مریخ در گذشته قابل سکونت بوده است

سیاره سرخ ۸۰۰ میلیون کیلومتر نسبت به زمین، دورتر از خورشید است، بنابراین به نسبت سیاره ما، گرمای کمتری از خورشید دریافت می‌کند. دمای متوسط مریخ منفی ۸۰ درجه سانتی‌گراد است که برای آب بسیار سرد است. با وجود تجزیه‌وتحلیل‌های علمی، به نظر می‌رسد، وضعیت در گذشته حتی از این هم وخیم‌تر بوده است، چراکه خورشید در میلیاردها سال قبل بسیار کم‌نورتر بوده است.

دانشمندان تخمین می‌زنند که در روزهای اولیه منظومه شمسی، خورشید بین ۲۵ تا ۳۰ درصد کنونی نور داشته است که امکان وجود شرایط مرطوب در مریخ را کاملا غیرممکن می‌کرده است.

تصویری از دهانه گیل که توسط مریخ‌نورد کریاسیتی گرفته‌شده، در این تصویر به‌خوبی رسوباتی که تصور می‌شود، بقایای رودخانه‌ای کهن بوده، مشخص است.

اما کاوشگرهای رباتیک ناسا شواهد فراوانی برای گذشته مملو از آب مریخ یافته‌اند. آشوین واساوادا دانشمندی از آزمایشگاه علوم مریخ در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا، هفته گذشته در خلال رویدادی در مورد تاریخچه مرطوب مریخ صحبت کرد.

واساوادا گفت که دریاچه‌های سیاره سرخ حتی زمانی که خورشید کم‌نور بود هم با آب و رودخانه پرشده بود. او گفت: “در آنجا دریاچه‌ها برای مدت طولانی وجود داشتند و به‌صورت مداوم جریان داشتند. توضیح اینکه چگونه امکان جریان یافتن رودخانه و سیلاب‌ها در چنین محیط همیشه سردی وجود داشته، بسیار دشوار است.”

به عنوان مثال، دانشمندان مدت‌هاست، فکر می‌کنند که مریخ در دوره هسپریان که از ۳.۷ تا ۳ میلیارد سال پیش ادامه یافت، همچون امروز، سیاره‌ای منجمد و بیابانی بوده است. اما مریخ‌نورد کریاسیتی شواهدی از سیلاب‌های بزرگ و دریاچه‌های عمیق پیدا کرد که درک دانشمندان از زمین‌شناسی باستانی سیاره سرخ را کاملا تغییر داده است.

واساوادا گفت: “ما با نشان دادن اینکه دوره هسپریان گرم و مرطوب باقی‌مانده، جلوی درک مریخ را گرفته‌ایم.”

بقایای رودخانه ۱۰۰۰ مایلی در دره وار ریول مریخ. آژانس فضایی اروپا در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد که یک رودخانه ۱۰۰۰ مایلی (۱۶۰۹ کیلومتری) تبخیر شده کشف کرده که در برخی نقاط دارای پهنای ۴ مایلی و ۱۰۰۰ پا عمق است.

مریخ‌نورد کریاسیتی در سال ۲۰۱۱ در دهانه گیل فرود آمد و در ماه سپتامبر ۲۰۱۲ شواهدی به دست آورد که باعقیده ناسا، نشان از وجود جریان آبی در این ناحیه دارند. یک سال بعد هم آژانس فضایی اروپا تصویری از یک رودخانه ۱۰۰۰ مایلی (۱۶۰۹ کیلومتری) تبخیر شده گرفت که در برخی نقاط دارای پهنای ۴ مایلی و ۱۰۰۰ پا عمق بود.

مریخ‌نورد کریاسیتی در همین سال، سنگریزه‌های گردی را پیدا کرد که دارای بخش بیرونی صاف بودند که به‌طورقطع نشان از سال‌ها فرسایش رودخانه‌های مریخ داشتند.

