معرفی فیلم‌های بخش نگاه نو، کناره‌گیری برخی فیلمسازان از بخش مسابقه و درخواست محسن امیریوسفی برای حضور فیلم «آشغال‌های دوست داشتنی» ازجمله مهمترین خبرهایی بود که طی هفته گذشته با محوریت جشنواره سی و هفتم فیلم فجر در رسانه‌های خبری منتشر شد. آن طور که ابراهیم داروغه‌زاده دبیر این دوره از جشنواره وعده داده، تا اوایل هفته آینده اسامی فیلم‌های بخش مسابقه معرفی می‌شود و تا اعلام این فهرست و حواشی احتمالی مربوط به غایبان و حاضران بخش سودای سیمرغ، به نظر می‌رسد این سه اتفاق، پرچالش‌ترین موضوعاتی باشد که این هفته درباره جشنواره فیلم فجر انتشار یافته است.
بازگشت اشتیاق به فیلم اولی‌ها
حذف بخش «نگاه نو» در جشنواره دوره گذشته اتفاق تلخی برای فیلمسازان نسل جوان بود؛ نسلی که به اعتقاد اغلب صاحب‌نظران این حوزه در سال‌های اخیر روحی تازه در کالبد جشنواره دمیدند و شور و اشتیاقی دوباره به جشنواره آوردند. امسال به دنبال انتقادات و اعتراضات مطرح شده پس از یک دوره غیبت کارگردانان فیلم اولی به جشنواره بازگشتند و اوایل هفته اسامی ۱۰ فیلم بخش نگاه نو معرفی شدند و طبق رسم هر ساله غیبت برخی از فیلم‌ها همچون «سرکوب»، «لابیرنت»، «نرگس» و... در فهرست فیلم‌های منتخب بخش نگاه نو با واکنش برخی رسانه‌ها همراه بود.
اما فارغ از حواشی مربوط به غایبان این بخش، حضور دوباره فیلم اولی‌ها و اصلاح تصمیم غلط دوره گذشته موضوعی است که اغلب اهالی سینما بر آن اتفاق نظر دارند حتی برخی از فیلمسازان کهنه‌کار بر این باورند که جشنواره فیلم فجر باید به ایجاد فرصتی برای رقابت فیلمسازان جوان تبدیل شود و آثار فیلمسازان صاحبنام در بخش ویژه و خارج از مسابقه به نمایش در بیاید. در عین حال برخی از فیلمسازان همچون محمد مهدی عسگرپور معتقد هستند که رقابت در جشنواره فیلم فجر بخشی از حیات فرهنگی و اقتصادی یک اثر سینمایی است که نمی‌شود آن را حذف کرد.
او با انتقاد از تصمیم غلط دوره گذشته و استقبال از بازگشت فیلم اولی‌ها به «ایران» می‌گوید: «با حذف بخش «نگاه نو» پتانسیلی که طی چند سال ایجاد شده کجا باید دیده می‌شد؟ چند سالی است که استعدادهای خوبی به سینما معرفی شده و اصلاً با نسل جوان شور و شوق دوباره به جشنواره بازگشته.»
عسگرپور به رقابت توأم نسل جوان و فیلمسازان صاحبنام تأکید دارد: «در خیلی از جشنواره‌های بزرگ دنیا پیشکسوتان سینما به همراه نسل جوان حضور دارند چرا که حضور در جشنواره بخشی از ادامه حیات فرهنگی و اقتصادی فیلم است، نمی‌شود حضور فرهنگی و جشنواره‌ای را از پدیده‌ای به نام سینما منتزع کرد و گفت که ضرورتی ندارد، همان‌طور که برخی از مدیران در چند سال گذشته در این فکر بودند که با حذف جشنواره مگر چه اتفاقی می‌افتد و در ادامه گفتند اساساً اگر سینما نداشته باشیم چه می‌شود. بله می‌شود همه اینها را نداشت مثل برخی کشورهایی که اساساً کشور فرهنگی نیستند.»
عسگرپور با گلایه از اعمال تغییرات و اتخاذ تصمیمات تازه در هر دوره از جشنواره علت آن را فقدان استراتژی و نداشتن تعریف درست برای جشنواره فیلم فجر عنوان می‌کند: «قرار بود جشنواره ویترین تلاش یک ساله سینماگران و سینمای ایران باشد اما تبدیل شد به جایگاه منازعات و یارکشی‌ها و به تبع آن بی‌رغبتی برخی چهره‌های سینمایی برای حضور در جشنواره.» بی‌رغبتی سینماگران برای حضور در جشنواره و کناره‌گیری چهره‌های سینمایی اتفاقی است که به اعتقاد عسگرپور از نبود نگاه حمایتی مدیران سینمایی نشأت می‌گیرد.
عصبانی نیستیم!
«به فیلمسازان توصیه می‌کنم اگر فیلمی ساختند که تصور می‌کنند برای گرفتن پروانه نمایش دچار مشکل می‌شود، بهتر است قید حضور در جشنواره فیلم فجر را بزنند» این جملات که بخشی از صحبت‌های کمال تبریزی در اکران فیلم «مارموز» بود به نظر می‌رسد مانیفست فیلمسازانی شده که روی موضوعات حساس انگشت گذاشته‌اند و ترجیح می‌دهند برای گرفتار نشدن در دام حاشیه‌سازها قید حضور در جشنواره را بزنند. امسال رضا درمیشیان که تجربه حواشی «عصبانی نیستیم» را از سر گذرانده از همان ابتدا قید حضور در جشنواره را زد و برای «مجبوریم» فرم حضور در جشنواره را پر نکرد.
