روز گذشته حجت‌الاسلام علي ذوعلم، معاون وزير آموزش و پرورش گفت: «پيشنهاد داده‌ايم که زبان چيني و زبان عربي در کنار زبان‌هاي ديگر نه به شکلي که هم اکنون در مدارس آموزش داده مي‌شود، به فهرست آموزش‌هاي ما افزوده شود. مطالبه مجلس شوراي اسلامي در حوزه زبان خارجي و اينکه بايد کيفيت را بالا ببريم و انحصار زبان انگليسي شکسته شود، درست است. وزير هم ضمن حمايت موضوع از آموزش اين دو زبان، دستور بررسي و ارجاع به شوراي عالي آموزش و پرورش داده‌اند.» اين گفته‌ها در حالي مطرح مي‌شود که حدود يک ماه پيش طرحي با عنوان رفع انحصار از زبان انگليسي در مجلس مطرح شد، اما کليات آن در کميسيون آموزش و تحقيقات مجلس رد شد و مرکز پژوهش‌هاي مجلس خواهان رد اين طرح به دلايل کارشناسي شده بود اما همزمان پيشنهاد آموزش زبان چيني در مدارس ايران در کنار پنج زبان غيرانگليسي را مطرح کرده بود.
اين اتفاقات در حالي در کشور ما رخ مي‌دهد که چالش يادگيري زبان فارسي در بسياري از مناطق دو يا چند زبانه کشور از جمله ايلام، کردستان، سيستان و بلوچستان، خوزستان و ... وجود دارد و وزارت آموزش و پرورش به جاي رسيدگي به مشکلات اين کودکان که به‌دليل عدم تفهيم زبان فارسي گاهي مجبور به ترک تحصيل مي‌شوند، حالا به‌دنبال بستري براي يادگيري زبان چيني هستند که هنوز دليلي براي استفاده از آن در کشور ما بيان نشده است و کسي نمي‌داند کاربرد يادگيري اين زبان چيست؟
ترک تحصيل در مناطق دوزبانه
دو زبانگي يکي از عوامل بازماندگي از تحصيل دانش‌آموزان است. رضوان حکيم‌زاده، معاون آموزش ابتدايي وزارت آموزش و پرورش نيز اين واقعيت را تاييد مي‌کند و مي‌گويد: در برخي مناطق دانش‌آموزاني را داريم که علي‌رغم حضور در مدرسه از مهارت‌هاي زباني لازم برخوردار نيستند تا زبان فارسي را خوب متوجه بشوند. اينها در معرض آسيب‌هاي جدي براي ترک تحصيل قرار دارند. وي در پاسخ به اينکه چرا دانش آموزاني را در مناطق دوزبانه داريم که تا پايه‌هاي چهارم و پنجم ابتدايي درس مي‌خوانند اما هنوز به زبان فارسي مسلط نيستند؟ گفت: متاسفانه زماني که دانش‌آموزان نتوانند به زبان برنامه درسي که زبان ملي است تسلط پيدا کنند، امکان فراگيري و موفقيت تحصيلي را از دست مي‌دهند.
تجربه خوشاينده وانه‌ي کوردي
در فروردين‌ماه سال ۹۴ بود که تدريس کتاب درسي به نام «وانه‌ي کوردي» (درس کُردي) که به‌عنوان ضميمه کتاب فارسي دوره اول متوسطه تدوين شده، در مدارس شهرستان سقز در استان کردستان آغاز شد. بيش از پنج‌هزار جلد از اين کتاب ۶۷ صفحه‌اي منتشر شد و از طريق مدارس در اختيار دانش‌آموزان قرار گرفت و در يادگيري دانش آموزان بسيار موثر بود. اما بسياري از معلمان در اين رابطه با مشکل مواجه هستند. مهدي کيايي، کارشناس آموزشي و معلم مقطع راهنمايي در رابطه با مشکلات يادگيري زبان پارسي در مناطق دوزبانه مي‌گويد: اين يک واقعيت است که در برخي از مناطق کشور همچون کردستان، استان سيستان و بلوچستان، خوزستان، خراسان شمالي و ... بچه‌ها به زبان محلي‌شان صحبت مي‌کنند و چون در خانواده آنها فارسي کمتر صحبت مي‌شود، درک درسي از مفاهيم آن ندارند. برخي از مناطق اين استان‌ها چندين طايفه دارند که هر کدام از اين طايفه‌ها با لهجه هاي متفاوتي حرف مي زنند که حتي معلمان بومي هم نمي‌توانند گويش تمام آنها را بفهمند. فهم زبان و درک احساسات دانش آموزان بخش بزرگي از مشکلاتي است که معلمان غيربومي با آن دست و پنجه نرم مي‌کنند. معلمان غيربومي نه تنها از انتقال مفاهيم آموزشي و بيان تکاليف دانش آموزان عاجز هستند بلکه در درک احساسات دانش آموزان نيز ناتوانند.
