دولت فرصت خطا ندارد

فرصت چهار ساله‌ای که دولت دوازدهم در اختیار دارد، زمانی چندان طولانی نیست. از این رو دولت دوازدهم باید با بیشترین بهره‌وری و کمترین هزینه سیاسی و اجتماعی برنامه‌‌های خود را پیش برده و به سرانجام برساند. با عبارت دیگر فرصتی برای آزمون و خطا وجود ندارد، به همین دلیل روحانی باید برای پاسداری از آرای ملت ایران در انتخاب وزرا نهایت دقت و درایت را به کار ببندد تا مبادا تحت فشار جناح‌ها و جریان‌ها، افرادی وارد دولت شوند که مسیر اصلی و مورد حمایت رأی‌دهندگان را تغییر دهند. در روزهای گذشته شاهد تلاش‌های بسیاری از سوی تندروها و دلواپسان بودیم که با بی‌احترامی به رئیس‌جمهور منتخب در راهپیمایی روز قدس و حاشیه‌سازی و تخریب دولت در مراسم نماز عید فطر قصدی جز بی‌انگیزه کردن رئیبس‌جمهور نداشتند.

اما رئیس‌جمهور باید به توصیه بزرگان، دلسوزان و خیرخواهان دولتش گوش فرادهد و با تحقق مطالبات مردم ایران که همانا بهره‌مندی از یک رفاه نسبی و آرامش حقیقی است، برنامه‌های دلواپسان و تندروها را بی‌اثر کند. در این صورت مردم ایران از او به عنوان یک رئیس‌جمهور منصف، توانا، وظیفه‌شناس و قانونمند یاد خواهند کرد. در این راستا «آرمان» با نجفقلی حبیبی، رئیس پیشین دانشگاه علامه طباطبایی و فعال سیاسی اصلاح‌طلب، گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

مردم در چه شرایطی در دور دوم به روحانی رأی دادند؟

مردم سیاست روحانی را در مواجهه ایران با مسائل جهانی در دولت یازدهم مشاهده کردند، موفقیت و دستاوردهای بزرگ روحانی در پرتو چنین سیاستی و حفظ و ادامه این روند برای مردم از اهمیت بالایی برخوردار بود. عملکرد دولت نه تنها در حوزه بین‌الملل و سیاست خارجه بلکه در سایر حوزه‌ها مانند سیاست داخلی، اقتصاد و فرهنگ در نظر مردم مطلوب جلوه کرد. در دولت روحانی یک سلسله گشایش‌های داخلی و خارجی برای مشکلات و گرفتارهای کشور به وجود آمده بود که این گشایش‌ها مردم را به رأی و حمایت دوباره از روحانی دلگرم ساخت. از سویی روحانی برای به ثمر رساندن برنامه‌های خود در برجام و سایر حوزه‌ها و پروژه‌های نیمه تمام نیاز به زمان و فرصت بیشتری داشت، به همین دلیل مردم یک‌بار دیگر به روحانی برای نشستن بر کرسی پاستور و ریاست اجرایی کشور فرصت دادند. علاوه بر آن وضعیت رقیب و نگرانی نسبت به بازگشت دولت‌های نهم و دهم یا به تعبیری عقبگرد به آن دوران یکی دیگر از علت‌های گرایش مجدد مردم به روحانی بود. در حقیقت اگرچه روحانی کاملا نتوانست به همه برنامه‌های خود جامه عمل بپوشاند اما با توجه به تخریب‌ها و تندروی‌های جریان رقیب امکان بازگشت به عقب و روی کار آمدن دلواپسان وجود داشت، به همین دلیل مردم برای حفظ موقعیت چهار سال گذشته و دستاوردهای دولت یازدهم بار دیگر به روحانی رأی دادند.

