اگر از هرکس که تلویزیون بین است بخواهید نام چند چهره که بیشتر از دیگران آنها را دیده نام ببرد، بدون شک نام گویندگان اخبار در صدر قرار می گیرد. در بین گویندگان خبر هم چهره های قدیمی و استخوان خرد کرده زیادی وجود دارد.
رضا حسین زاده
سمت: گویندگی خبر
تحصیلات: لیسانس علوم سیاسی، فوق لیسانس ژورنالیسم (دانشگاه استانبول ترکیه)
سابقه فعالیت: شبکه های یک، دو، سه،چهار و پنج شبکه جام جم، یک دو و سه
حوزه های فعالیت: سیاسی، علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی
این گوینده خبر که بهمن سال گذشته به دلیل بیماری قلبی نامش مطرح شد، از مرداد تا اسفند امسال در تلویزیون حضور نداشت تا حرف و حدیث های زیادی در رابطه با او به وجود بیاید. در سال ۹۵ حاشیه های زیادی همچون ممنوع التصویری، اخراج و بازنشستگی برای او به وجود آمد؛ حاشیه هایی که هیچ کدام صحت نداشتند.
اگر از هرکس که تلویزیون بین است بخواهید نام چند چهره که بیشتر از دیگران آنها را دیده نام ببرد، بدون شک نام گویندگان اخبار در صدر قرار می گیرد. در بین گویندگان خبر هم چهره های قدیمی و استخوان خرد کرده زیادی وجود دارد. یکی از آنها «رضا حسین زاده» است؛ گوینده ای که در طول ۳۰ سال حضورش در بخش خبری تلویزیون، اخبار ریز و درشت زیادی را به سمع و نظر بینندگان رسانده است (!) حسین زاده از مرداد تا اواخر امسال به یکباره به سرش زد و در هیچ بخش خبری دیده نشد؛ اتفاقی که حاشیه های زیادی هم برایش به وجود آورد. با این گوینده محبوب و شناخته شده هم در خصوص سال های حضورش در بخش اخبار گپ زدیم و هم در رابطه با حاشیه هایی که این غیبت چند ماهه برایش به وجود آورده.
سال هاست در ساعات مختلف شبانه روز شما را می بینیم اما بیایید یک مقدار به عقب برگردیم، اولین خبری که خوانید یادتان هست؟
- اولین خبر که بر می گردد به ۳۰ سال پیش. ما جزء معدود گویندگانی بودیم که از طریق آزمون، کلاس های فن بیان، گویندگی و سخنوری وارد سازمان شدیم. شش ماه کارمان این بود که کنار گوینده می نشستیم و می دیدیم گویندگان اصلی چه کار می کنند. بعد از شش ماه این همه راه را تا سازمان می رفتیم، اجازه داشتیم اصطلاحا اعلام زمان و مکان بکنیم؛ مثلا بگوییم: «ساعت ۱۴ اینجا تهران است، صدای جمهوری اسلامی ایران».
پس با همین تک جمله ها شروع کردید؟
- بله. اولین چیزی که من روی آنتن جمهوری اسلامی و صدا و سیما گفتم همین اعلام زمان و مکان بود. آن موقع رادیو و تلویزیون از هم جدا نبود و گویندگان مشترک بودند.
پس کی خبر خواندید؟
- بعد از شش ماه هم که کارم در همین حد بود، مدیر آن زمان آقای همتی به من گفتند که می توانم به عنوان گوینده سوم، گویندگی کنم. ما یک گوینده داشتیم که اخبار داخلی و اصلی را می گفت. یکی اخبار خارجی را و گوینده سوم کارش خواندن اخبار فرعی بود. بعد از مدتی هم به عنوان گوینده دو کار کردم. وقتی گوینده دو بودم روی عرش سیر می کردم در حالی که مثلا فقط وضعیت آب و هوا یا اوقات شرعی را می گفتم.
چقدر نحوه ورودتان سخت بوده.
- این سلسله مراتب وجود داشت ولی الان دوستان عزیز ما نیامده می خواهند تا بالا بروند. دوست دارند به سرعت پله های ترقی را طی کنند و به عنوان گوینده اصلی حاضر شوند در حالی که باید برای آن تلاش کنند و زحمت بکشند. آنتن جایی نیست که روی آن آزمون و خطا کنند. ما گوینده داشتیم روی آنتن نگاه می کند به تصویربردار و می گوید چطور بخوانم؟ آنتن جای این کارها نیست.
مثل این که نحوه ورود گویندگان از گذشته تا امروز خیلی با هم فرق کرده، درست است؟
- سه دهه پیش تفکر این بود که گوینده ابتدا بیاموزد، بعد روی آنتن بیاید اما الان می گویند اشکالی ندارد، گوینده بیاید روی آنتن تا حرفه ای شود. در حالی که از نظر من آنتن جایی نیست که شما تجربه کسب کنی. حساسیت آنتن در تمام دنیا کاملا جدی و مهم است اما در اینجا آنتعن به راحتی در اختیار افراد مختلف قرار می گیرد.
