پنجشنبه ۰۱ آذر ۱۴۰۳
کد مقاله: ۹۹۰۹۰۰۰۴۰

آشنایی با ساز عود و اجزای مختلف این ساز

ساز عود,تاریخچه ساز عود,عکس ساز عودساز عود ریشه در ساز بربت دوره ساسانی دارد
ساز عود در گروه سازهای زهی مضرابی مقید قرار می گیرد که بم ترین صدا را در بین ساز های زهی دارد. ساز بربط امروزه نقش بسیار کمتری در موسیقی ایرانی دارد. 

ساز عود

ساز عود یا بربط و یا رود از رایج ترین سازهای موسیقی ایران قدیم با ظاهری به شکل گلابی، از جنس چوب درخت توت یا آبنوس با کاسه طنینی بزرگ و دسته کوتاه است. ساز عود در گروه سازهای زهی- زخمه ای قرار می گیرد، طول آن تقریباً ۸۵ سانتیمتر است. این ساز در واقع نوعی سمبل تاریخی برای سازهای ایرانی به شمار می آید و از آن در موسیقی سنتی خاورمیانه و شرق آفریقا استفاده می شود.

ساز عود دارای ۱۰ تا ۱۳ سیم است چون سطح ساز بربط از چوب پوشیده شده بود، اعراب آن را عود نامیدند. (العود در زبان عربی به معنای چوب است). این واژه ی در اصل عربی شده واژه رود فارسی میباشد که همنام دیگر بربط است و به معنای سیم در سازهای زهی می باشد.

ساز عود برخلاف بربط ایرانی از اصلی ترین سازهای موسیقی عربی است. این ساز بعد از این که به اروپا برده شد، نام لوت بر آن نهادند. واژه لوت از نگارش کلمهٔ العود بوجود آمده و کم کم به لوت تبدیل شده است. کلمه بربط در واقع از دو کلمه «بر» و «بط» تشکیل شده به معنی «مانند بط» و بط به معنی مرغابی است. در کل شکل این ساز به مرغابی تشبیه شده مانند سینهٔ جلو داده و گردن کوچکی دارد.

پیشینه ساز عود

خاستگاه بربت با استناد به اکتشافات باستان شناسی به پنج هزار سال قبل، تمدن سومر و شهر اور برمی گردد. در نگاره های مصری به جای مانده از دو هزار سال قبل که نوازندگان را به تصویر کشیده اند ساز عود دیده می شود. بعد از آن بربط به دیگر نقاط خاورمیانه من جمله ایران و عربستان دوره قبل از اسلام هم راه پیدا می کند.

از بربت نوازان به نام ایرانی می توان باربد، بامشاد، نکیسا و رامتین را نام برد. بعد از اسلام و در پی خلافت اسلامی ساز عود تکامل می یابد و گسترهٔ این ساز در سرتاسر جهان اسلام از چین تا اندلس گسترش میابد. در زمان حکومت عبدالرحمان دوم بر اندلس و دعوت او از یک نوازنده به نام کمال الدین زریاب این ساز به اسپانیا وارد می شود. زریاب بربط را در این سرزمین گسترش و تکامل می دهد و از آمیختن این ساز با تار برای نخستین ساز گیتار را می سازد. که هم اینک سالیانه در اسپانیا بزرگداشتی به نام زریاب برگزار می شود. پاکو دلوسیا از معروف ترین نوازندگان گیتار در دنیا برای گرامیداشت یاد او قطعه ای به نام زریاب ساخته است.

اجزای مختلف ساز عود

شناخت اجزای ساز عود در تشخیص یک ساز مرغوب بسیار مؤثر است. اجزای تشکیل دهنده ی ساز بربط عبارتند از:

۱. کاسه طنینی و صفحه رو:

این قسمت به شکل گلابی است و از طول به ۲ قسمت مساوی تقسیم شده و از ترک های چوبی گوناگون به هم پیوسته تشکیل شده است. صفحه روی ساز عود از جنس چوب است که به منظور صدادهی بهتر از چوب کاج استفاده می شود. دو دایره کوچک و یک دایره بزرگ تر مشبک از جنس استخوان برای خرج صدا از کاسه روی صفحه تعبیه شده است و خرک در پایین صفحه قرار می گیرد.

۲. پل:

در ۵ نقطه از صفحه به طرف داخل کاسه، پل هایی افقی متصل به صفحه وجود دارند که از تغییر شکل یافتن صفحه جلوگیری می کنند.

۳. وسعت:

وسعت معمول صدای ساز عود حدود ۲ اکتاو است که به دلیل کوتاهی دسته ساز، حدود یک اکاو و نیم از منطقه صوتی وسط، صدادهی بهتری دارد.