تهران نيز مشکل زبان دارد
از سوي ديگر طرح «بسندگي فارسي» يکي از مباحثي است که از سوي رضوان حکيم‌زاده معاون آموزش ابتدايي وزارت آموزش و پرورش، مطرح شد و واکنش‌هاي زيادي در استان‌هاي دوزبانه مثل آذربايجان غربي، آذربايجان شرقي، کردستان و کرمانشاه به وجود آورد. اين طرح در مهارت‌هاي زبان فارسي به سنجش نوآموزان بدو ورود به دبستان مي‌پردازد. او در دفاع از پيشنهاد خود مبني بر اجراي طرح بسندگي زبان فارسي در طرح سنجش سلامت گفته است که اجراي اين طرح براي مقابله با زبان مادري نيست. وزارت آموزش و پرورش نه تنها مخالفتي با زبان مادري ندارد بلکه از برنامه‌هاي جدي اين وزارتخانه حفظ زبان مادري است.
ساعد مظفري، کارشناس آموزش درباره اين موضوع نيز گفت: مشکلات کودکان دو زبانه به مناطق کمتر توسعه يافته مربوط نيست بلکه در تهران هم اين مشکل ديده مي‌شود. اين کلان‌شهر يکي از مهم‌ترين مناطق مهاجرپذير کشور محسوب مي‌شود. اولين مشکل اين گروه ناآشنايي با زبان مبدا است که اين مشکل در کلاس‌هاي درس و تعامل با ديگر دانش‌آموزان و معلم به‌صورت چشمگيري ديده مي‌شود. زماني که دانش‌آموز نتواند به راحتي با محيط آموزشي ارتباط برقرار کنند و گويش و لهجه وي براي همکلاسي‌ها ناآشنا باشد احساس سرخوردگي و گوشه‌گيري در وي ايجاد خواهد شد. چنين احساسي در ادامه به مشکلاتي مانند افت تحصيلي و افسردگي دانش‌آموز ختم مي‌شود. او با اشاره به کاستي‌هاي نظام آموزشي کشور گفت: در گذشته تدابير ويژه‌اي براي دانش‌آموزان دو زبانه انديشيده شد اما در شرايط کنوني هيچ برنامه‌اي براي آموزش اين قشر وجود ندارد.
سيستم يکپارچه آموزشي هم بدون توجه به زبان و فرهنگ خاص دانش‌آموز در جريان است مشکلات آموزشي تنها به مسائل زباني و ارتباطي محدود نمي‌شود بلکه ناآشنايي دانش‌آموزان با برخي شيوه‌هاي آموزش و محتواي کتاب‌هاي درسي هم يادگيري آنان را دچار مشکل مي‌کند. از طرفي در تدوين کتاب‌هاي درسي به فرهنگ و زبان هر منطقه توجه نشده است زيرا اين کتاب‌ها به‌صورت يکسان براي دانش‌آموزان شهري، روستايي و عشايري منتشر مي‌شود و اين موضوع نيز با توجه به ناهمگوني‌ها فرهنگي و زباني موجود در کشور، فرآيند آموزش دانش‌آموزان را کُند و با اختلالاتي مواجه مي‌سازد. مظفري بيان کرد: در نظام آموزشي ما براي اتباع خارجي و کودکان استثنايي مدارس ويژه داريم اما در اين سيستم کودکان دو زبانه به فراموشي سپرده شده‌اند و اين مي‌تواند يک آسيب جدي محسوب شود.البته اگر با نگاه کلان به اين موضوع نگاه کنيم، بايد فراتر از مدرسه و کتاب درسي به موضوع بنگريم.
- 17
- 6
