو در ادامه راه به دولت خواهد پرداخت.

با این‌ حال کتمان نباید کرد که ترور خاموشی‌ها این بازی را خوب پیش برده‌اند و توانسته‌اند مخاطبانی جدید را برای کارشان جلب و جذب کنند. بگذریم از این‌که از نظر استانداردهای روایت تلویزیون ایران سریال درمجموع می‌تواند سریالی موفق لقب گیرد؛ سریالی که اگر چه تمام توقعات مخاطبی را که این روزها به‌واسطه تماشای انواع سریال‌ها و فیلم‌های روز سلیقه تربیت‌شده‌تری دارد، برآورده می‌سازد، اما چنان هم نیست که تماشاگر بعد از تماشای آن احساس غبن و فریب‌خوردن کند.

سفارشی؟

در مواجهه با سریال‌هایی از جنس ترور خاموش همواره اولین سوالی که برای مخاطب ایجاد می‌شود، سفارشی‌بودن کار است. اتهامی (یا ویژگی‌ای) که احمد معظمی، کارگردان ترور خاموش، ادعا می‌کند تنها دلیل ساخته‌شدن این سریال نبوده است: «قصه‌های معمایی و مخصوصا مواد مخدر برای من جذابیت دارد. همیشه دوست داشتم در حوزه مواد مخدر اثری در رزومه کاری‌ام داشته باشم».

حتی اگر ادعای کارگردان را مبنی بر علاقه همیشگی‌اش به تولید چنین اثری بپذیریم، باز هم نمی‌توان باور داشت که سریالی در این حد و اندازه سفارشی نبوده یا دست کارگردان در روایت داستان کاملا باز بوده باشد. معظمی اما می‌گوید که به ‌دلیل تلاش‌های تیم تحقیق سریال نهادهای تصمیم‌گیر چندان دخالتی در روایت داستان سریال نکرده‌اند: «هیچ محدودیتی برای ما وجود نداشت چون همه مسائل تحقیق‌شده پیش رفت و دوستانی که در تلویزیون بودند، این سکانس‌ها را به‌ طور کامل خواندند و در جریان همه این موارد بودند و چیزی به‌عنوان ممیزی به ما ندادند». معظمی البته کتمان نمی‌کند که «برای ساخت سریال‌هایی از این جنس به‌ هر حال معذوریت‌هایی وجود دارد و مثلا نمی‌توان پلیس فاسدی را نشان داد».

حسین تراب‌نژاد، نویسنده ترور خاموش، اما در گفت‌وگو با صبا پاسخی می‌دهد که انگار با دست کاملا باز داستان را نوشته و تنها در حد یک ایده کلی مجبور به رعایت سفارش بوده‌اند: «من حتی نمی‌توانم بگویم دقیقا چه بخشی از قصه واقعیت است. ولی کلیت ماجرا واقعی است؛ یعنی تئوری سریال «خاورمیانه آلوده و اروپای پاک» از پرونده‌های واقعی برآمده است که در وزارت اطلاعات به سرانجام رسیده است».

مسائل اجتماعی

کارگردان ترور خاموش پرداخت به مسائل اجتماعی چون اعتیاد یا کودک- همسری را به‌دلیل رویکرد جدید تلویزیون عنوان می‌کند: «یک برنامه مهندسی‌شده‌ای در دستور کار تلویزیون است که بر اساس آن در حال پرداختن به آسیب‌های اجتماعی و موضوعاتی همچون مواد مخدر است. این موضوع برای تماشاگر جذاب است». با این ‌حال کارگردان سریال همزمانی پخش قسمت‌های مربوط به کودک- همسری با بحث‌های پردامنه اجتماعی را در این مورد تصادفی می‌داند: «ترور خاموش یک‌ سال پیش فیلمبرداری شده، اما در زمان پخش با اتفاق مستندی که در فضای مجازی بولد شد، همزمان شد. البته بخشی از فراگیری این موضوع نیز به تحقیق و پژوهش کامل گروه سازنده مربوط می‌شود».

ترور خاموش به‌رغم وجود رقیبی چون ستایش ۳ سریال پربیننده‌ای شده است. اما آیا سازندگان ترور خاموش توقع چنین استقبالی را از مردم داشتند؟ احمد معظمی می‌گوید: «می‌دانستیم تماشاگران به کارهای معمایی که به آسیب‌های اجتماعی شامل طلاق و حاشیه‌نشینی و مواد مخدر می‌پردازد، علاقه‎مند هستند. تنها باید تلاش می‌کردیم سریال‌ باکیفیتی ارایه دهیم».