۴. دسته:

ساز عود دارای یک دسته ی چوبی کوتاه در حدود یک سوم طول کاسه با قطر ۱۰ سانتیمتر است. دسته از یک طرف به سرپنجه ی ساز و از طرف دیگر به کاسه ی طنینی متصل است. در قدیم بر روی دسته عود دستان بندی می کردند، ولی عودهای امروزی فاقد دستان بندی هستند. گاها بر روی دسته تزئیناتی شبیه به خط دستان بکار می رود.

نام دیگر ساز عود,ساز عود,چگونگی نواختن ساز عوداندازه ساز عود در کشورهای مختلف، متفاوت است

۵. خرک و سیم گیر:

خرک ساز عود قطعه ای چوبی به طول تقریبی ۱۰ سانتیمتر است که در قسمت پایین کاسه قرار می گیرد و روی آن شیارهای کم عمقی و ترها ایجاد شده اند. در ساخت بعضی بربط ها، وترها به سیم گیری که در انتهای بدنه کاسه است وصل میشوند و در بعضی دیگر، خرک وظیفه سیم گیر را نیز به عهده دارد، به این صورت که وتر روی سوراخ هایی که روی وتر قرار دارند گره می خورند و به طرف گوشی ها می روند. معمولاً خرک را مستقیما روی صفحه نمی چسبانند و بین خرک و صفحه، تکه ای چوب یا صدف قرار می دهند.

۶. مضراب:

مضراب ساز عود از پلاستیک نرم و یا شاهپر پرندگان بزرگ ساخته می شود. امروزه گاه از مضراب های پلاستیکی هم استفاده می کنند. انتخاب مضراب ساز هم به اندازه انتخاب خود ساز حائز اهمیت است. مهم ترین نکته در انتخاب مضراب، خوش دست بودن آن است.

۷. سر پنچه:

سرپنجه ساز عود یا جعبه گوشی ها محفظه ای تو خالی است که در ابتدای طول دسته قرار دارد و اندکی متمایل به طرف عقب ساخته می شود. سر پنجه محل قرار گرفتن گوشی هاست و در هر طرف ۵ گوشی قرار دارد.

۸. شیطانک:

شیطانک یک قطعه باریک و کم ارتفاع به اندازه ی عرض دسته است که بین دسته و سرپنجه قرار می گیرد. شیطانک دارای شیار های کم عمقی است که سیم ها از داخل آنها عبور می کنند. به علت حالت موربی که در بخش سرپنجه ساز عود وجود دارد، فشار در این ناحیه از سمت سیم ها بیشترین حد ممکن را دارد. بدین ترتیب شیطانک باید قابلیت تحمل فشار وارده از سوی سیم ها را داشته باشد.

اجزای مختلف ساز عود,دسته ساز عود,ساز عودشکل کلی ساز عود مشابه سینه مرغابی و گردن آن است

۹. تعداد و جنس وترها:

ساز عود دارای ۱۰ وتر است که ۲ به ۲ با هم هم صدا کوک می شوند. در برخی بربط ها بم ترین وتر را تکی می بندند و اغلب برای صدای واخوان در نظر گرفته می شود. جنس وترها از زه (روده تابیده گوسفند) یا ابریشم تابیده با روکش فلزی و یا سیم های نایلونی با ضخامت های گوناگون است.

۱۰. گوشی های ساز عود:

همان طور که گفتیم ساز عود دارای ده گوشی به تعداد سیم های ساز است. گوشی ها شبیه میخ های سر پهن و از جنس چوب هستند. قسمت پهن گوشی بیرون سرپنجه است و نوازنده با چرخاندن آنها میتواند سیم مورد نظرش را کوک کند. قسمت باریک تر گوشی درون سرپنجه است که سیم به دور آن می پیچد. گوشی ها باید به راحتی به چپ و راست بچرخند، ولی در عین حال باید محکم باشند که بعد از کوک کردن ساز، شل نشوند و ساز را از کوک خارج نکنند.

۱۱. ساز عود برقی:

ساخت ساز عود برقی با الگوبرداری از گیتار الکتریک، یکی دیگر از تجربه های جدید عودسازی است که اکثراً از طرف نوازندگان عرب دنبال می شود. در اولین تجربه، ابتدا کاسه عود حذف شد ولی صفحه آن هم چنان ایفای نقش می کرد. در نوع دیگری از عودهای برقی، حتی صفحه ساز هم حذف شد و تنها یک قاب مثل عود باقی ماند.

چگونگی نواختن ساز عود

برای نواختن ساز عود، آنرا به شکل افقی روی ران پا می گذارند و به کمک یک مضراب بر سیم های ساز زخمه می زنند تا صدا تولید شود.

