ایجاد ابهام در ذهن بیننده را میتوان به عنوان برجسته‌ترین ویژگی کوبیسم برشمردکوبیسم چیست؟
واژه کوبیسم را اولین بار "وکسل" منتقد هنری بکار برد که نشانگر درک سطحی او از این هنر در آن زمان است. کوبیست ها سعی می کنند تا کلیت یک پدیده (وجوه مختلف یک شیء) را در آن واحد در یک سطح دو بعدی عرضه کنند. کوبیسم از این لحاظ مدعی رئالیسم بود، ولی نه رئالیسم بصری و امپرسیونیستی، بلکه رئالیسم مفهومی. ذهنیت هنرمند از اشیاء و موجودات در سبک کوبیسم، به صورت اشکال هندسی بیان می شود. از این جهت آنچه که در واقعیت است، بگونه ای که در چشمان ما قابل مشاهده باشد، نمی بینیم. مهمترین دستاورد زیبایی شناختی کوبیستها آن بود که به مدد بر هم نهادن و درهم بافتن تراز ها پلانهای پشتنما نوعی فضای تصویری جدید پدید آوردند. در این فضای کم عمق، بی آنکه شگردهای سه بعد نمایی بکار برده شود، حجم و جسمیت اشیاء نشان داده شد.
کوبیسم یا حجم گری، انقلابی ترین و نافذترین جنبش در هنر دنیای مدرن، علی الخصوص در نقاشی است که به وسیله دو هنرمند، یکی اسپانیایی، (پابلو پیکاسو Pablo Picasso) و دیگری فرانسوی (جرج براکGeorges Braque) در سال های ۱۹۰۷ و ۱۹۰۸ بنیان گذاری شد. محدودیت های ایجاد شده توسط پرسپکتیو به عنوان نوعی عامل بازدارنده محسوب شد که جلوی ارتقاء کوبیسم را می گرفت. این که تصویر کشیده شده با پرسپکتیو تنها از یک زاویه دیده شود کلیه نظریه های این گروه را محدود میکرد، بدین دلیل که این تصویر دچار نوعی انجماد می شد در حالی که کوبیست ها به دنبال چیز دیگری بودند.
کوبیسم با هم‌زمان کردن نقاط دید مختلف، یکپارچگی قیافهٔ اشیاء را به هم میزندوقتی بیننده به شی ء نگاه می کند، چشمانش آن شیء را اسکن می کند و تا هنگامی که برای دیدن زوایای دیگر آن حرکت نکند، دیدن قسمت دیگری شیء امکانپذیر نمی باشد. در نتیجه کوبیست ها این باور را داشتند که (چشم ما)(منظور از چشم دید میباشد) مجموعه ای از چند زاویه گوناگون در خصوص یک شی میباشد و ساختار هر شی محدود به تنها یک زاویه نبوده و نیست – چیزی که در پرسپکتیو خلاف این موضوع ثابت می شود.
هرچند ظاهر کوبیسم و ایده های درونی آن در طول سالها تکامل یافته و مبانی زیبایی شناختی کوبیسم طی هفت سال شکل گرفت، ولی این مکتب، خصوصیت های عمومی و خاص خود را در گذر زمان به تمامی حفظ کرده است. نقاشی های کوبیست با به کارگیری اشکال هندسی که طرحها را مسطح و هموار می کنند و با استفاده از سطوح فضایی خرد شده و یا اشکالی که روی شکل های مجاورشان می غلتند و یا از آن ها عبور می کنند، حس مبهمی از فضا را می آفرینند. مورخان هنر، اکثراً از کوبیسم بعنوان تأثیرگذارترین جنبش هنری نیمه اول قرن بیستم یاد می کنند.
کوبیسم (حجم گرایی):
کوبیسم بر گرفته از ریشه « cube» به معنی مکعب است، که از نامگذاری «لوئی واسل» (منتقد هنری)، به مسخره، روی یکی از بزرگ ترين مکتبهای هنری جهان، نشات گرفته، به دلیل آن که او این اسم را از روی یکی از نقاش های «ژرژبراک» که پر از مکعب های کوچک بود برداشته است.
