به گزارش مهر، تنش های اخیر در روابط ترکیه با هلند و آلمان را می توان یکی از حلقه های زنجیره ای از اختلافات میان ترکیه و اتحادیه اروپا دانست که با شکست اولیه حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی سال گذشته و در پی آن شروع درگیری ها در مناطق جنوب و جنوب شرقی این کشور آغاز شد و در ادامه با وقوع کودتای نافرجام علیه دولت آنکارا و دستگیری دهها هزار نفری پس از آن تشدید شد.
ریشه اصلی چنین اختلاف نظری را شاید بتوان در این نکته اساسی دید که اردوغان و حزب عدالت و توسعه نگاهی ابزاری و بهره بردارانه به اتحادیه اروپا و هنجارها و ارزش های آن دارند. بدین معنا که هرگاه بهره گیری از معیار های انسانی و حقوق بشری مانند موازین کپنهاگ یا امتیازات اقتصادی ناشی از همکاری با اروپا به تحکیم قدرت آک پارتی و تضعیف مخالفانش بینجامد مورد پسند مقامات آنکارا خواهد بود و اگر همان معیارها به زیان منافعشان باشد از آن با واژگانی مانند فاشیسم و نژادپرستی اروپایی ها یاد می کنند.
می توان به چند عامل مهم طی نزدیک به دو سال اخیر اشاره کرد که تشدید کننده پدیداری تنش در روابط ترکیه و اتحادیه اروپا به شمار می رود.
درگیری در جنوب و جنوب شرق ترکیه
با تحولاتی که بعد از انتخابات پارلمانی ترکیه روی داد، درگیری نیروهای امنیتی این کشور با شبه نظامیان پ.ک.ک دوباره آغاز شد. در این میان هجوم همه جانبه ارتش و پلیس ترکیه به مناطق کردنشین این کشور و جنگ سنگینی که بین نیروهای دولتی و عناصر پ.ک.ک به وقوع پیوست منجر به اعتراض اتحادیه اروپا پیرامون مسائل حقوق بشری شد. واکنش مقامات آنکارا متهم کردن رهبران اروپایی به پشتیبانی از تروریسم و آسیب زدن به منافع و امنیت ملی ترکیه بود.
وقوع کودتای نافرجام و پیامدهایش
شکل گیری کودتا علیه اردوغان در تابستان امسال نقطه عطف مهمی در روابط ترکیه و کشورهای اروپایی محسوب می شود. دستگیری های گسترده پس از شکست کودتا نشان می داد فهرستی بلند بالا از اعضای نیروهای ارتش و پلیس و همچنین استادان دانشگاه و قضات دادگستری تهیه شده و به محض شکست نظامیان در راستای بازداشت افراد اقدام شده است. انگشت اتهام اردوغان به سمت جنبش نور به رهبری «فتح الله گولن» نشانه رفت و ترکیه بی پرده غرب را به هواداری از وی و هوادارانش و همچنین دست داشتن در کودتا محکوم کرد. همچنین رفتار ناشایست و خشن نیروهای امنیتی ترکیه در قبال عوامل کودتا هم مزید بر علت شد تا روابط این کشور را با اروپا به سمت تیرگی پیش ببرد.
رفتار تنش آفرین آنکارا در قبال بحران سوریه
روشن شدن چهره اصلی تروریست های حاضر در خاک سوریه، حضور تعداد زیادی از شهروندان اروپایی در میان آنها و در نهایت وقوع حوادث تروریستی در کشورهایی نظیر فرانسه، بلژیک و آلمان زنگ خطر را برای اروپایی ها به صدا درآورد. در این میان ترکیه نقش اصلی را در تسهیل رفت و آمد تروریست ها و کمک های مادی و معنوی به آنها داشته است، چیزی که در ۵ سال گذشته به پیچیدگی و بغرنج شدن هر چه بیشتر بحران سوریه انجامیده است و این نکته ای نیست که از چشم رهبران اروپایی پنهان باشد. هرچند سیاست ترکیه در سوریه جدا از خط کلی و اصلی غرب نبوده و در بسیاری جهات بیانگر منافع و خواست کشورهای غربی در قبال خاورمیانه است اما سیاست خارجی نسنجیده ترکیه نه تنها کمکی به حل بحران های خاورمیانه نکرده بلکه به بدتر شدن وضعیت هم یاری رسانده است.