خب شاید الان بیشتر از تجربه روی جوانگرایی تمرکز کرده اند؟
- اینها جوان نیستند. یک موقعی شما می گویید جوانگرایی شده اما در حال حاضر شاید به جز یکی دو نفر، اکثرا در رنج سنی بالا و همسن من هستند. در واقع گوینده جوانی نیامده که بگوییم جوانگرایی شده.
برگردیم به بحث خودمان. چه زمانی گوینده اول شدید؟
- خدا حسین نادری را رحمت کند. او از گویندگان پیشکسوت را دیو بود که اخبار ساعت ۲۴ را می گفت. من مدتی کنار ایشان به عنوان گوینده دوم و سوم خبر می خواندم. یک شب پیام حضرت امام خمینی (ره) به دست ما رسید. حالا این مرحوم یا خسته بودند یا می خواستند که به من لطف کنند، قرار شد که آن را من بخوانم.
معمولا پیام امام (ره) ۱۵-۱۰ صفحه بود. شما حساب بکن برای کسی که نهایت خبری که خوانده چهار خط بوده، یک متن با این حجم چه حس و حالی ایجاد می کند. فشار خونم بالا رفته بود، تپش قلب عجیب و غریبی داشتم. بعد از دو سال این فرصت به من رسیده بود و الحمدلله بدون هیچ مشکلی پیام را خواندم؛ پیامی که برای من خاطره شد، ترم هم ریخت.
بعد از شما هم در شبکه های مختلف و هم درحوزه های گوناگون گوینده خبر شدید. دقیقا آمارش را دارید که چه بخش ها و شبکه هایی بودید؟
- از دی ماه ۶۵ که اخبار علمی، فرهنگی و هنری شبکه دو را می گفتم. همان موقع اخبار ساعت ۲۲ این شبکه را هم می خواندم. چند سال در اخبار ورزشی بودم و مدت کوتاهی نیز اخبار استان و شهرستان را می گفتم. در مجموع تمام شبکه های یک تا پنج و جام جم یک تا سه کار کردم و تنها شبکه ای که در آن نبودم شبکه خبر بود.
چرا به آنجا نرفتید؟
- به این دلیل که ساختار مجزایی داشت. عده ای گوینده جدید آوردند که هیچ ارتباطی با ما نداشتند. به طور کلی ساختمان و گویندگانش جدا بودند مثل همین الان.
اما فکر می کنم بیشتر از همه، مردم شما را با حضورتان در بخش های مختلف خبری شبکه یک به یاد می آورند.
- برخلاف آنچه که مردم فکر می کنند، من در شبکه یک از خیلی ها کمتر بودم. من در مجموع ۱۵ سال در این شبکه کار کردم. البته با دو سال یا چهار سال سابقه به شبکه یک نیامدم. ۱۵ سال در شبکه های مختلف حضور داشتم. قدیم مثل الان نبود که کسی هنوز به پختگی و تجربه کافی نرسیده به شبکه یک بیاید. آن موقع بر مبنای نظر یک کمیته تخصصی و بر اساس سلسله مراتب رشد می کردیم.
مهم ترین اخباری که در طول این سال ها خواندید چه بود؟
- یکی همان خبر اولی که برایتان گفتم، پیام حضرت امام (ره) بود که خیلی اهمیت داشت. به جز این خبر قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل را که در مورد آتش بس جنگ تحمیلی بود هم خواندم که خیلی مهم بود. این خبر را ساعت ۱۲:۳۰ نیمه شب در رادیو اعلام کردم. خبر دستنویس اش را هم دارم. خبر دیگری که برایم ارزشمند است، خبر پایان تحریم هاست.
آمریکا سال های سال ما را تحریم کرده بود و پارسال قطعنامه حذف تحریم ها که با تلاش آقای ظریف و تیم شان به نتیجه رسید خبر مهمی بود. به جز اینها خبر حکم ارتداد سلمان رشدی که حضرت امام (ره) در یکی از پیام های شان گفتند هم خیلی مهم بود. یادم هست سی ان ان این بسته خبری را از ما چند هزار دلار خرید و خبرش در دنیا پخش شد.
شما در حوزه های زیادی حضور داشتید، حوزه مورد علاقه تان کدام بود؟
- من از همان ابتدا به اخبار حوزه سیاست علاقه مند بودم.
پس چرا مثلا سمت اخبار ورزشی رفتید؟
- این را هیچ وقت نگفتم ولی من سه چهار سال به بخش ورزشی تبعید شدم و همین موجب شد که از خیلی بخش ها عقب افتادم. اگر زودتر قرار بود بیایم شبکه یک این رفتن به خبر ورزشی چهار، پنج سال آن را عقب انداخت. درست است تجربیات خوبی برایم داشت اما موجب شد درجا بزنم. اخبار شبکه یک در آن دوران برای سه چهار گوینده ثابت بود و نمی گذاشتند نفر جدید وارد شود. مثل الان نبود که هر کسی به راحتی وارد شبکه یک شود و گویندگی کند.