عکاسی کوبیستی
در عکاسی کوبیستی از نوعی کلاژ بهره می گیرند، درهم ریختن فضای واقعی توسط چسباندن عکسهای گوناگون از زوایای مختلف صورت (در پرتره کوبیستی) و چیدمان تصویری با استفاده از عناصر غیر همگون برای رسیدن به مفاهیم کوبیستی مانند دیگر سبک های عکاسی نوعی ساختار شکنی تصویری با کم و زیاد کردن عناصر اصلی تصویر با اسلوب و ساختار کوبیسم در نقاشی، میتوان گفت فضای پرسپکتیوی یا فضایی که از یک نقطه دید واحد نمایان شده است. کوبیسم با هم زمان کردن نقاط دید گوناگون، یکپارچگی قیافه ی اشیاء را به هم می زند و به جای آن شکل «تجریدی» یا (آبستره) را ارائه می کند. به این معنی که عکاس کوبیست اشیاء را در آن واحد از زوایای مختلفی می بیند، ولی تمامی تصویری را که دیده است به ما نشان نمی دهد. بلکه فقط عناصر و اجزایی از آن ها را انتخاب و روی سطح دو بعدی تصویر می نمایاند. از این روست که یک اثر کوبیستی، مغشوش، درهم و غیر طبیعی جلوه می کند.
کوبیسم بر خلاف ظاهر غیر واقعی خود، دارای تفکری کاملا واقع گرایانه می باشددوشیزگان آوینیون و کوبیسم
با توجه به تمامی توصیفاتی که از جنبش کوبیسم ارائه شد، میتوان کلیه آن ها را در اثر بسیار معروف پیکاسو به نام دوشیزگان آونسیون که در سال ۱۹۰۷ کشیده شد جستجو کرد. این اثر که میتوان آن را نوعی نقاشی پیش از کوبیسم تلقی کرد، شامل تغییر شکل عوجاج های بسیار اغراق آمیزی است، که تفسیر و مفهوم کوبیستی را میتوان در قطعات و سطوح تکه تکه شده رنگارنگ آن مشاهده کرد. براک از سوی دیگر با دیدن اثر دوشیزگان آوینیون پیکاسو، اصل ساده سازی آثار کوبیستی خویش را بیش از بیش کرد. او که در فصل تابستان ۱۹۰۸ میلادی به نقاشی از تعدادی منظره پرداخته بود، در آن ها منازل و کوه ها را مثل سایه های مکعب وار و اهرام تصویر کرده، که ببیننده در نگاه اول گویی با فرم های معماری رو به رو می شده است.
کوبیسم نخستین بار به وسیله براک در نمایشگاهی از آثارش در گالری کان وایلر در نوامبر ۱۹۰۸ در معرض دید عموم گذاشته شد. کان وایلر از جمله حامیان بزرگ پیکاسو و براک بود، تا جاییکه وقتی این دو نقاش در سال ۱۹۰۷ در اوج تنگ دستی بودند، با خریدن آثارشان نه تنها آن ها را مورد حمایت خود قرارداد بلکه در برابر سیلی از مخالفین این مکتب ایستاد. بعد از آن نمایشگاه، این دو نقاش تنها در گالری کان وایلر به نمایش آثارشان می پرداختند.