با وجود همه حاشیه ‌سازی‌های مخالفان علیه روحانی و دولت، رئیس‌جمهور منتخب چگونه باید از آرای عموم پاسداری کند؟

روحانی در شرایط بسیار دشواری قرار گرفته است. در حقیقت آرای ۲۴ میلیونی مسئولیت سنگینی بر دوش روحانی قرار داده است. او باید در دولت دوازدهم همه توان خود را برای سرعت بخشیدن به امور و تحقق و اجرای برنامه‌ها به کار بندد. از سویی دیگر رئیس‌جمهور باید بیش از هر چیز گردش نخبگان را در دولت دوازدهم دنبال کند، در حقیقت با شناسایی کارشناسان، متخصصان و روی کار آوردن وزرایی کارآمد، دلسوز و تصمیم‌گیر ضعف‌های دولت یازدهم و حتی پیش‌تر را در دور دوم جبران کند. پس از انقلاب تا کنون دولت‌ها به دلایل گوناگون فرصت پرداختن به برخی امور را نداشتند، بنابراین امروز که کشور در یک وضعیت نسبتا متعادلی قرار گرفته است، دولت می‌تواند با به‌کارگیری نخبگان و کارشناسان دغدغه‌مند در همه حوزه‌ها برای هر یک از وزارتخانه‌ها یک اتاق فکر تشکیل دهد.

وجود اتاق فکر در کنار هر یک از وزارتخانه‌ها دو فایده در بردارد، نخست اینکه فکرها و ایده‌های جدید وارد عرصه قدرت می‌شود و دیگر آنکه کارشناسان جدید شناسایی شده و در نهایت به توان دستگاه‌های اجرایی کشور افزوده می‌شود. به نظر می‌رسد دولت باید با به‌کارگیری کارشناسان و نخبگان، گامی محکم در جهت تشکیل اتاق فکر برای هر یک از وزارتخانه‌ها بردارد. در اتاق فکر هیچ‌گونه غرض‌ورزی وجود ندارد بلکه افراد صاحبنظر از سر دلسوزی و دغدغه‌مندی، راهکار به دولتمردان ارائه می‌دهند. از سویی مشاوران و کارشناسان در اتاق فکر وزارتخانه‌ها علاوه بر دولت به مجلس نیز می‌توانند راهکار ارائه دهند.

در نهایت از طریق تشکیل اتاق فکر گردش نخبگان به صورت طبیعی و عادی صورت گرفته و از سویی دولت با تزریق ایده‌ها و فکرهای جدید روزبه‌روز در مسیر تحول و اصلاح گام بر می‌دارد. علاوه بر این، اتاق فکر اندیشه‌ها را به یکدیگر وصل کرده و در نهایت برای دولت در تحقق اهدافش بسیار مفید و کارآمد است، زیرا امروزه زندگی اجتماعی مردم با سرعت بسیار بالایی رو به تحول است، به همین دلیل اتاق فکر می‌تواند به دولت در مسیر تحول و اصلاح یاری رسان باشد. پاسداری از رأی مردم به این است که رئیس‌جمهور همه توان خود را به‌کار بگیرد و از تمام ظرفیت کشور به پشتوانه رأی ملت برای حل معضلات کشور که اکنون به خوبی از آنها آگاه است با قوت و سرعت استفاده کند و یکی از ظرفیت‌های خوب نیروی انسانی کارآمد این است که می‌تواند با برنامه‌ریزی خوب پشتوانه عظیمی برای دولت باشد. مردم به توانایی دکتر روحانی ایمان دارند و ایشان با این پشتوانه می‌تواند به خواست‌های بحق و مشروع ملت جامه عمل بپوشاند و البته نباید هیچ‌فرصتی را از دست بدهد و ان‌شاءا... چنین خواهد شد.

فشارهای بسیاری از سوی مخالفان بر رئیس‌جمهور برای ورود به کابینه وجود دارد. مخالفان با نفوذ در دولت چه اهدافی را دنبال خواهند کرد؟

