واریکوسل چیست/ انواع روشهای درمانی واریکوسل

آتروفی بیضه از عوارض بیماری واریکوسل می باشد

واریکوسل به حالتی گفته می‌شود که سیاهرگ‌های درون کیسه بیضه (پوست کیسه‌ای شکلی که بیضه‌ها را در خود نگه می‌دارد) بزرگ یا گشاد می‌شوند. به این سیاهرگ‌ها اصطلاحاً شبکه پیچکی گفته می‌شود. از هر ۱۰۰ نفر مرد، ۱۰ تا ۱۵ نفر به واریکوسل دچار می‌شوند. در واقع واریکوسل حالتی شبیه به واریس سیاهرگ‌های پا می‌باشد که در کیسه بیضه اتفاق می‌افتد.

سیاهرگ ها مسئول خارج کردن خون از عضو و هدایت آن به طرف قلب هستند و برای این که خونی که به سمت بالا می رود به عقب برنگردد، داخل سیاهرگ ها دریچه هایی وجود دارند که از برگشت خون جلوگیری می کنند. حالا اگر این دریچه ها خراب شوند، خون به راحتی به طرف عقب برگشته و موجب اتساع سیاهرگ ها خواهد شد.

باید بدانید سیاهرگ بیضه سمت چپ به سیاهرگ کلیه چپ می ریزد. اگر یک مرد بالای ۴۰ سال، ناگهان دچار واریکوسل بیضه چپ شود، یک دلیل آن این است که سرطان کلیه سبب مسدود شدن سیاهرگ کلیه و پس زدن خون در سیاهرگ بیضه همان طرف شده است.

در واریکوسل سیاهرگ‌های درون کیسه بیضه بزرگ یا گشاد می‌شوند

علایم واریکوسل

بیماری واریکوسل می‌تواند هیچ علامتی نداشته باشد، یا چندین علامت از خود بروز دهد از جمله درد:

- درد می‌تواند بصورت تیز و قابل تشخیص باشد یا بصورت مبهم

- درد می‌تواند با ایستادن یا فعالیت‌های ورزشی بیشتر شود

- درد در طول روز بیشتر می‌شود.

- درد در هنگام دراز کشیدن به پشت کمتر می‌شود.

معمولا واریکوسل در هنگام ناباروری یا معاینات دوره‌ای تشخیص داده می‌شود. در هنگامی که بیمار در اسکروتوم خود متوجه توده یا تورم یا تفاوت سایز در بیضه‌ها شود می‌توان به بیماری واریکوسل شک کرد.

تشخیص واریکوسل

معمولا بیمار متوجه وجود واریکوسل نمی شود و بیماری به دنبال بررسی علت ناباروری تشخیص داده می شود. حتی گاهی بیمار از دوستان و افراد فامیل می شنود که فلانی برای درمان ناباروری، عمل جراحی واریکوسل انجام داده است و کنجکاو می شود و به پزشک مراجعه می کند.

البته برخی مواقع، بیمار مبتلا به واریکوسل احساس درد در بیضه همان طرف یا احساس سنگینی می کند. همچنین ممکن است به دلیل عدم تقارن بیضه ها به پزشک مراجعه کند و واریکوسل تشخیص داده شود. حتی به ندرت بیمار متوجه رگ های برجسته در کیسه بیضه می شود و به پزشک مراجعه می کند، اما به طور کلی درد مبهم در ناحیه بیضه ها، احساس سنگینی یا کشیدگی در بیضه، رگ های متسع در داخل کیسه بیضه، احساس ناراحتی در بیضه یا کیسه بیضه و کوچکی بیضه مبتلا جزو مهم ترین علائم واریکوسل هستند.

درمان واریکوسل

با این حال بهترین و کم عارضه‌ترین شیوه جراحی واریکوسل، عمل جراحی با میکروسرجری است که می‌توان به طریق میکروسکوپی، وریدهای بیضه را بست و از ایجاد عوارضی چون جمع شدن آب در آن‌ها جلوگیری کرد.

واریکوسل درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است. روش‌های درمان آن یا با روش‌های با برش جراحی است یا با روش آمبولیزاسیون (فرستادن لخته) از طریق پوست. جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی بستن وریدهای بیضه مبتلا می‌باشد که پس از انسداد این وریدها به تدریج به دلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدود شده کوچک شده و از بین می‌رود و واریکوسل برطرف می‌گردد. این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول ۴–۲ سانتیمتر قابل انجام است.