مراحل سبک کوبیسم
کوبیسم را معمولاً به سه دوره تقسیم می کنند:
- کوبیسم نخستین:
مرحله ی نخست که آنرا «پیشاکوبیسم» یا « کوبیسم نخستین» می نامند، با تجربه های مبتنی بر آثار متأخر سزان و مجسمه های آفریقایی و ایبریایی مشخص می شود این مرحله با تکمیل پرده «دوشیزگان آوینیون» اثر پیکاسو (ابتدای سال ۱۹۰۷) به پایان می رسد. ساختار این پرده آغاز کوبیسم را بشارت می دهد؛ چون جابجایی و درهم بافتگی ترازها، تلفیق هم زمان نیمرخ و تمامرخ و نوعی فضای دوبعدی را در آن میتوان مشاهده کرد. در دو سال بعدی، پیکاسو و براک همراه یکدیگر طبق توصیه سزان به امیل برنار مبنی بر تفسیر طبیعت به مدد احجام ساده هندسی، روش تازه ای را در بازنمایی اشیاء بکار بردند و از میثاقهای برجسته نمایی و نمایش فضای سه بعدی عدول کردند.
دو جمله کوتاه ولی در خور توجه نقطه آغاز این بررسی از کوبیسم خواهد بود. جمله اول این جمله آغازین از کتاب کوبیسم اثر گلایزومتزینگر است که در زمستان ۱۹۱۱ نوشته شد:« برای ارزیابی تقریباً یک سال بعد توسط گیوم آپولینر نوشته شد، در کتاب «نقاشان کوبیست» او می بینیم:« تابلوهای آخر و آبرنگهای سزان به کوبیسم اختصاص دارند ولی کوربه پدر نقاشان جدید است.» رابطه ای که به این نحو بین رئالیسم و کوبیسم برقرار می گردد احتمالا تعجب آور باشد، ولی این دو نقل قول نشان میدهند که هنرمندان و همچنین منتقدان در آن هنگام رشته تکاملی را می دیدند که کوربه را به سزان پیوند می داد و به کوبسیم می رسید.
- کوبیسم تحلیلی:
اصول زیبایی شناسی در این دوره ی کوبیسم کامل تر شد. پیکاسو و براک به نوع مسطح تری از انتزاع صوری روی آوردند که در آن ساختمان کلی اهمیت داشت و اشیای بازنمایی شده تقریباً غیرقابل تشخیص بودند. اثرهای این دوره اکثراً تک رنگ و در مایه های آبی، قهوه ای و خاکستری بودند. کم کم اعداد و حروف بر تصویر افزوده شدند و سرانجام اسلوب تکه چسبانی یا کلاژ به میان آمد که تأکید بیشتر بر مادیت اشیا و رد شگردهای وهم آفرین در روش های نقاشانهٔ قبل بود. این مرحله شامل نقاشی های سال های ۱۹۰۹ تا ۱۹۱۱ پیکاسو و براک است که مباحث آن معمولاً اشیا درون کارگاه نقاشی بودند. گیتار و آکاردئون براک نخستین نقاشی از این سبک به شمار می آید.
مکتب کوبیسم از سوی پابلو پیکاسو و ژرژ براک پایه‌گذاری شد- کوبیسم مصنوعی:
در کوبیسم ترکیبی که از سال ۱۹۱۴- ۱۹۱۲ رواج یافت رنگها ظهور می یابند و هنرمند با کلاژ و بافتهای نامقبول سطح تابلوی خود را پر می کند و این دوره اغلب نتیجه تلاش های «گریس» بود که کوشید تا با نشانه های دلالت کننده ی شی، به باز آفرینی تصویر آن بپردازد و او در تجارب خود رنگ را به کوبیسم برگرداند.
دلایل موفقیت کوبیسم
علل موفقیت و اقبال کوبیسم را میتوان موارد زیر بیان کرد: شروع جنبش در مرکز هنری آن زمان، پاریس. جمعی از هنرمندان پرشور که به دنبال زبانی نو بودند. نویسندگان و شاعرانی که با توضیحات و تفاسیر خود در توسعه و گسترش این زبان نو دخیل بودند. عرضه کردن طیف وسیعی از آزادی ها برای هنرمند مثل آزادی از بازنمایی دقیق واقعیت و آزادی در پرداختن به زبانی نو برای بیان دیدگاه های نو.