امروز دولت فرصتی برای آزمون و خطا ندارد، به همین دلیل باید در انتخاب وزرا بسیار مراقب باشد. روحانی نباید با هیچ‌جریانی تعارف داشته باشد. باید هر فردی که نسبت به همسویی او با دولت اطمینان دارد و در نهایت فردی دلسوز و کارآمد است را بر سر کار بیاورد. در چهار سال آتی دولت باید به اندازه‌ای مطلوب عمل کند که زمینه برای پیشرفت نسل‌های آتی فراهم شود. جریان‌های رقیب باید قبل از آنکه به دنبال اهداف جناحی و حزبی خود باشند، اندکی دلسوزانه‌تر و منطقی‌تر با مسائل برخورد کنند و مصلحت و منافع کشور را در هر شرایطی حتی اظهارات و کنش‌هایشان در نظر بگیرند. همان‌طور که رئیس‌جمهور بارها در سخنان خود پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶ اعلام کرد انتخابات دیگر تمام شده است، رقبا به‌جای تخریب باید با دولت همکاری کنند، بنابراین امروز جریان رقیب دولت به جای تخریب می‌تواند برنامه ارائه دهد تا با ارائه برنامه و جلب اعتماد مردم به شکست‌های پی در پی خود پایان دهد. اگرچه استفاده از همه جناح‌ها در کابینه دوازدهم هنر دولت تلقی می‌گردد اما دولت باید مراقب باشد که با نفوذ عده‌ای ناهمسو در کابینه آتی، راه و مسیرش تغییر نکند. از سویی چندان شایسته نیست که با روی کار آمدن هر دولتی کارشناسان و نخبگان قدیمی و باسابقه از چرخه قدرت و مدیریت کشور خارج شوند، زیرا سال‌ها جامعه برای تربیت کارشناسان زمان صرف کرده است و اکنون درست نیست که این کارشناسان به دلیل اختلاف جناحی و حزبی با دولت از عرصه مدیریت بر کنار شوند، بلکه به جذب آنان که مفیدند باید همت گماشت، البته به شرط آنکه آنان با وظیفه شان کارشناسی برخورد کنند نه جناحی. اتاق فکر، مدیران و کارشناسان قدیمی می‌توانند زمینه‌ساز برای تربیت کارشناسان و مدیران جدید شوند.

با توجه به اینکه یکی از مطالبات جامعه از روحانی تغییر برخی وزرا و مدیران میانی در دولت دوازدهم است گمان می‌برید کدام‌یک از وزارتخانه‌ها در کابینه آتی نیاز به تغییر دارند؟

همه وزارتخانه‌ها در معرض یک تغییر و تحول سریع اجتماعی هستند. در حقیقت نیاز به روزآمدی و مدرن شدن دارند. در اینجا منظور من تغییر وزیر نیست، بلکه تغییر رویکرد و توجه خاص به همه وزارتخانه‌ها و به‌خصوص وزارتخانه‌های علمی و سیاسی است. بنابراین آموزش و پرورش و آموزش عالی اعم از علم و بهداشت، بیش از تغییر نیاز به حمایت فراوان دولت دارند. این وزارتخانه‌ها قبل از هر مساله‌ای نیاز به اختیار در برنامه‌ریزی و آزادی‌های اجتماعی دارند. به‌طور مثال یک استاد دانشگاه به عنوان یک نخبه فرهنگی باید از اختیارات لازم برای ارائه برنامه جهت آموزش دانشجویان خود برخوردار باشد. شورای عالی انقلاب فرهنگی باید بسیار مراقب باشد طوری عمل نشود که قدرت تصمیم‌گیری و تحرکات آزاد اندیشانه یک استاد برای آموزش و تحقیق مطلوب در محدوده مقررات کلی و قانون اساسی کشور از او گرفته شود. ایجاد محدودیت در دانشگاه‌ها و مدارس تنها جامعه را به عقب می‌راند. بنابراین دولت باید به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش عالی و وزارت بهداشت و درمان و وزارت آموزش و پرورش که جنبه‌های علمی و فکری جامعه و افراد را هدایت و توسعه می‌بخشند توجه خاص کند و با همه توان از آنان حمایت کند و از همه ظرفیت‌ها برای توسعه وزارتخانه‌های مذکور بهره ببرد. در حقیقت برای وزارتخانه مذکور از نظر بنده تدارک امکانات و اعتبارات مالی، حقوقی و حمایت، اختیار و آزادی عمل در محدوده انتظارات قانون اساسی‌جمهوری اسلامی ایران باید مورد توجه دولت محترم باشد تا بتوانند در انجام مسئولیت‌ها و تحقق انتظارات عمومی به‌گونه‌ای مطلوب حرکت کنند و نباید مقرراتی وضع گردد که به جای حرکت و پیشرفت منجر به رکود و عقب ماندگی شود.

