ویژگی های فرش دستباف خوب و با کیفیت (+ تاریخچه و انواع فرش دستباف)

فرش‌ دستباف حاصل همنشینی هزاران گره است که با دست زده شده‌

فرش دستباف

فرش دستباف ایرانی از دیرباز معروف و مورد استفاده بوده، سند آن نیز توسط گزنفون، تاریخ نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش، است که در بین سال های ۴۳۰ تا ۳۴۵ قبل از میلاد می نویسد:« ایرانیان برای اینکه بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود می گسترند.» بشر از زمانی كه خود را شناخت و ضرورت وجود ملزومات زندگی را حس نمود، به فكر داشتن منسوجی بود تا او را در برابر سرما و سختی زمین مراقبت نماید. پشم و موی حیواناتی مانند گوسفند و بز، نخستین یافته های بشر برای برآوردن این نیاز بود و متعاقباً پوست این حیوانات نخستین زیرانداز یا به عبارت دیگر، فرش منسوج بود.

به دنبال تحول و پیشرفت در زندگی، بشر آموخت كه میتواند با در هم نمودن و فشردن الیاف پشم، زیراندازی ضخیم تر و گرم تر به نام نمد تهیه نماید. متعاقباً با فراگیری فنون ریسندگی و تابندگی، نخ های پشمی را تولید نمود و برای نخستین بار با ادغام رشته نخ های افقی و عمودی نخ های پشم، گلیم را ابداع كرد و این سرآغازی بود برای اختراع فرش گره دار یا پرزدار كه هنر و فنی پیشرفته تر بود.

فرش واژه ای عربی است که به معنای زمین است و در زبان فارسی دارای مفاهیمی مانند گسترده شدن، زیرانداز و کفپوش می باشد. با توجه به تعریف فوق مفاهیمی مانند گلیم، نمد، زیلو، فرش دستباف و ماشینی را میتوان فرش دانست.

تاریخچه فرش دستباف

با توجه به تاریخچه کهنی که در تولید فرش دستباف ایرانی وجود دارد اکنون میتوان گفت محصول بافته شده بدست هنرمندان ایرانی جزء برترین و زیباترین نوع فرش در جهان است که این امر از نظر کارشناسان بین المللی فرش تائید شده است ولی با وجود آنکه در سال ۱۳۲۸ شمسی نخستین فرش های گره دار بعنوان پوشش اسب و یا در چادر صحرانشینان مورد استفاده قرار گرفته است و بعد در تولید این محصول پیشرفت های زیادی به دست آمده محققان معتقدند که آغاز شکوفایی هنر فرش بافی در ایران به قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی برمی گردد.

پیش از خرید فرش دستباف باید معیارهای خود را مشخص نمایید

در سال های قبل با پیشرفت تکنولوژی در خیلی از زمینه ها از جمله زمینه تولید فرش و تابلو فرش، شاهد تغییر و تحولات بسیار عظیمی در تولید این محصول بودیم؛ به طوریکه در آغاز تولید فرش بدست هنرمندان ایرانی، نقش های بسیار ساده و طرح های آسانی روی این محصولات نساجی پیاده می شد ولی با گذشت زمان تحول شگرفی در تولید این محصول بوجود آمد و این امر باعث تنوع بی نظیر در بازار فرش دستباف شد.

رجشمارها در فرش دستباف

رجشمارهای رایج در فرش بافی ایران از ۲۰ تا ۹۰ رجی می باشد. معمولاً فرشهای درشت باف ۲۰ و ۲۵ رجی و فرشهای ایلیاتی درشت بافت معمولاً حدود ۳۰ رجی هستند فرشهای متوسط خوب ۴۰، ۴۵ و ۵۰ رجی هستند. فرشهای خوب ۵۰ تا ۹۰ رجی هستند.