سعید سهیلی هم با اعلام نگرانی نسبت به حاشیه‌ها اعلام کرد که «ژن خوک» به دلیل طولانی شدن فیلمبرداری به جشنواره نمی‌رسد و کمال تبریزی با اعلام طولانی شدن مراحل فنی از حضور «ما همه با هم هستیم» در جشنواره انصراف داد. در ادامه منوچهر هادی هم مراحل فنی را بهانه انصراف حضور «رحمان ۱۴۰۰» عنوان کرد و مسعود ده‌نمکی با اعلام کنار کشیدن فیلم «زندانی‌ها» دلایل انصرافش را «گم‌شدن حرف اصلی فیلم در فضای رقابتی فجر» دانست.
کناره‌گیری برخی از فیلم‌ها اگر چه از سوی بخشی از رسانه‌ها پیش‌بینی فیلمسازان مبنی بر نبود شانسی در جشنواره تعبیر شد اما حاشیه‌ساز نشدن فیلم‌ها در جشنواره سیاستی است که به نظر می‌رسد از سوی برگزارکنندگان و همچنین صاحبان آثار مورد توجه قرار گرفته است؛ سیاستی که از فیلم فجر جشنواره‌ای خنثی خواهد ساخت. عسگرپور در این باره می‌گوید: «این که تمام تولیدات سینما در ویترین جشنواره عرضه شود مزیت‌های بی‌شماری دارد اما یک عیب هم دارد؛ بولتن‌نویسانی که طی ۱۰ روز با تمام تولیدات سینمایی مواجه می‌شوند، خوراک لازم برای آزار و اذیت متداول ۴۰ سال گذشته را دارند و با تهیه گزارش‌هایی برای نهادهای مختلف به شکل اغراق آمیزی فضای جشنواره را تیره و تلخ معرفی می‌کنند»
او در ادامه می‌افزاید: «تا زمانی که حمایت مدیران سینمایی شامل حال سینما بود این موضوع خیلی آزاردهنده نبود؛ بولتن‌نویسان کار خودشان را می‌کردند و مدیریت سینما هم حمایت خودش را داشت اما حالا وقتی این حمایت‌ها برداشته شود چه اتفاقی می‌افتد؟ بولتن‌نویسان کار خودشان را می‌کنند اما مدیران سینمایی چطور؟ نتیجه این که سینماگران بعد از جشنواره با وضعیتی مواجه می‌شوند که احساس می‌کنند حامی خود را از دست داده‌اند در حالی که فیلم آنها توسط همین سیستم مدیریتی برای جشنواره انتخاب شده.
در نهایت این پدیده نوظهور باعث ایجاد جو کم اعتمادی و بی‌رغبتی در فیلمسازان شده است» عسگرپور می‌گوید: «به نظر می‌رسد جشنواره فیلم فجر چند سالی است که هم برای برگزار کنندگان و هم اهالی سینما مایه دردسر شده و حلاوت و شیرینی لازم را از دست داده است. شاید تعبیر بی‌رحمانه‌ای باشد اما انگار مرده‌ای شده که همه می‌خواهند نماز میت بخوانند و زودتر دفنش کنند، خیلی مرده‌شورانه با جشنواره برخورد می‌شود.»
اکران «آشغال‌های دوست داشتنی» تبدیل به تابو شده
در مسیر معکوس این جریان اما فیلمسازانی مثل محسن امیریوسفی هم قرار دارند که برای اثبات بحق بودن مجوز نمایش فیلم‌شان در تلاشند هر طور شده فرصت نمایش جشنواره را کسب کنند حتی اگر مجبور شوند با نسخه اصلاح شده برای ششمین بار فرم حضور در جشنواره را پر کنند. عسگرپور می‌گوید: «این موضوع فقط منحصر به فیلم ایشان نیست اما قصه حضور «آشغال‌های دوست داشتنی» خیلی کشدار شده.
علت آن هم عدم جسارت مدیران مربوطه است. من عضو شورای عالی نظارت بودم و این موضوع را هم به آقای امیریوسفی و هم به مدیران وزارت ارشاد گفتم که این فیلم اگر یک زمانی ممکن بود جزو موضوعات ملتهب جامعه تلقی شود اما الآن مدتهاست مشکلی برای اکران ندارد. شکل و شعارهای جامعه عوض شده و سنگرهای سیاسی و اجتماعی ما در جای دیگر قرار گرفته است ضمن این که امیریوسفی بخش قابل توجهی از فیلم را هم تغییر داده است.»
او با اشاره به بیانیه سازندگان این فیلم در روزهای منتهی به جشنواره سال گذشته مبنی بر این که «سودای اکران داشتیم تا سودای سیمرغ» می‌گوید: «هر بار به محسن امیریوسفی قول و وعده اکران بعد از جشنواره می‌دهند و اطمینان می‌دهند که نگران نباشد اما بعد از جشنواره این موضوع منتفی شده و به امروز و فردا موکول می‌شود تا مدت مدیریت مسئولان مربوطه تمام شود و به جای دیگر بروند.»
عسگرپور در پایان می‌افزاید: «این فیلم دچار بدشانسی بزرگ شده و انگار اکران «آشغال‌های دوست داشتنی» به نوعی تابوشکنی تبدیل شده است. طنز تلخی شکل گرفته. آقای امیریوسفی در وهله اول به دنبال اکران فیلم است و الآن به همین حداقل جشنواره بسنده کرده تا شاید مشکل آن برای همیشه حل شود.»
نرگس عاشوری
- 13
- 6
