حل بحران آلودگی هوا به سبک دولت رئیسی؛ تعطیلی استان‌ها و خاموشی نمایشگرها به جای حل بحران

دیروز بار دیگر نیمی از ایران در میان انبوهی از خاک و غبار دفن شد. حجم متراکمی از ریزگردها در موج جدید طوفان غبار که از چند روز پیش آسمان استان‌های غربی را آجری کرده و دید افقی را به طرز کم‌سابقه‌ای کاهش داده بود، مدارس پایتخت و استان‌های غربی کشور را به تعطیلی کشاند. در حالی شاخص ذرات PM10 در تهران به ۴۹۳ واحد و شرایط خطرناک رسید که بر اساس اعلام اداره کل هواشناسی استان تهران، خیزش گرد و خاک در تهران تا پنجشنبه ادامه دارد. شرایطی که در فصل بهار کم‌سابقه و شاید بی‌سابقه بوده است. اما در همین فصل متاسفانه تهران برای چندمین بار اولین شهر آلوده جهان شناخته شده است. البته وضعیت دیگر استان‌ها هم بهتر از تهران نیست. سازمان هواشناسی نسبت به تداوم آلودگی هوا و گرد و خاک در ۱۶ استان هشدار داد. 

اکنون استان‌های اردبیل، گیلان، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، همدان، مرکزی، اصفهان، بخشی از استان فارس، بوشهر، استان هرمزگان، یزد‌، لرستان، کهگیلویه‌و‌بویراحمد تا استان تهران، همه درگیر خیرش شدید خاک شدند. سازمان هواشناسی، با صدور هشدار نارنجی از گردوخاک و وزش باد شدید و تداوم آلودگی هوا طی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه (۴ و ۵ خرداد) خبر داد. این شرایط جوی روز چهارشنبه در خوزستان، بوشهر، هرمزگان، ایلام، کرمانشاه، کردستان، لرستان، مرکزی، همدان، تهران، البرز، قم، قزوین، اصفهان، سمنان و روز پنجشنبه در خراسان‌جنوبی، سیستان‌و‌بلوچستان، اصفهان، کرمان، ایلام، خوزستان، بوشهر، کرمانشاه، هرمزگان و کردستان است.

بنا بر اظهار کارشناسان هواشناسی، گرد و غبار موجود در هوای شهرهای مختلف به ویژه نواحی مرزی کشور نتیجه وزش باد شدید در بیابان‌های عراق است که پس از مدتی وارد آسمان شهرهای مرزی و موجب آلودگی هوای این مناطق و دیگر شهرهای کشور شده است. طبق توصیه‌های کارشناسان حوزه بهداشت و سلامت تاکید می‌شود‌، گروه‌های حساس شامل سالمندان، کودکان زیر پنج سال، مادران باردار و افراد دارای سابقه بیماری قلبی و تنفسی در شهرستان که درگیر این پدیده هستند، در خانه بمانند و حتی سایر افراد نیز جز در موارد ضروری از منزل خارج نشوند. به گفته صادق ضیاییان، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی، کانون داخلی خیزش جای مشخصی ندارد اما با توجه به پدیده خشکسالی، همه کشتزارهای دیمی که در آن کاشت انجام نشده و همه تالاب‌ها و مراتع خشک‌شده جزو کانون‌های داخلی حساب می‌شود، اما عدم مدیریت به موقع مسوولان در حل بحران ریزگردها و بی‌توجهی آنها به هشدارها ایران را در چنین شرایط خطرناکی کشیده است. 

خبرها حاکی از تداوم آلودگی هوا تا پایان تابستان است. مسلما با شروع فصل زمستان نیز وارد بحران جدیدی به نام وارونگی هوا می‌شود. بنابراین تنفس هر روز برای ایرانی‌ها سخت‌تر از دیروز می‌شود. مسوولان هم به بهانه کمبود بودجه دست روی دست گذاشته‌اند تا معجزه شود یا در خوشبینانه‌ترین حالت تعطیلی اعلام کنند.

این در حالی است که به گفته پزشکان تنفس در این هوای آلوده سرطان ریه را در میان گروه سنی مختلف افزایش می‌دهد. بنابر آخرین گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۶ احتمال مرگ در بچه‌های با سن پایین‌تر از پنج سال در کشورهای کم‌درآمد به علت مواجهه با آلودگی هوا بیش از ۶۰ برابر بیشتر از کشورهای پردرآمد است. تعداد مردمی که در جهان سالانه از آلودگی هوا می‌میرند بیش از چهار برابر تعداد مردمی است که از ایدز می‌میرند. در واقع مواجهه با آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ در جهان پس از خطرات متابولیک، رژیم غذایی نامناسب و دود سیگار است.