فشار از سوی برخی جریان‌های سیاسی به‌قصد سهم‌خواهی از رئیس‌جمهور در کابینه دوازدهم چه تبعاتی خواهد داشت؟

طبق قانون اساسی‌جمهوری اسلامی ایران هر یک از سه قوا در کار خود استقلال لازم را دارند یعنی هر یک به تناسب وظیفه از استقلال لازم برخوردارند، جز رئیس‌جمهور که طبق قانون اساسی علاوه بر داشتن جایگاه و مسئولیت ریاست قوه مجریه، به منظور نظارت بر اجرای قانون اساسی توسط سایر قوا اختیارات بیشتری دارد. بنابراین هیچ‌فرد، گروه و نیرویی نباید به خود اجازه دخالت در کار قوا را بدهد. به ویژه نماینده‌های مجلس نباید به خود اجازه دهند که دولت را تحت فشار قرار دهند و از دولت بخواهند در استان‌ها فردی که خود می‌خواهند به عنوان استاندار یا در دیگر مسئولیت‌ها معرفی شود و این قطعا دخالت در قوه مجریه است. وظیفه نماینده محترم مجلس قانونگذاری و نظارت بر اجرای قانون است.

اکنون یکی از مسائلی که وجود دارد این است که برخی شخصیت‌ها یا نمایندگان محترم مجلس علاقه‌مندند در دولت دوازدهم مثلا استاندار مطابق میل ایشان یا هماهنگ با ایشان انتخاب شود، در حالی که هیچ‌دلیلی یا محمل قانونی برای این مساله وجود ندارد. از سویی در صورت ادامه فشارها دولت نمی‌تواند به برنامه‌های خود بپردازد و در نهایت ناکارآمد خواهد شد. دخالت در کار قوا فاجعه ایجاد می‌کند. بنابراین اگرچه مشورت صحیح است اما درست نیست کسانی بخواهند نهادهای دولتی را در استان‌ها تحت تولیت و کنترل خود در آوردند. در صورتی که دولت در برابر فشارها تسلیم شود ممکن است مسئولیت‌ها لوث شود و کسی پاسخگو نباشد، انتقادها دیگر نسبت به عملکرد سه قوا مفهوم پیدا نمی‌کند. اگر جریان‌های رقیب‌درصدد کمک به دولت آتی هستند، آنها می‌توانند با ارائه برنامه و با تشکیل دولت در سایه آن هم نه با هدف تخریب و تخطئه به دولت یاری رسان باشند، زیرا نفوذ جریان‌های مخالف به دولت، دولت را از داخل می‌پوساند. نفوذ جریان مخالف در دولت با هدف تخریب حتی به زیان خود آنهاست، زیرا در آینده عده‌ای ‌درصدد جبران برخواهند آمد و در مقابل با هدف تخریب به دنبال نفوذ در کابینه خود آنان خواهند بود. رقبای سیاسی با تخریب تنها وضعیت را نابسامان خواهند کرد. بنابراین به جای تخریب باید به دولت در رسیدن به اهدافش کمک کنند و با ارائه راهکار و برنامه برای حل مشکلات کشور اعتماد و رأی مردم را جهت انتخابات ۱۴۰۰ جلب کنند. از سویی دولت باید سعه صدر خود را بالا برده و تحمل انتقاد حتی از سوی رقبای سیاسی خود را نیز داشته باشد.