هنرمندان مشهور سبک کوبیسم
به جز ژرژ براک و پابلو پیکاسو که از آنها بعنوان آفرینندگان سبک کوبیسم یاد شده، خوان گریس به خصوص پس از این دو و در قالب کوبیسم ترکیبی به خلق آثاری پرداخت.
۱. ژرژ براک:
ژرژ براک نقاش، مجسمه ساز و چاپگر فرانسوی، از پیشگامان هنر مدرن و یکی از بنیان گذاران جنبش کوبیسم به شمار می آید. آثار فووها در سالن پاییز ۱۹۰۵ او را سخت تحت تأثیر قرار داد. اثرپذیری از فوویسم را در منظره هایی که او با تکه رنگ های خالص نقاشی کرده است، به روشنی میتوان بازشناخت. براک این مناظر را اولین آثار مورد علاقهٔ خویش به شمار می آورد. او در ایجاد بافت های مرمرین و چوبین روی بوم، بر پیکاسو مقدم بود. وی به اکتشافات خود در سبک کوبیسم به بقیه فعالیت هنری اش ادامه داد.
۲. رابرت دولونه:
روبر دولونه نقاش فرانسوی بود که در سبک اُرفیسم شبیه به نقاشی انتزاعی و کوبیسم کار می کرد. دولونه بر اُرفیسم متمرکز بود، حال آن که آثار متأخر وی بیش تر انتزاعی بودند، به مانند پل کله. مؤلفه های آثار او استفاده از رنگ های اشباع شده و دلبستگی عمیق به تجربه در محتوا و فرم بود. ارفیسم بر رنگ های روشن و رابطه بین نقاشی و موسیقی متمرکز شده است.
۳. خوان گریس:
وی را «خوزه ویکتوریانو گونزالس» نامیدند. در سن ۱۵ سالگی، وارد مدرسه هنرها و صنایع دستی پایتخت شد. «گری» به واسطه برخورداری از استعدادی شگفت انگیز در طراحی، خیلی زود بعنوان تصویرگر به استخدام روزنامه های «مادرید» به خصوص Blanco y negro و Madrid Cómico درآمد. گریس نقاش، طراح و حکاک اسپانیایی بود، وی همچنین یکی از رهبران کوبیسم ترکیبی بود.
۴. ژان متزینگر:
متزینگر هنرمند و نویسنده بود. او کوبیسم را هم از نقطه نظر علمی و البته هم جنبه هنری مورد کاوش قرار داد. او نخستین مقاله قابل اعتنا را در زمینه کوبیسم نوشت.
۵. فرنان لژه ژوزف:
فرنان هانری لژه مشهور به هانری لژه، نقاش، مجسمه ساز و فیلم ساز فرانسوی است کارهای او را میتوان در سبک های کوبیسم و اورفیسم طبقه بندی کرد. او توانست شیوهٔ مردم پسندی در کارهایش خلق کند که به همین خاطر او را از پیشگامان هنر پاپ می دانند. لژه سبک خاص خویش را در کوبیسم داشت.
سبک نقاشی کوبیسم به‌عنوان یکی از مشهورترین و شگفت‌انگیزترین مکاتب هنری تلقی شده است۶. پابلو پیکاسو:
پابلو روییس ای پیکاسو نقاش، شاعر، طراح صحنه، پیکرتراش، گراورساز و سرامیک کار اسپانیایی و یکی از بهترین و تأثیرگذارترین هنرمندان سده ۲۰ میلادی بود. او به همراه ژرژ براک، نقاش و پیکرتراش فرانسوی، سبک کوبیسم را پدیدآورد. از جمله آثار معروف او میتوان به دوشیزگان آوینیون و گرنیکا اشاره کرد. پیکاسو بیشتر عمر خود را در فرانسه به سر برد. او به علت جستجوگری، نوآوری، پرکاری و اثرگذاری بر معاصران، بعضی می گویند که پیکاسو بانی هنر ابتکاری و منحصر بفرد پنج یا شش هنرمند مختلف بوده است.
گردآوری: بخش هنر و سینما سرپوش
- 15
- 3