دسته ساز عود,اموزش ساز عود,ساز عودساز عود نه تنها در فرهنگ ایران بلکه در سراسر پهنه غرب اسلام رایج است

گردآوری: بخش هنر و سینما سرپوش

  • 15
  • 3
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
هیثم بن طارق آل سعید بیوگرافی هیثم بن طارق آل سعید؛ حاکم عمان

تاریخ تولد: ۱۱ اکتبر ۱۹۵۵ 

محل تولد: مسقط، مسقط و عمان

محل زندگی: مسقط

حرفه: سلطان و نخست وزیر کشور عمان

سلطنت: ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰

پیشین: قابوس بن سعید

ادامه
بزرگمهر بختگان زندگینامه بزرگمهر بختگان حکیم بزرگ ساسانی

تاریخ تولد: ۱۸ دی ماه د ۵۱۱ سال پیش از میلاد

محل تولد: خروسان

لقب: بزرگمهر

حرفه: حکیم و وزیر

دوران زندگی: دوران ساسانیان، پادشاهی خسرو انوشیروان

ادامه
صبا آذرپیک بیوگرافی صبا آذرپیک روزنامه نگار سیاسی و ماجرای دستگیری وی

تاریخ تولد: ۱۳۶۰

ملیت: ایرانی

نام مستعار: صبا آذرپیک

حرفه: روزنامه نگار و خبرنگار گروه سیاسی روزنامه اعتماد

آغاز فعالیت: سال ۱۳۸۰ تاکنون

ادامه
یاشار سلطانی بیوگرافی روزنامه نگار سیاسی؛ یاشار سلطانی و حواشی وی

ملیت: ایرانی

حرفه: روزنامه نگار فرهنگی - سیاسی، مدیر مسئول وبگاه معماری نیوز

وبگاه: yasharsoltani.com

شغل های دولتی: کاندید انتخابات شورای شهر تهران سال ۱۳۹۶

حزب سیاسی: اصلاح طلب

ادامه
زندگینامه امام زاده صالح زندگینامه امامزاده صالح تهران و محل دفن ایشان

نام پدر: اما موسی کاظم (ع)

محل دفن: تهران، شهرستان شمیرانات، شهر تجریش

تاریخ تاسیس بارگاه: قرن پنجم هجری قمری

روز بزرگداشت: ۵ ذیقعده

خویشاوندان : فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا و برادر فاطمه معصومه

ادامه
شاه نعمت الله ولی زندگینامه شاه نعمت الله ولی؛ عارف نامدار و شاعر پرآوازه

تاریخ تولد: ۷۳۰ تا ۷۳۱ هجری قمری

محل تولد: کوهبنان یا حلب سوریه

حرفه: شاعر و عارف ایرانی

دیگر نام ها: شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله

آثار: رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، شرح لمعات

درگذشت: ۸۳۲ تا ۸۳۴ هجری قمری

ادامه
نیلوفر اردلان بیوگرافی نیلوفر اردلان؛ سرمربی فوتسال و فوتبال بانوان ایران

تاریخ تولد: ۸ خرداد ۱۳۶۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیکن سابق فوتبال و فوتسال، سرمربی تیم ملی فوتبال و فوتسال بانوان

سال های فعالیت: ۱۳۸۵ تاکنون

قد: ۱ متر و ۷۲ سانتی متر

تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت ورزشی

ادامه
حمیدرضا آذرنگ بیوگرافی حمیدرضا آذرنگ؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران

تاریخ تولد: تهران

محل تولد: ۲ خرداد ۱۳۵۱ 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و صداپیشه

