بررسی فیلم عربستانی «ناقه»؛ شترِ زامبی و ترکیب انواع ترس‌ها

این فیلم فضایی رازآلود، ماخولیایی و ترسناک دارد. داستان فیلم در مورد دختری به اسم سارا است که در محیط مردسالار و کاملا سنتی جامعۀ عربستان، پایش را از مرزها و خط قرمزهای تعیین شده برای یک دختر جوان فراتر گذاشته است.

سارا سیگار می‌کشد، با یک پسر جوان ارتباط دوستی دارد و اگر پایش بیافتد مواد هم مصرف می‌کند؛ چیزهایی که اگر پدرش اطلاعی از آن‌ها داشته باشد حتما برای سارا گران تمام خواهد شد.

ماجرای فیلم در طول یک روز اتفاق می‌افتد؛ سارا به پدرش می‌گوید که قرار است با یکی از دوستانش به خرید برود و پدرش می‌گوید که ساعت ۱۰ شب با ماشین به دنبالش خواهد آمد. اما قصد واقعی سارا این است که همراه با سعد (همان پسر جوانی که با او آشنا شده) به یک جور مهمانی مخفی برود؛ مهمانی‌ای که توسط یک شاعر ثروتمند در اردوگاهی وسط صحرا برگزار می‌شود.

سارا و سعد در میانۀ راه کمی مواد توهم‌زا مصرف می‌کنند و این خودش به عنصری تاثیرگذار در ادامۀ داستان تبدیل می‌شود. مشکلاتی در مسیر رسیدن آن‌ها به محل مهمانی پیش می‌آید که یکی از آن‌ها تصادف با یک شتر در وسط صحراست؛ صحنه‌ای خونین و تاریک که حال و هوای دلهره‌آور فیلم را بیشتر می‌کند.

بعد از رسیدن به مهمانی، شیوۀ روایت فیلم ناگهان تغییر می‌کند و اتفاقات متفاوت در رفت و برگشت‌های زمانی متعدد به بیننده نشان داده می‌شوند؛ یعنی ناگهان ما به ساعت ۹ شب می‌رویم و سارا را در حالی می‌بینیم که مضطرب و هراسان از صندوق عقب ماشین بیرون می‌آید، در حالیکه هیچ کس همراهش نیست و او در میانۀ صحرا تنهاست.

اما این تنهایی با حضور مرموز و ترسناک یک شتر شکسته می‌شود؛ شتری با چهرۀ هولناک و دهان کف کرده که تا حدی یادآور حیوانات زامبی‌شده در فیلم‌های غربی است. قبل از این اتفاق چند بار در طول فیلم به این باور سنتی اشاره شده است که شترها حیواناتی «کینه‌ای» هستند؛ اشاره‌ای که باعث می‌شود وقتی صحنۀ تصادف با شتر را می‌بینیم، هول و هواس بیشتری را در فضای فیلم احساس کنیم.

در ادامۀ فیلم کارگردان ما را به دفعات در زمان به عقب برمی‌گرداند تا نشان دهد که سارا چگونه از میانۀ جشن و مهمانی ناگهان سر از وسط بیابان درآورده است.

نکتۀ دیگری که همراه با همۀ اتفاقات عجیب و غریب فیلم، احساس دلهره و اضطراب را در فیلم ثابت نگه می‌دارد این است که اگر سارا سر وقت (یعنی ساعت ۱۰ شب) به محل قرار با پدرش برنگردد، احتمالا چیزی انتظارش را می‌کشد که کمتر از تنهایی در صحرا ترسناک نیست.

فیلم «ناقه» روایت گیرایی دارد و قوت بازی‌هایش هم کاملا چشمگیر است؛ خصوصا بازی اضواء بدر در نقش سارا کاملا حرفه‌ای، باورپذیر و نیرومند جلوه می‌کند.

ضمنا با اینکه عناصر مختلف فیلم را در بسیاری از فیلم‌های ژانر ترسناک دیده‌ایم، اما ترکیب این عناصر آشنا با توهمات ذهنی، رفت و برگشت‌های زمانی، ترس‌های اجتماعی و فرهنگی و باورهای سنتی، یک روایت متفاوت، خاص و گیرا را پدید آورده که می‌شود گفت انتظارش را از کشوری که سابقۀ سینمایی بسیار ضعیفی دارد نداشتیم.

البته فیلم قطعا بدون اشکال نیست. یکی از مهم‌ترین ایراداتی که به آن می‌شود گرفت زمان بیش از حد طولانی آن است. انگار هر سکانسی که فیلمبرداری شده، تمام و کمال در فیلم نهایی گنجانده شده و این باعث می‌شود قصه تا حدی کشدار و گاهی ملال‌انگیز به نظر برسد. اگر مشعل الجاسر، کارگردان جوان این فیلم، برخی صحنه‌ها و دیالوگ‌های اضافی فیلمش را حذف می‌کرد، حتما می‌توانست اثر درخشان‌تر و جذاب‌تری را ارائه بدهد.

با اینحال در مجموع این فیلمی است که می‌شود تماشایش را به ویژه به مخاطب ایرانی توصیه کرد؛ نه به خاطر اینکه فیلم بهتری برای تماشا کردن وجود نداشته باشد بلکه به طور خاص‌تر به این دلیل که ما تا به حال کمتر با دیدگاهی درونی و نزدیک نسبت به جامعۀ عربستان مواجهه داشته‌ایم.

تماشای این فیلم، (و شاید فیلم‌های آیندۀ سینمای عربستان) علاوه بر اینکه یک تجربۀ تازه برای علاقمندان به فیلم است، می‌تواند مانند ابزاری برای شناخت بهتر و عمیق‌تر جامعه‌ای باشد که به دلایل سیاسی و شاید مذهبی، کمتر در معرض نگاهی همدلانه و شباهت‌جویانه از جانب ما بوده است؛ شرایطی که احتمالا در سمت مقابل نیز برقرار بوده است.