انواع فرش دستباف

انواع فرش دستباف از جنبه های مختلفی گروه بندی می شوند؛ انواع فرش دست باف از نظر جنس تار و پور و پرز آن و انواع فرش دستباف از نظر اندازه، هر کدام از انواع فرش دستباف، زیبایی های خاص خودش را دارد و شما میتوانید با توجه به نوع نیاز و سلیقه خود آنرا انتخاب کنید.

>> انواع فرش دستباف از نظر جنس الیاف:

فرش دستباف را از نظر جنس به ۵ مدل تقسیم می کنند که انواع آن عبارتند از:

- فرش دستباف چله ابریشم:

چله ی این فرش از ابریشم است، پرزهای آن میتواند از ابریشم نباشد.

- فرش دستباف کف ابریشم:

جنس چله ی این فرش دستباف از پشم است ولی تمام زمینه آن از ابریشم بافته شده است.

جنس فرش یکی از فاکتورهای مهم در خرید فرش دستباف است

- فرش دستباف پشمى:

فرش دستباف پشمی، به فرشى مى گویند كه تار و پود آن از جنس پنبه و پرز آن پشمى باشد. لازم به ذكر است كه در بین ایلات و عشایر به جاى نخ پنبه از پشم استفاده مى شود.

- فرش دستباف گل ابریشم:

در اینگونه فرش دستباف در نقش ها و دور حاشیه ها به جاى پرز پشمى از ابریشمى استفاده مى شود و معمولاً چله اینگونه فرش ها از ابریشم است.

- فرش دستباف تمام ابریشم:

فرش دستباف تمام ابریشم، به فرش هایى مى گویند كه پرز و چله آن از ابریشم باشد.

>> انواع فرش دستباف از نظر ابعاد

فرش دستباف را از نظر اندازه به ۷ مدل تقسیم می کنند که انواع آن عبارتند از:

* قالی:

قالی معمولاً به بافتی دستی به اندازه ۳.۲ متر مربع اشاره دارد.

* کلّگی:

به فرش دستبافی که از نظر عرض از قالی کم عرض تر و از نظر درازا از ۴ متر کم تر باشد کلّگی گویند که در اندازه های ۳*۵/۱ متر، ۳*۷/۱ متر و ۷/۳*۲ متر یافت می شود.

* قالیچه:

قالیچه (قالی کوچکتر) معمولاً در دو سایز ذرع و نیم (۱۳۰ × ۸۰ cm) و ذرع و چارک (۱۵۰ × ۹۰ cm) بافته می شود. اسم سایز و ابعاد در خرید و فروش فرش دستباف کاربرد دارد. به همین علت باید با اصطلاحات مربوط به سایز فرش دست باف آشنا شوید.

* کناره:

فرش دستبافی است که برای مفروش کردن راهروها و راه پله ها استفاده می شود و پهنای آن از ۷۰/۱ تا ۵/۰ متر و طول آن ها از ۱۰- ۳ متر متفاوت است و در برخی از موردهای استثنائی هم تا ۱۵ متر و بیشتر بافته شده است.

* ذرع چارک:

اندازه این فرش دستباف به صورت مرسوم ۹۰*۱۴۰ میباشد و در منطقه های فارس دارای رواج برای بافت می باشد.

فرش‌ دستباف بسته به محل بافتش دارای طرح‌ها و نقشه‌های گوناگون است

* ذرع و نیم:

به فرش دستبافی که ابعاد آن ۵/۱*۰۴/۱ و ۶۰/۱*۱۰/۱ متر می باشد ذرع و نیم گفته می شود. همچنین به فرش هایی که ۳۰/۱*۸۰/۰ متر باشد ذرع و چارک اطلاق می شود.

* پشتی:

به فرش دستبافی گفته می شود که دارای اندازه ای کوچکتر از ۱ متر مربع است.