با توجه به اینکه جریان اصلاحات علاوه بر انتخابات ۹۲ حتی پس از آغاز کار دولت یازدهم و انتخابات ۹۶ همواره تمام قد از دولت دفاع کرد آیا باید برای سهم‌خواهی در کابینه وارد رایزنی با رئیس‌جمهور شود؟

به نظر بنده ضرورتی برای رایزنی جهت ورود به کابینه از سوی جریان اصلاحات با روحانی وجود ندارد بلکه اصلاح‌طلبان همچنان باید به دولت کمک کنند تا از طریق دولت دوازدهم به اهداف و آرمان‌های ملی خود برسند، زیرا موفقیت دولت به مفهوم تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی و اهداف اصلاح‌طلبی در کشور است. جریان اصلاحات هیچ‌گاه‌ درصدد سهم خواهی از رئیس‌جمهور نبوده است و بدون هیچ‌چشمداشتی طی چند سال اخیر از دولت روحانی حمایت کرده است. در نهایت اگرچه در میان جریان اصلاحات نیروهای قوی و مدیران شایسته کم نیست اما به هر رو بهره‌گیری از نیروهای اصلاح‌طلبی در کابینه دوازدهم در اختیار رئیس‌جمهور است. از سویی دولت برای تحقق اهداف خود ناگزیر باید از نیروهای کارآمد بهره ببرد.

تشکیل دولت در سایه نخستین بار از سوی جلیلی به عنوان یکی از مخالفان سرسخت دولت پس از پیروزی روحانی در انتخابات ۹۶ مطرح شد، آیا تشکیل دولت در سایه از سوی مخالفان تهدیدی برای دولت شمرده نمی‌شود؟

نباید در مفهوم تشکیل دولت در سایه از سوی مخالفان دولت سوء برداشت به وجود آید. آنها می‌توانند همپای دولت روحانی برای اداره کشور در حوزه‌های مختلف برنامه‌ریزی کنند و با دلیل جامعه را متقاعد کنند که برنامه آنها سازنده و مطلوب است زیرا دیگر مردم به چنان آگاهی‌ای رسیده‌اند که فریب شعارها را نخواهند خورد. همان‌طور که در انتخابات اخیر جامعه فریب شعارها و تحرکات تخریبی علیه دولت را نخورد و برای روی کار آمدن دوباره روحانی با حضور حداکثری وارد صحنه انتخابات شد. دولت در سایه رقبای سیاسی روحانی در مواردی که لازم است باید به دولت تذکر دهند، اما آنها نباید مسیر تخریب را در پیش بگیرند، زیرا پیمودن مسیر تخریب نتیجه‌ای جز ضرر و زیان و کاهش حداکثری محبوبیت آنها در نزد مردم نخواهد داشت. بر این اساس قطعا تشکیل دولت در سایه با هدف تخریب راه به جایی نخواهد برد. در حقیقت دلواپسان برای جلب اعتماد مردم چاره‌ای جز تغییر مسیر و ارائه برنامه‌ای کارآمد ندارند. امروز تنها علم و تدبیر است که در محوریت قرار دارد، به همین دلیل رقبای سیاسی می‌توانند از فرصت موجود برای برنامه‌ریزی جهت اداره کشور در حوزه‌های مختلف بهره ببرند.

با توجه به اینکه یکی از وعده‌های روحانی افزایش حضور زنان و جوانان در دولت یازدهم است، سهم زنان در کابینه دوازدهم باید چند‌درصد باشد؟

قبل از هر مساله‌ای دولت فارغ از جنسیت باید اصل شایسته سالاری را در نظر بگیرد و سپس سوابق و تجربه افراد را برای پست‌های کلان اجرایی مورد بررسی قراردهد. امروز کشور در همه رشته‌های تخصصی، زنان متخصص و کارآمد دارد و زنان جمعیت عظیم تحصیلکرده را در جامعه تشکیل می‌دهند. زنان در هر پست و جایگاهی که خدمت کردند، همواره درخشیدند و از خود کارنامه مطلوبی به جا گذاشتند اما مساله اینجاست که زنان مدت زمان زیادی نیست که وارد فضای مدیریت کلان کشور شده‌اند، به همین دلیل به نظر نیاز به تجربه بیشتری دارند. اگرچه نسبت به گذشته زنان بسیاری وارد مدیریت میانی کشور و مجلس شورای اسلامی شدند، اما افزایش حضور زنان در دستگاه‌های کلان مدیریتی کشور مثلا در حد وزارت به تجربه و حضور میدانی بیشتر در عرصه‌ها نیازمند است. از سویی دولت نیز باید چنین فضایی را جهت حضور زنان و افزایش تجربه‌های آنها ایجاد کند. بنابراین با توجه به اینکه زنان تجربه چندان زیادی در دستگاه‌های کلان مدیریتی ندارند بهتر است روحانی از زنان در فرمانداری، استانداری و در معاونت‌ها و دانشگاه‌ها استفاده کند و سپس پست‌های کلان اجرایی به آنها بدهد. گرچه امروز زنان به این مرحله رسیده‌اند اما این تجربه‌ها برای مدیریت کلان در وزارتخانه‌ها کافی نیست. با وجود این جامعه زنان از افراد شایسته برای مدیریت‌های کلان چندان هم دست خالی نیست.