بهترین و کم عارضه‌ترین شیوه جراحی واریکوسل، عمل جراحی با میکروسرجری است

روشهای جراحی در درمان بیماری واریکوسل:

۱) روش استاندارد طلایی جراحی واریکوسل روش اینگوینال میکروسکوپیک می‌باشد که با برش کوچک پایین شکم نزدیک خارج ریشه آلت و بالای بیضه و با کمک میکروسکوپ انجام می‌شود. مزیت این روش حفظ شریان (سرخرگ) و عروق لنفاوی و عصب می‌باشد و میزان عود نیز کمتر است (حدود۱تا۲٪).

۲)روش جراحی اینگوینال که تقریباً مانند روش اول است اما بدون میکروسکوپ انجام می‌شود و بنابراین عوارض آن بیشتر است (عود۹تا۱۶٪ و هیدروسل۳تا ۳۹٪).

۳) روش جراحی رتروپریتوان که با برشی بالاتر از روش قبلی انجام می‌شود. عود ۱۱تا۱۵٪ و هیدروسل ۷٪ ممکن است ایجاد گردد.

۴) روش جراحی با لاپاروسکوپ که با ایجاد حدود سه سوراخ در شکم و فرستادن گاز به داخل شکم برای ایجاد فضای کافی برای کار انجام می‌شود. اما در این روش احتمال آسیب عروق بزرگ یا روده‌ها یا مثانه و… هر چند ناشایع وجود دارد. هیدروسل ۵تا ۸٪ و عود کمتر از ۲٪ است و احتمال آسیب شریان نیز وجود دارد.

۵) روش آمبولیزاسیون از راه پوست که از راه وریدهای کنار ران به صورت موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا مواد سنتتیک و مصنوعی دیگر به داخل وریدها فرستاده می‌شوند. این روش نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد. عود ۴تا۱۱٪ دارد. این روش در مواردی که بیش از دو بار واریکوسل عود کرده باشد توصیه می‌شود.

جراحی میکروسکوپی واریکوسل

واریکوسلکتومی میکروسکوپیک تحت یک میکروسکوپ عملیاتی با قدرت بالا انجام می شود تا بیشترین میزان موفقیت را با کمترین خطرات جانبی به همراه داشته باشد. دو روش برای واریکوسلکتومی میکروسکوپیک، وجود دارد. اگر این روش برای رفع  درد انجام شود، اغلب روش ورودی استفاده می شود تا اجازه دسترسی به عصب ایلئویی  را بدهد  و این کارمی تواند در کاهش درد دائمی تاثیر گذار باشد.

محل تزریق هم در ناحیه کشاله ران است. هنگامی که جراح پوست را برمی دارد،به راحتی می تواند محل تورم و رگ های غیر طبیعی و واریسی را مشاهده کند. هر رگه دقیقا محاسبه  و ارزیابی شده و به صورت متقاطع تجزیه می شود و پس از آن از بین می رود . پس از این کار، جریان خون تخلیه شده  و خون را از بیضه به داخل ران و لگن منتقل می کنند.

کلید عملیاتی این روش در درمان واریکوسل این است که  هر رگه  قطع شده و زهکشی لنفاوی حفظ می شود.این کار باید به صورت حرفه ای انجام شود زیرا در صورتی که هر شریانی از بین رود، ممکن است به بیضه ها آسیب وارد شود. اگر لنفاتیک از بین رود، اسکروتوم ممکن است از مایع پر شده و نیاز به جراحی اضافی برای تخلیه مایع وجود داشته باشد. به طور آماری نشان داده شده است که روش میکروسکوپی واریکوس تمام این خطرات را کاهش می دهد.

عمل جراحی واریکوسل برای هر طرف حدود ۳۰ دقیقه طول می کشد و واریکوسلکتومی سمت راست و چپ حدود یک ساعت زمان می برد. این روش معمولا به صورت سرپایی انجام می شود. شروع فعالیت های روزمره، معمولا بین ۲-۳ هفته است، اما اکثر مردان قادر هستند پس از این روش جراحی از ۲۴ تا ۷۲ ساعت به امور روزمره خود برگردند.

عوارض بیماری واریکوسل

بیماری واریکوسل ممکن است باعث این عوارض شود:

تحلیل رفتن (آتروفی) بیضه

آتروفی بیضه  از عوارض بیماری واریکوسل می باشد. توده بیضه از لوله های سازنده اسپرم تشکیل شده است. هنگامی این لوله ها در نتیجه عاملی مانند واریکوسل آسیب می بینند، ممکن است بیضه ها نرم شوند و تحلیل روند.