نکاتی برای خرید فرش دستباف

قبل از خرید فرش دستباف باید معیارهای خود را مشخص نمایید و گزینه مطلوب را طبق آن ها پیدا کنید. پس این نکات را به یاد داشته باشید:

> نوع و تعداد گره ها:

نوع و تعداد گره ها یکی از نکات مهمی است که در زمان خرید فرش دستباف باید به آن توجه داشته باشید.

در بافت فرش دستباف از الیاف طبیعی استفاده می‌شود

> جنس فرش دستباف:

فرش دستباف ایرانی اکثراً از جنس ابریشم، پشم یا آمیزه ای از هر دو است.

> رنگ الیاف:

الیاف فرش دستباف ایرانی با بهره گیری از رنگزاهای طبیعی (فرآورده های گیاهی، جانوری، معدنی و فلزی) رنگ می شود. پس در قالی های دستباف باید رنگ هایی را ببینید که از طبیعت سرچشمه می گیرند.

> عمر فرش:

سلامت فرش دستباف هم عامل مهم دیگری است که در افزایش عمر فرش و ارزش گذاری آن مؤثر است. آسیب هایی مثل پوسیدگی، پارگی، رطوبت و آبدیدگی، سوختگی، لکه، بوی ناخوشایند، رنگ پس دادگی و رنگ پریدگی، ساییدگی و از بین رفتن پرزها، بیدزدگی و جمع شدگی کناره ها از قیمت فرش دستباف می کاهند.

> کج بودن کناره فرش دستباف:

این موضوع ناشی از یکسان نبودن فاصله نخ های چله روی کجو، شل بودن نخ های چله، یکسان نبودن فاصله نخ های چله بر سر دار و زیر دار، پرتاب بودن پود ضخیم و بیشتر یا کم تر از حد معمول کشیده شدن پود ضخیم می باشد.

> ابعاد و اندازه:

فرش دستباف بسته به کاربرد و محل بافتش دارای ابعاد و اندازه های گوناگونی است. اندازه فرش های دستباف ایرانی طبق دو سیستم ذرع و متریک سنجیده می شود. یکای ذرع که اغلب در قدیم رواج داشته معادل ۱۰۴ سانتی متر است، در حالیکه یکای متر معادل ۱۰۰ سانتی متر است.

> رگه دار بودن:

رگه دار بودن فرش دستباف ناشی از نامرتب کوبیدن پودها، مواد اولیه متفاوت، دو دست شدن بافت و تابش نور مستقیم آفتاب به قسمتی از فرش بافته شده بوجود می آید.

> انتخاب طرح و نقشه:

فرش دستباف بسته به زمان و محل بافتش دارای سبک ها، طرح ها و نقشه های گوناگونی است و این امر بر قیمت آن تاثیرگذار است. روی هم رفته هر چه نقشه فرش پرنقش و نگارتر، پیچیده تر و ظریف تر باشد، آن فرش گرانبهاتر خواهد بود.

ویژگی های فرش دستباف خوب و با کیفیت

ویژگی های یک فرش دستباف خوب عبارتست از:

- رنگ ندادن فرش دستباف:

رنگ فرش دستباف در جهت خواب آن، تیره تر از رنگ فرش در خلاف جهت خواب آن بنظر می رسد. در نتیجه خطوط طرح در جهت عکس خواب به شکل مشخص تری دیده می شود. فراموش نکنید رنگ فرش باید در تمام سطح آن یکنواخت باشد. به خصوص در فرش های کف ساده، دو رنگی و اختلال رنگ نمود بیشتری پیدا می کند. توجه کنید رنگ فرش به اندازه ی کافی غنی و کامل باشد و قسمت انتهایی پرز با رنگ سطح فرش تفاوت نداشته باشد؛ این چنین اختلاف رنگی نشان می دهد که فرش با رنگ های جوهری رنگ شده است. برای تست این ویژگی میتوانید یک دستمال نم دار روی فرش بکشید و بعد به دستمال نگاه کنید چنانچه رنگ فرش به دستمال زده شد میتوانید دریابید که رنگ زایی فرش طبیعی نبوده و از رنگ جوهری استفاده شده است.

