آزادسازی مستقیم سهام عدالت چه مزایایی دارد؟

طرح سهام عدالت، از جمله معدود طرح هایی است که بیش از نیمی از جمعیت کل کشور با آن در ارتباط هستند. مشمولان این طرح شامل شش دهک پایین درآمدی جامعه هستند و جمعیتی حدود ۵۰ میلیون نفر را شامل می شوند. در این طرح در سال ۱۳۸۵، سهام ۳۶ شرکت پذیرفته شده در بورس و ۱۳ شرکت غیربورسی به شرکت های سرمایه گذاری استانی واگذار شد و برگه سهام ده میلیون ریالی در اختیار مشمولان طرح قرار گرفت. مقرر شد تا پایان نیمه اول سال ۱۳۹۵ این سهام آزاد سازی شود و سازمان خصوصی سازی، سود نقدی این شرکت ها را وصول و به میزان قابل تخصیص به هر فرد، نسبت به پرداخت سود نقدی به مشمولان طرح اقدام کند.

در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹، پیرو دستور مقام معظم رهبری، مقرر شد زمینه های آزادسازی سهام عدالت هرچه سریع تر فراهم شود و از این رو ، سازمان خصوصی سازی امکان انتخاب روش مستقیم را در اختیار مشمولان قرار داد و اگر مشمولان این روش را انتخاب نکنند، روش غیرمستقیم به شکل پیش فرض به عنوان روش مدنظر آنها در نظر گرفته خواهد شد. اما چه تفاوتی بین این دو روش وجود دارد؟ در روش سهامداری مستقیم، فرد باید در سامانه سجام ثبت نام کند و بعد از مهلت مقرر، سهام ۳۶ شرکت بورسی موجود در سبد سهام عدالت در کد معاملاتی وی قرار می گیرد و می تواند در فواصل زمانی تعیین شده توسط سازمان خصوصی سازی، اقدام به فروش سهام خود در بورس اوراق بهادار کند. سهام ۱۳ شرکت غیربورسی تخصیص یافته به هر فرد در این روش، همچنان تحت مدیریت شرکت های سرمایه گذاری استانی باقی می ماند و بعد از پذیرش این شرکت ها در بورس، سهام آنها قابل معامله خواهد بود. در روش غیرمستقیم، اختیار مدیریت سهام ۳۶ شرکت بورسی و ۱۳ شرکت غیربورسی، به شکل کامل در اختیار شرکت های سرمایه گذاری استانی می ماند و این سرمایه گذاری ها به تدریج در بورس عرضه خواهند شد و فرد مشمول سهامدار این شرکت های سرمایه گذاری استانی خواهد شد. به این ترتیب در آینده و از محل فروش سهام این شرکت ها می تواند مالکیت خود در سهام عدالت را واگذار کند. اما در خصوص  مزایا و معایب روش سهامداری مستقیم نکاتی به شرح زیر به ذهن می رسد :

مزایای سهامداری مستقیم

۱- کسب منافع از رشد های اقتصادی:با رشد اقتصادی، سود شرکت ها نیز رشد می کند. این بدان دلیل است که رشد اقتصادی باعث افزایش مشاغل، افزایش درآمد و افزایش فروش می شود.

۲- یکی از بهترین روش ها برای آسیب ندیدن از تورم:از نظر تاریخی، بازدهی سالانه بورس های اوراق بهادار بالاتر از میانگین نرخ های تورم است. این پدیده هم در کشور ما و هم در سایر کشورها، اعم از توسعه یافته یا در حال توسعه مشاهده می شود.

۳- خرید ساده:خرید سهام شرکت ها ساده است، این کار از طریق کارگزاری، مشاوران مالی یا به شکل برخط ممکن است.

۴- کسب سود به دو طریق:یکی از طریق اختلاف بین قیمت های خرید و فروش و دیگری از طریق دریافت سودهای نقدی.

۵- سادگی فرآیند فروش:بازار سرمایه در مقایسه با اکثر بازارهای موازی، نقدشوندگی بهتری دارد، به این معنی که با کمترین هزینه و در کمترین زمان می توان سهام را فروخت.

با این وجود، روش سهامداری مستقیم معایبی نیز به شرح زیر دارد:

۱- ریسک:اگر شرکت عملکرد ضعیفی داشته باشد، سرمایه گذاران فروشنده می شوند و قیمت های سهام کاهش می یابد.

۲- سهامداران آخرین دریافت کنندگان منافع هستند:بدهی های شرکت ها زودتر از حقوق صاحبان سهام عادی پرداخت می شود، به تعبیر دیگر در زمان ورشکستگی، اولویت پرداخت با طلبکاران شرکت است.

۳- زمان:باید نسبت به شرکت تحقیق کنید و حداقل دانش مالی مطالعه صورت های مالی و سایر افشاهای شرکت و نیز اخبارمربوط به شرکت و وضعیت کلی اقتصاد را داشته باشید که این امر می تواند زمان بر و هزینه بر باشد.

۴- نوسانات احساسی:بالا و پایین شدن سهام به شکل لحظه ای رخ می دهد. افراد تمایل دارند تا پایین بخرند و بالا بفروشند و این نوسانات می تواند آزاردهنده باشد.

۵- رقابت حرفه ای:سرمایه گذاران نهادی و معامله گران حرفه ای زمان و دانش بیشتری برای سرمایه گذاری دارند. آنها ابزارهای پیچیده معامله گری، مدل های مالی و سیستم های رایانه ای را در دسترس خود دارند. این ابزارها در اختیار سرمایه گذاران انفرادی قرار ندارد.

اما تمام مسائل در این مزایا و معایب خلاصه نمی شود. نکته دیگری که باید در نظر گرفته شود، وجود ۱۳ شرکت غیربورسی در سبد سهام واگذار شده به مشمولان است. این شرکت ها به رغم گذر بیش از ۱۳ سال از واگذاری سهام عدالت، همچنان به قیمت های سال ۱۳۸۵ قیمت گذاری می شوند و متناسب با رشد ۳۶ شرکت بورسی موجود در سبد سهام عدالت رشد نکرده اند. با در نظر گرفتن اینکه تعدادی از این شرکت ها در مسیر عرضه اولیه به بازار سرمایه قرار دارند و کشف قیمت آنها در سال های آتی رخ خواهد داد و با این کشف قیمت، جهش عمده ای در قیمت گذاری آنها رخ می دهد و در صورت انتخاب روش سهامداری غیرمستقیم، مدیریت این دارایی ها در اختیار سرمایه گذاری های استانی باقی می ماند. با توجه به عملکرد این شرکت ها در ۲۰برابر کردن ارزش سبد سهام عدالت، این گزینه نیز بسیار مطلوب است. دلیل دیگر این است که خیلی از مشمولان سهام عدالت، افرادی هستند که آموزش کافی نسبت به این مسائل دریافت نکرده اند و البته ترکیب سنی افراد مشمول، ممکن است توانایی مدیریت حساب معاملاتی آنلاین کارگزاری ها را نداشته باشند و بهتر است گزینه سرمایه گذاری غیرمستقیم را انتخاب نکنند. برای سایر افرادی که اطلاعات کافی دارند و می توانند شخصا به خرید و فروش سهام مبادرت کنند، روش آزادسازی مستقیم می تواند گزینه مناسبی باشد.