شخصیت اقتدارگرای اردوغان و نگرانی از آینده ترکیه
رویکرد اقتدارگرایانه اردوغان به قدرت و سیاست در ترکیه مدت ها است که عیان شده و جز هواداران سرسخت حزب عدالت و توسعه کمتر کسی است که در این موضوع شک کند. هرچه این کشور از دموکراسی نوپای سالهای اخیر که از قضا مجرای آن هم اردوغان و یارانش بودند، فاصله بگیرد امکان تنش و درگیری و پدیداری بحران های گوناگون در ترکیه بیشتر خواهد شد و این به هیچ روی خوشایند کشورهای اروپایی نخواهد بود.
ترکیه محل تلاقی منطقه بحرانی خاورمیانه و شمال آفریقا با مرزهای اروپا است و بحران پناهندگان در چند سال اخیر بار دیگر وضعیت حساس و سرنوشت ساز ترکیه را روشن ساخت. در چنین شرایطی غرب نمی تواند نسبت به تحولات همسایه خود بی تفاوت باشد چرا که هرگونه تنش در درون ترکیه می تواند تاثیرات مخربی بر امنیت قاره سبز برجا بگذارد. اقداماتی نظیر رای غیرالزام آور پارلمان اروپا برای تعلیق گفتگوهای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا در همین راستا قابل ارزیابی است. ناگفته نماند که رفتار باج گیرانه دولت ترکیه بر سر مساله پناهندگان، اروپایی ها را به شدت آزرده کرد.
نفوذ گسترده جنبش گولن در اروپا
تشکیلات جنبش نور به رهبری فتح الله گولن یکی از بزرگترین موسسات فرهنگی و آموزشی جهان به شمار می آید و با دارا بودن دهها مرکز فرهنگی، آموزشی، اجتماعی و خیریه، نفوذ گسترده ای در سطح کشور های مختلف و به ویژه اروپای غربی و آمریکای شمالی دارد. نوک پیکان حملات دولت ترکیه از چند سال پیش و در پی حوادث پارک گزی و در ادامه افشای فساد گسترده مالی مقامات حزب عدالت و توسعه تا همین کودتای اخیر همواره به سمت تشکیلات گولن بوده است. پس طبیعی به نظر می رسد که اعضای این جنبش که در کشورهای مختلف دارای توان اقتصادی و سیاسی وسیعی هم هستند برای تحت فشار قرار دادن آنکارا دست به اقدامات گوناگون و به ویژه لابی با محافل قدرت در اروپا بزنند. بنابراین دور از ذهن نخواهد بود اگر فعالیت های جنبش گولن را هم جزو عوامل واگرایی ترکیه و اروپا به شمار آوریم.
در نهایت باید توجه کرد که همه پرسی تغییر قانون اساسی در ترکیه مساله ای است که آینده سیاسی اردوغان و حزبش به آن گره خورده و به گونه ای حکم مرگ و زندگی برای آنها دارد. از آنجا که بر اساس بیشتر نظرسنجی ها آرای موافقان و مخالفان این تغییر در داخل ترکیه تقریباً برابر است، کسب رای شهروندان ترک تبار اروپا برای هواداران اردوغان حیاتی خواهد بود. بنابراین ندادن اجازه پرواز به هواپیمای حامل وزیر امور خارجه ترکیه و راه ندادن وزیر امور خانواده و زنان این کشور به هلند از دیدگاه آنکارا دارای پیام بوده و قابل چشم پوشی نیست.
مشخص است که دیگر اروپا همدلی و همراهی چندانی با سیاست های داخلی و خارجی ترکیه ندارد و طی یک سال اخیر بارها و با اقدامات و سخنان گوناگون این ناخرسندی را نشان داده است. بنابراین با وجود تلاش های ظاهری دو طرف بر کاهش تنش و روابط اقتصادی دو طرف، به نظر نمی رسد راه ترکیه و اتحادیه اروپا به مقصدی مشترک برسد.
- 9
- 4