به نظر می‌رسد وزیر فعلی ارشاد در دولت دوم روحانی در وزارت خود ابقا خواهد شد. اگر چنین باشد، آقای صالحی امیری در دولت دوازدهم با چه موانعی روبه‌رو خواهد بود و چگونه می‌تواند به مطالبات فرهنگی جامعه پاسخ مثبت بدهد؟

به نظر می‌رسد بیش از هر چیز وزیر ارشاد باید با علما به مذاکره و گفت‌وگو بپردازد تا برخی از موانع موجود را رفع کند. بی‌شک فاصله‌ها به بدبینی‌ها دامن می‌زند به همین دلیل دولتمردان برای تحقق انتظارات جامعه در حوزه فرهنگ باید با علما و مراجع و دانشمندان و صاحبنظران گفت‌وگو کنند. بسیار رخ می‌دهد که در مورد مسائل و رخدادها اطلاعات غلط به بزرگان و از جمله علما و مراجع داده می‌شود و انتقال نادرست وقایع و اتفاقات ممکن است به اظهار نظری منتهی شود که دولت و جامعه را دچار مشکل کند. اگر انتقال واقعیت‌ها و اتفاقات درست صورت گیرد، داوری‌هایی مشکل‌ساز رخ نخواهد داد. از سویی دیگر اگر مطالبات مردم به صورت معقول و معتدل و منطقی پیگیری شود امنیت خاطری برای جامعه به وجود می‌آید و حریم‌ها نیز محفوظ می‌ماند. قطعا مردم به مصالح عالیه جامعه خود هم آگاه هستند و هم پایبند و بنابراین از دولت حمایت خواهند کرد. نمی‌توان در یک کشور اسلامی نه دین را کنار گذاشت و نه درها را به روی برخی مطالبات جامعه بست، بلکه باید به دنبال راه حل معقول بود. این راه حل تنها از طریق گفت‌وگو و مذاکره ممکن خواهد بود و البته برای فقهای عظام هم از طریق رابطه اجتهاد و مقتضیات زمان که حضرت امام(ره) با صراحت آن را مطرح کردند و در عمل نیز آزمودند راه روشنی است که می‌تواند برخی گره‌ها را بگشاید. بنابراین مسئولان قبل ازهر چیز باید وارد ساز و کار گفت‌وگو با مراجع و بزرگان فکری و فرهنگی برای تحقق مطالبات مردم شوند.

به عنوان سوال آخر؛ تخریب مخالفان دولت علیه رئیس‌جمهور در مراسم راهپیمایی با چه هدفی صورت گرفت؟

تخریب مخالفان دولت در مراسم راهپیمایی قدس به صورت سازمان یافته و با برنامه‌ریزی قبلی صورت گرفته بود. در این میان احتمالات بسیاری برای رخداد اخیر وجود دارد. بیش از هر احتمالی در وهله نخست توهین و شعارهای سازمان یافته به رئیس‌جمهور، اذهان عمومی را به سمت و سوی اقدامات خودسران در سال ۹۴ می‌برد. بنابراین این احتمال وجود دارد که اقدامات خودسران در مراسم راهپیمایی قدس علیه رئیس‌جمهور از نوع همان حمله به سفارت عربستان در تهران و مشهد باشد. حتی ممکن است که واکنشی نسبت به انتخابات پرشور اخیر و مشارکت حداکثری مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر بوده باشد، این موضوع احتیاج به پیگیری جدی و سریع مسئولان دارد تا حقیقت آن روشن شود.