تحصیلات: روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد رودهن 

همسر: ساناز بیان

ادامه
محمدعلی جمال زاده بیوگرافی محمدعلی جمال زاده؛ پدر داستان های کوتاه فارسی

تاریخ تولد: ۲۳ دی ۱۲۷۰

محل تولد: اصفهان، ایران

حرفه: نویسنده و مترجم

سال های فعالیت: ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴

درگذشت: ۲۴ دی ۱۳۷۶

آرامگاه: قبرستان پتی ساکونه ژنو

ادامه
دیالوگ های ماندگار درباره خدا

دیالوگ های ماندگار درباره خدا دیالوگ های ماندگار درباره خدا پنجره ای به دنیای درون انسان می گشایند و راز و نیاز او با خالق هستی را به تصویر می کشند. در این مقاله از سرپوش به بررسی این دیالوگ ها در ادیان مختلف، ادبیات فارسی و سینمای جهان می پردازیم و نمونه هایی از دیالوگ های ماندگار درباره خدا را ارائه می دهیم. دیالوگ های سینمایی معروف درباره خدا همیشه در تاریکی سینما طنین انداز شده اند و ردی عمیق بر جان تماشاگران بر جای گذاشته اند. این دیالوگ ها می توانند دریچه ای به سوی دنیای معنویت و ایمان بگشایند و پرسش های بنیادین بشری درباره هستی و آفریننده آن را به چالش بکشند. دیالوگ های ماندگار و زیبا درباره خدا نمونه دیالوگ درباره خدا به دلیل قدرت شگفت انگیز سینما در به تصویر کشیدن احساسات و مفاهیم عمیق انسانی، از تاثیرگذاری بالایی برخوردار هستند. نمونه هایی از دیالوگ های سینمایی معروف درباره خدا در اینجا به چند نمونه از دیالوگ های سینمایی معروف درباره خدا اشاره می کنیم: فیلم رستگاری در شاوشنک (۱۹۹۴): رد: "امید چیز خوبیه، شاید بهترین چیز. و یه چیز مطمئنه، هیچ چیز قوی تر از امید نیست." این دیالوگ به ایمان به خدا و قدرت امید در شرایط سخت زندگی اشاره دارد. فیلم فهرست شیندلر (۱۹۹۳): اسکار شیندلر: "من فقط می خواستم زندگی یک نفر را نجات دهم." این دیالوگ به ارزش ذاتی انسان و اهمیت نجات جان انسان ها از دیدگاه خداوند اشاره دارد. فیلم سکوت بره ها (۱۹۹۱): دکتر هانیبال لکتر: "خداوند در جزئیات است." این دیالوگ به ظرافت و زیبایی خلقت خداوند در دنیای پیرامون ما اشاره دارد. پارادیزو (۱۹۸۸): آلفردو: خسته شدی پدر؟ پدر روحانی: آره. موقع رفتن سرازیریه خدا کمک می کنه اما موقع برگشتن خدا فقط نگاه می کنه. الماس خونین (۲۰۰۶): بعضی وقتا این سوال برام پیش میاد که خدا مارو به خاطر بلاهایی که سر همدیگه میاریم می بخشه؟ ولی بعد به دور و برم نگاه می کنم و به ذهنم می رسه که خدا خیلی وقته اینجارو ترک کرده. نجات سربازان رایان: فرمانده: برید جلو خدا با ماست ... سرباز: اگه خدا با ماست پس کی با اوناست که مارو دارن تیکه و پاره می کنن؟ بوی خوش یک زن (۱۹۹۲): زنها ... تا حالا به زن ها فکر کردی؟ کی خلقشون کرده؟ خدا باید یه نابغه بوده باشه ... زیر نور ماه: خدا خیلی بزرگتر از اونه که بشه با گناه کردن ازش دور شد ... ستایش: حشمت فردوس: پیش خدا هم که باشی، وقتی مادرت زنگ می زنه باید جوابشو بدی. مارمولک: شاید درهای زندان به روی شما بسته باشد، اما درهای رحمت خدا همیشه روی شما باز است و اینقدر به فکر راه دروها نباشید. خدا که فقط متعلق به آدم های خوب نیست. خدا خدای آدم خلافکار هم هست. فقط خود خداست که بین بندگانش فرقی نمی گذارد. او اند لطافت، اند بخشش، بیخیال شدن، اند چشم پوشی و رفاقت است. دیالوگ های ماندگار درباره خدا؛ دیالوگ فیلم مارمولک رامبو (۱۹۸۸): موسی گانی: خدا آدمای دیوونه رو دوس داره! رمبو: چرا؟ موسی گانی: چون از اونا زیاد آفریده. سوپر نچرال: واقعا به خدا ایمان داری؟ چون اون میتونه آرامش بخش باشه. دین: ایمان دارم یه خدایی هست ولی مطمئن نیستم که اون هنوز به ما ایمان داره یا نه. کشوری برای پیرمردها نیست: تو زندگیم همیشه منتظر بودم که خدا، از یه جایی وارد زندگیم بشه ولی اون هیچوقت نیومد، البته اگر منم جای اون بودم خودمو قاطی همچین چیزی نمی کردم! دیالوگ های ماندگار درباره خدا؛ دیالوگ فیلم کشوری برای پیرمردها نیست سخن پایانی درباره دیالوگ های ماندگار درباره خدا دیالوگ های ماندگار درباره خدا در هر قالبی که باشند، چه در متون کهن مذهبی، چه در اشعار و سروده ها و چه در فیلم های سینمایی، همواره گنجینه ای ارزشمند از حکمت و معرفت را به مخاطبان خود ارائه می دهند. این دیالوگ ها به ما یادآور می شوند که در جستجوی معنای زندگی و یافتن پاسخ سوالات خود، تنها نیستیم و همواره می توانیم با خالق هستی راز و نیاز کرده و از او یاری و راهنمایی بطلبیم. دیالوگ های ماندگار سینمای جهان درباره خدا گردآوری: بخش هنر و سینمای سرپوش

ویژه سرپوش