روشن نیست که چه عاملی باعث تحلیل رفتن می شود، اما اختلال کارکرد دریچه های وریدها باعث تجمع خون در بیضه ها می شود و افزایش فشار وریدها و قرارگیری در معرض سموم درون خون ممکن است باعث آسیب شود.

ناباروری

روشن نیست که واریکوسل چگونه باعث ناباروری می شود. برخی از کارشناسان معتقدند که وریدهای بیضه خون را در شریان بیضه سرد می کنند، و به این ترتیب به حفظ درجه حرارت مناسب برای تولید مناسب اسپرم کمک می کنند.

بیماری واریکوسل با مسدود کردن جریان عادی خون، ممکن است باعث شود درجه جرارت بیضه ها بیش از حد بالا رود، و به این ترتیب بر تولید اسپرم و حرکت آن اثر بگذارد.

بیمار مبتلا به واریکوسل احساس درد در بیضه همان طرف یا احساس سنگینی می کند

درمان بیماری واریکوسل در طب سنتی

بیماری واریکوسل بر اساس دیدگاه طبّ سنتی ایران، حاصل تجمع سودا در سیاهرگهای بیضه است – چنانکه در مورد واریس پا و هموروئید نیز همین تئوری مطرح است – بنابراین راه درمان آن، رفع تجمع سودا در این منطقه است و هر کاری به جز این، ناموفق یا دارای اثری موقتی خواهد بود. اصول درمانی واریکوسل مانند سایر انواع واریس و … به شرح زیر است:

۱-خاکشیر جوشانده

یکی از راههای درمان واریکوسل استفاده از خاکشیر جوشانده هست برای این کار باید روزی یک قاشق مرباخوری خاکشی را در یک استکان آب جوش ریخته کمی شیرین کرده میل کنید. اگر خاکشی را نیم کوب کرده و نیز بگذارید به اندازه ۵-۴ قل بجوشد، اثر درمانی آن افزوده خواهد شد. این کار را بهتر است ۳-۲ ماه ادامه دهید.

۲-رفع یبوست

اغلب، با مصرف خاکشی جوشانده، یبوست احتمالی بیمار نیز رفع می شود؛ ولی در غیر این صورت، برای درمان واریکوسل باید نسبت به درمان یبوست بیمار اقدام کنید.

۳-ماساژ

یکی از روشهای درمان واریکوسل ماساژ دادن است. برای این کار، روی کیسه بیضه ها و به خصوص قسمتهای بالای آن را روزی یکی یا دو بار و به مدت حداقل یکی دو ماه، با روغن زیتون تصفیه نشده یا روغن کنجد یا مخلوطی از این دو ماساژ دهید. ماساژ را به آرامی انجام دهید و آن را تا وقتی که روغن کاملاً جذب پوست بیضه شود ادامه دهید.

۴-سایر داروها

در صورتی که تمایل به مصرف داروی دیگری داشتید؛ از داروهای ضد سودا استفاده کنید. راحت ترین کار استفاده از دم کرده گل گاوزبان، سنبل طیب(با دو عدد لیمو یا عناب) است.

۵-زالو اندازی

اما موثرترین و قاطع ترین روش درمان واریکوسل، زالو انداختن است. حداکثر ۴-۳ نوبت زالو انداختن روی بیضه، به فاصله ۲۰-۱۵ روزه، واریکوسل را به کلّی درمان خواهد کرد.

این کار به قدری ساده است که در صورت ضرورت، بیماران خودشان نیز می توانند اقدام به این کار کنند.

درد بیضه پس از عمل جراحی واریکوسل

به علت بسته شدن رگهای واریکوسل در هنگام عمل جراحی اغلب درد بیضه ها ایجاد می شود که تدریجاً با  استراحت برطرف می شود.

امروزه با پیشرفت در تکنیک های جراحی و با انجام عمل جراحی میکروسرجری و لاپاراسکوپی واریکوسل عوارض بعد از عمل بسیار کم و نادر می باشد.

لازم به ذکر است در بعضی افراد به علت درد بیضه به پزشک مراجعه می کنند که در معاینه بیماری واریکوسل در آنها تشخیص داده می شود و اگر چنین فردی علیرغم بیماری واریکوسل بچه دار می باشد و یا آزمایش اسپرم آن طبیعی باشد نیاز به عمل جراحی ندارد چرا که عمل جراحی واریکوسل نه تنها باعث از بین رفتن درد نمی شود بلکه در بسیاری موارد باعث افزایش درد ناشی از برش جراحی نیز می گردد.