شاید قانع‌کننده‌ترین سرنخ‌ها از گذشته گرم مریخ، شواهدی از دریاچه‌های قدیمی باشند که در لایه‌هایی به عمق ۶۰۰ پا به‌خوبی حفظ‌شده‌اند. کاوش‌های کریاسیتی در اطراف دهانه گیل اجازه حفاری در لایه‌های مختلف سنگی عمدتا رسوبات رودخانه را به این کاوشگر ناسا داد.

الیزابت رامپ، دانشمندی از مأموریت اکتشافات ناسا، ماه گذشته گفت: “این لایه‌ها حدود ۳.۵ میلیارد سال پیش (در این ناحیه) ته‌نشین شده‌اند که همزمان با دوره‌ای است که حیات در زمین شکل گرفت. فکر می‌کنیم که مریخ اولیه ممکن است شبیه دوران اولیه زمین بوده، بنابراین ممکن است، محیطی قابل سکونت بوده باشد.”

در این نواحی دریاچه‌هایی وجود داشتند که بسیار عظیم و طویلی با شن‌ها و ماسه‌هایی به طول ۳۰ مایل و ضخامت صدها پا وجود داشتند. واساوادا گفت: “برای چنین بردن چنین حجمی از شن و ماسه و رسوبات، باید میزان زیادی آب در این ناحیه جریان داشته باشد.”

لایه‌های فرسایشی که تصور می‌شود، بقایای بستر دریاچه‌های مریخی باشند.

در زمین، فرآیندهای مشابهی می‌توانند میلیون‌ها یا حتی ده‌ها میلیون سال به طول بیانجامد. واساوادا استدلال می‌کند که چنین گرمایی نمی‌توانسته دوره‌ای بوده باشد. او گفت: “مگر اینکه یک جو مرطوبی پایدار وجود داشته باشد، همچون جو گرمِ مریخ اولیه.”

واساوادا به توضیحات گذشته برای ایجاد آب‌وهوای گرم در مریخ اشاره می‌کند، اما این توضیحات به موقتی بودن گرما اشاره دارند و چنین چیزهایی دریاچه‌های بزرگ و رودخانه‌های عمیق را نمی‌تواند توضیح دهد. شاید یک شهاب‌سنگ به مریخ برخورده کرده باشد و به مدتی کوتاه جوی مملو از گردوغبار به وجود آورده باشد که یا دوره‌ای ذوب رخ‌داده باشد که موجب آب شدن فصلی یخ‌ها شده است.

اما اینکه این آب‌وهوا چگونه پایدار بوده است، هنوز برای دانشمندان یک معما است. در این مورد متقاعدکننده‌ترین فرضیه، اثر قدرتمند گلخانه‌ای است که احتمالا ناشی از فوران‌های آتش‌فشانی بوده است. ، یک رمز و راز باقی‌مانده است.

رقیب پیشرو یک اثر قدرتمند گلخانه‌ای است که احتمالا از فوران‌های آتش‌فشانی است. دی‌اکسید کربن، متان و گوگرد از گازهای گرمازا محسوب می‌شوند، اما مشخص نیست که تا چه میزان از این گازها و برای چه مدتی می‌توانند با ورود به جو، یک اثر گرمایی چند میلیون ساله پدید بیاورند.

همچنین فرضیه دیگری مطرح است که مدعی است، مریخ دارای مدار خارج از مرکزی بوده که این سیاره را در طول دوره‌های مشخصی به خورشید نزدیک‌تر می‌کرده است.

حال اینکه این گرما چگونه پدید آمده مهم نیست، واساوادا با اطمینان باور دارد که مریخ، سیاره‌ای گرم و دارای مقادیری قابل توجهی آب بوده است. او می گوید: “از روزی که این سنگریزه‌ها را پیدا کردیم تا امروز، تنها یک موضوع مطرح بوده؛ آب، آب و آب.”