چه کسانی شما را عمدا دور کردند؟
- نمی خواهم این مسائل را باز کنم چون مجبور می شوم اسم بیاورم اما عده ای می خواستند اخبار شبکه یک را در حیطه همان اخبارگوهای ثابت نگه دارند. یک جوری من را پاس دادند به اخبار ورزشی تا از این فضا دور شوم ولی به هر حال دوباره من برگشتم و مدیران فهمیدند که برای بخش ورزشی ساخته نشدم.
سبک اجرا در دهه های ۶۰ و ۷۰ کاملا خشک و رسمی بود، طوری که سوژه و برنامه های کمدی تلویزیون هم می شد. چرا در آن سال ها اخبار را این طور می گفتند؟
- به دلیل ساختار خبرهای دفاع مقدس و پس از انقلاب ناخودآگاه گویندگان اجرای «چهره سنگی» داشتند. این اصطلاح تقریبا بر می گردد به زمان هیتلر و جنگ جهانی دوم. اگر دنیا ۷۰ سال پیش این را داشت، ما تا ۳۰ سال پیش هم آن را داشتیم. حتی در حال حاضر هم بعضی از گویندگان قدیمی مان همان طور اجرا می کنند و فقط دست شان را گاهی تکان می دهند. یعنی چهره سنگی دارند و فکر می کنند با همان دست تکان دادن مشکل شان حل می شود.
البته چند سالی می شود که بخش های مختلف خبری ساختارشکنی کرده اند و اخباری مثل ۲۰:۳۰ با حال و هوایی کاملا متفاوت روی آنتن می روند.
- قبل از این که اخبار ۲۰:۳۰، آن سوی خبرها و گفتگوی خبری راه بیفتد، ما آمدیم اخبار شبانگاهی به وجود آوردیم. آن موقع شبکه سه تازه راه افتاده بود و هنوز هم عنوان شبکه جوان را یدک نمی کشید و شبکه نویی بود. ما در اخبار شبانگاهی حالتی ایجاد کردیم که جدید باشد و مثلا خبر ایستاده اجرا شود. اخبار شبانگاهی با این دید راه افتاد که در زمان کمی به جای سه ربع و یک ساعت مثل اخبار مشروح (که آن هم نیاز هست) بتوانیم در زمان کم، بیشترین خبر را بدهیم. خودمان اسمش را خبر کپسولی گذاشتیم.
برای این تغییرات سدی جلوی راه تان نبود؟
- سد که نه ولی من بابت ایستاده اجرا کردن و این طرف و آن طرف چرخیدن با مدیران صحبت کردم. اوایل زیر بار نمی رفتند و نمی خواستند ساختار بشکنند ولی خیلی تلاش کردیم که این قضیه جا افتاد.
قبول دارید که در حال حاضر در بعضی بخش های خبری این ساختارشکنی از آن طرف پشت بام افتاده و خیلی از گویندگان زیاده روی می کنند؟
- بله. متاسفانه الان عده ای فکر می کنند اخبار تبدیل شده به جُنگ. چیزی تحت عنوان اخبار نداریم. در حالی که مردم انتظار دارند خبر ببینند. شما همین الان شبکه های خارجی را ببینید. هیچ جا بخش خبری شان جُنگ و شو نیست. شاید در یک برنامه مثلا لری کینگ که به صورت گفتگو اجرا می شود چنین فضایی را می طلبد که دوتا بخش خنده دار هم باشد ولی آن با خبر فرق دارد. ما می بینیم که مثلا در تلویزیون خودمان فلان خانم یا فلان آقا خودکارش را می کند در چشم مهمان!
بله، از این دست مثال ها در این چند وقت زیاد بوده.
- ما یکسری استاندارد داریم. مثلا شما اگر در یک مصاحبه بیشتر از ۶۰ سانتیمتر به سوژه نزدیک شوید، این دیگر مصاحبه نیست، می شود یک بحث خودمانی. مثلا در برنامه ای یک سردار نظامی به عنوان مهمان حضور داشت، بعد از برنامه آقای سردار گفت تا زمانی که این گوینده هست من به سازمان نمی آیدم چون خودکار را داشت در چشم من فرو می کرد. نه به آن شوری شور که بدون هیچ گونه حرکتی خبر بخوانی نه به این بی نمکی که آنقدرراحت باشید و به خاطر القای این حس دست به هر کاری بزنید. من به تعادل دراجرا اعتقاد دارم.
در چند وقت اخیر که به جز گویندگان خبر، مجریان بخش های مختلف هم حاشیه ساز بودند.
- بله. گویندگان و مجریان ما هر کاری دل شان می خواهد می کنند. فلان مجری در برنامه زنده آب می پاشد به صورت مهمان برنامه. خب این که نشد کار. تو فقط به خاطر این که می خواهی بیننده جذب کنی، آب می پاشی یا به مهمانت بی ادبی می کنی و زرشک طلایی می دهی. اخبار هم از اینها مستثنی نیست. گوینده هم باید حواسش جمع باشد. ما همانطور که باید در زندگی تعادل داشته باشیم باید در خبر هم تعادل داشته باشیم نه آنقدر سخت و نه آنقدر رها.
- 14
- 2