یکی از جذابیت های فرش دستباف طرح‌ها و رنگ‌های متنوع و آرامش‌بخش آن است

- عمر و ماندگاری بالای فرش دستباف:

عمر و ماندگاری فرش دستباف نسبت به تمامی کف پوش های دیگر بیشتر است و برای پاکیزگی قابلیت بسیار بالایی دارد.

- بررسی پشت فرش دستباف از نظر تراکم، کوبیدگی پودها و یکنواختی طرح:

مهم ترین خصوصیت که در انتخاب فرش دستباف باید به آن توجه کنید بافت فرش است. برای اطمینان از مرغوبیت بافت بهتر است پشت فرش را بررسی کنید. با مطالعه کردن پشت فرش نکاتی مانند تعداد گره ها، نحوه ی تراکم، کوبیدگی پودها و یکنواختی طرح را بهتر متوجه می شوید. در مورد بافت فرش توجه داشته باشید که پود فرش های یک پوده هیچگاه به چشم نمی خورد و تنها در فرش های دو پوده و بیشتر است که بعضا در پشت فرش امتداد پودها دیده می شوند. همینطور زمانی که ردیف های بافته شده بهتر کوبیده شده باشند، پودها کم تر دیده می شوند.

- تنوع و الیاف فرش دستباف:

تنوع رنگ و طرح در فرش دستباف نیز بسیار زیاد است و میتواند باعث افزایش لذت از زندگی افراد شود. الیاف اولیه و طبیعی فرش دست بافت از پشم، ابریشم و پنبه است. این مواد تولید الکتریسیته نمی کنند و این یک مزیت ملموس برای فرش های ایرانی به شمار می رود.

- آرامش روحی و روانی از ویژگی های فرش دستباف:

از خصوصیت های یک فرش دستباف این است که شما با دیدن طرح ها و رنگ های متنوع آن آرامش روحی و روانی می یابید و از آن لذت خوهید برد. برای خرید فرش دست باف، فرشی را انتخاب کنید که با دیدن طرح و نقشه و رنگبندی آن لذت ببرید.

یکی دیگر از ویژگی های فرش دستباف که بسیار جذاب و جالب است این میباشد که در زمستان گرم و در فصل تابستان سرد و خنک است. این خصوصیت واقعاً منحصر به فرد است و در فرش های ماشینی این خصوصیت به هیچ وجه دیده نشده است.

فرآیند بافت فرش دستباف

مراحلی كه برای شروع بافت یك فرش دستباف می بایست رعایت گردد عبارتند از:

۱ـ مهیاسازی مواد اولیه شامل نخ چله، نخ پشمی (خامه)، نخ پود.

۲ـ مهیاسازی دستگاه (دار) و ابزار.

۳ـ آماده سازی نقشه مورد نظر.

۴ـ چله كشی (نصب نخ چله یا تارها بر روی دار قالیبافی).

۵ـ بافت گلیم، ابتدای فرش.

۶ـ ساده بافی ابتدای فرش، انجام عمل گره زدن بر روی تارها به وسیله خامه.

۷ـ نقشه خوانی، انجام عمل گره زدن طبق خانه های رنگی نقشه.

۸ـ انجام عمل پودكشی (پود زیر یا ضخیم و پود رو یا نازك) و عمل كوبیدن پودها.

۹ـ شیرازه پیچی كناره ها.

۱۰ـ عمل كوبیدن رج ها و قیچی زدن سرپرزهای اضافی.

۱۱ـ رعایت در جلوگیری از معایب احتمالی موقع بافت.

۱۲ـ پایین كشی در پایان كار یك فرش بافته شده.

مهم‌ترین عاملی که در انتخاب فرش دستباف باید به آن توجه کنید بافت فرش است

گردآوری: بخش دکوراسیون سرپوش