زادروز ویکتورهس، کاشف پرتو کیهانی

به گزارش ایسنا، ویکتور فرانتس هس، ۱۳۵ سال پیش در ۲۴ ژوئن ۱۸۸۳ در منطقه مسکونی "دویچفایشتریتس" در اتریش چشم به جهان گشود.

وی تحصیلات متوسطه خود را از سال ۱۸۹۳ تا ۱۹۰۱ در شهر گراتس گذراند.

از سال ۱۹۰۱ تا ۱۹۰۵، هس دانشجوی کارشناسی در دانشگاه گراس بود و همچنان در رشته فیزیک تحصیلات تکمیلی خود را ادامه داد تا زمانیکه دکترای خود را در سال ۱۹۱۰ در همان دانشگاه اخذ کرد.

او سالها بر روی رادیو اکتیویته تحقیق می‌کرد، از سال ۱۹۱۰ تا ۱۹۲۰ وی در موسسه تحقیقات رادیم وین مشغول بود سپس در سال ۱۹۲۱ به آمریکا سفر کرد و کار خود را در "شرکت رادیوم ایالات متحده"( United States Radium Corporation) آغاز کرد.

در سال ۱۹۲۳ او به دانشگاه گراتس بازگشت و در سال ۱۹۲۵ به عنوان استاد فیزیک منصوب شد. در سال۱۹۳۱ دانشگاه "اینسبروک" او را به عنوان پروفسور و مدیر موسسه رادیولوژی منصوب کرد.

در پی نفود نازی‌ها به کشور اتریش او از اتریش رفت و در دانشگاه "فوردهام" نیویورک مشغول به کار شد.

او یک دین پژوه کاتولیک نیز بود به طوریکه در سال ۱۹۴۶ او در مورد رابطه بین علم و دین مقاله‌ای به نام "ایمان من" نوشت و در آنجا توضیح داد که چرا به خداوند اعتقاد دارد.

بین سال‌های ۱۹۱۱ و ۱۹۱۳، هس کارهایی انجام داد که او را به سمت اخذ جایزه نوبل فیزیک سوق داد.

در سال ۱۹۱۲ ویکتور هس به دنبال حل معمای کم شدن بار اجسام باردار الکتروسکوپ‌هایی را در نقاط مختلف زمین نصب کرد و از تغییر میزان شدت کاهش بار نتیجه گرفت منشا پرتوهای باردار خارج از زمین است. در سال ۱۹۲۶ رابرت میلیکان به آن نام پرتو کیهانی را داد و به ویکتور هس به خاطر کشف پرتوهای کیهانی در سال ۱۹۳۶ جایزه نوبل فیزیک رسید.

پرتوهای کیهانی ذراتی هستند که در فضای خارج از اجرام آسمانی تولید شده و به جو این اجرام برخورد می‌کنند. در مورد کره زمین، این امواج در عبور از جو زمین و برخورد با ذرات اتمسفر به ذرات مختلفی مانند مزون‌ها و پوزیترون‌ها تبدیل می‌شوند.

این پرتوها که شامل الکترون و هسته‌های کاملاً یونیزه اتم است، از تمام راستاها به مقدار برابر دریافت می‌شود. راستای ورود، سرچشمه آنها را روشن نمی‌کند، چرا که پرتوهای کیهانی ذراتی باردار هستند، از این رو در زمان حرکت از میان میدان‌های مغناطیسی راه شیری، مسیر آنها پیوسته تغییر می‌کند. انرژی بالای پرتوهای کیهانی نشان‌دهنده آن است که آنها باید در فرایندهای پرانرژی، مانند انفجارهای ابرنواختری، به‌وجود آمده باشند. 

پروتون با حدود ۹۰ % و هسته هلیوم با ۱۰ % بیش‌ترین سهم را در این پرتوها دارند. از برخورد پرتوهای پرانرژی کیهانی و مولکول‌های جو، تابش ثانویه پدید می‌آید. این تابش را می‌توان از روی زمین رصد کرد، در حالیکه برای مشاهده مستقیم پرتوهای کیهانی باید از جو خارج شد. آشکارسازهای مورد استفاده برای رصد پرتو کیهانی شبیه به آن‌هایی است که در فیزیک ذرات به‌ کار می‌رود.

او در طول زندگی افتخارات و جوایز متعددی کسب کرد که می‌توان به "جایزه لیبن"(Ignaz Lieben Prize) در سال ۱۹۱۹،"جایزه یادبود پدر روحانی"(Abbe Memorial Prize) ، نوبل فیزیک در سال ۱۹۳۶،"مدال اتریش برای علوم و هنر" (Austrian Decoration for Science and Art) اشاره کرد.

یکی از دهانه‌های ماه نیز به اسم او نامگذاری شده است. وی پس از ۸۱ سال عمر در ۱۷ دسامبر ۱۹۶۴ درگذشت.