بودجه هست اما مدیریت نیست!

سمیه رفیعی، رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس با اشاره به کسری بودجه و بهانه‌جویی مسوولان در این‌باره به «جهان‌صنعت» گفت: متاسفانه امسال دولت ردیف مستقلی برای مقابله با بحران گرد و غبار در نظر نگرفته بود. در پی همین بی‌توجهی فراکسیون در مجلس تذکر داد اما پاسخ روشنی دریافت نکردیم. البته دولت بودجه محدودی در ردیف استانی در نظر گرفته اما ردیف ملی ندارد. این در حالی است که از ابتدای سال جاری تاکنون بارها ۱۶ استان مختلف از جمله تهران درگیر آلودگی هوا و طوفان گرد و غبار شدند.

در هر صورت به نظرم اینکه مسوولان در حوزه‌های متفاوت به‌خصوص بحران آلودگی هوا کمبود بودجه را بهانه عملکرد ضعیفشان می‌کنند، بسیار خسته‌کننده است. مگر با همان بودجه‌ای که داشتند، کدام بحران را ساماندهی کردند! وی افزود: دیروز گزارش نظارتی را با کمک کارشناس‌های خبره محیط‌زیست تنظیم کرده و قرار بود در صحن مجلس بخوانیم که متاسفانه وقت نشد. حال امیدوارم بتوانم به محض بازگشایی مجلس این نکات را مطرح کنم. چرا که به نظرم بهانه‌های مسوولان برای رفع مشکل آلودگی هوا، بهانه‌های کار نکردن است. از سوی دیگر به دلیل اینکه رییس سازمان محیط‌زیست معاون رییس‌جمهور است، نمی‌توانیم در مجلس استیضاحش کنیم. اما رییس‌جمهور را می‌توانیم برای پاسخگویی به تعیین نکردن ردیف مالی بودجه آلودگی هوا به صحن دعوت کنیم.

رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس با اشاره به تنها راهکار پیش‌روی دولت بیان کرد: این روزها تنها راهکار دولت برای مهار آلودگی هوا تعطیلی مدارس است. این در حالی است که تنفس در این هوای آلوده برای مردم بسیار خطرناک است. البته در این خصوص هم حرف محیط‌زیست چندان خریدار ندارد، بلکه حرف وزارت بهداشت بیشتر خریدار دارد. بنابراین فکر می‌کنم سازمان محیط‌زیست هیچ توان اجرایی ندارد. رفیعی در ادامه گفت: بارها در خصوص معضل آلودگی هوا خواستم به رییس‌جمهور و سران قوا نامه بنویسم اما در نهایت تصمیم گرفتم از تریبون مجلس صحبت کنم تا مردم هم صدای من را بشنوند. این حق مردم است که بدانند در زمان بحران چه تدابیری باید اندیشیده شود؛ باید به مردم درباره منشاء آلودگی‌ها و راه‌های مواجهه با آن اطلاعات دقیق داده شود نه اینکه تابلوهای نمایشگر آلودگی هوا در بحرانی‌ترین مواقع در نقاطی از تهران خاموش باشند.

 او ادامه داد: اصولا هر بحران محیط‌زیستی به‌خصوص پدیده گرد و غبار یک شبه رخ نمی‌دهد، بلکه این پدیده طی سال‌های متوالی و مستمر اتفاق می‌افتد. اثرگذاری بر بحران محیط‌زیستی نیز همین گونه است. بنابراین برای حل معضلات محیط‌زیستی باید سال‌ها تلاش و برنامه‌ریزی کرد. نکته حائز اهمیت نیز قبول اشتباهات از سوی مسوولان است. وی افزود: در حال حاضر ۱۲ راهکار بلندمدت و میان‌مدت برای رفع آلودگی هوای تهران در نظر گرفتیم، که برخلاف ادعای آقایان، نیازی به بودجه هنگفت نیست.

اما به تدابیر مدیریتی نیاز فراوان داریم. البته یکی از الزامات کنترل آلودگی هوا است ولی با همین بودجه هم می‌توان کارها را پیش برد. چه بسا بودجه هم برای این موضوع اختصاص داده شده است اما عملکرد مناسبی متناسب با آن بودجه نداشتیم. اما اگر امروز هم برای آن اقدام کنیم باز هم دیر است. چه بسا سال گذشته تمام این راهکارها همراه با هشدارها به مسوولان مربوطه ارائه شد. اگر همان دوران یکی از همین راهکارها اجرایی می‌شد امروزه ایران زیر گرد و غبار دفن نمی‌شد. این در حالی است که حتی مسوولی زحمت پاسخ به راهکارهای ما را نیز به خودش نداد.