جهش خاکستری؛ چرا «شی جین پینگ»، رییس جمهور چین، دیگر موهایش را رنگ نمی کند؟

با به چالش کشیدن یک سنت سیاسی چند دهه ای، قدرتمندترین مرد چین خاکستری می شود. در نشست سالانه مجلس قانونگذاری چین، رشته های متعددی از موهای سفید و خاکستری در موهای شی جین پینگ، رییس جمهور این کشور مشاهده شده که توجه بسیاری از مردم و سیاستمداران در داخل و خارج از چین را به خود جلب کرده و بسیاری در مورد معانی که این تغییر رادیکال در ظاهر رییس جمهور کشور می تواند داشته باشد گمانه زنی می کنند.دهه هاست که رهبران ارشد چینی که اکثر آن ها در دهه هفتم زندگی خود و یا حتی مسن تر هستند، در میان مردم و در رسانه ها با موهای بسیار مشکی براق حاضر می شوند.

استفاده از رنگ مو یک سنت سیاسی در چین است که به دوران مائو زدونگ باز می گردد که موسس و رهبر حزب خلق چین بوده است. اما این سنت از دهه ۱۹۹۰ بسیار برجسته تر از همیشه شد. ویلی لام، استادیار دانشگاه چینی هنگ کنگ و از تحلیلگران باسابقه سیاست چین در این باره می گوید که رهبران ارشد چین می خواهند که «بزرگ تر از زندگی… دیده شده و ظاهری بی نقص داشته باشند. شی جین پینگ می خواهد این سنت را بی ارزش سازد تا خود را بیشتر شبیه مردم و شهروندان عادی چینی و یک مرد از میان ملت نشان دهد».

چهره ای نرم تر از گذشتگان

این چهره پوپولیستی از رهبر کشور با دقت تمام و از زمان به قدرت رسیدنش در اواخر ۲۰۱۲ در رسانه های چین نهادینه شده است. برنامه های او برای کاهش فقر و کمپین بزرگ ضد فساد شی جین پینگ که تاکنون دامان بیش از یک میلیون مقام رسمی حزب کمونیست را گرفته باعث شهرت و محبوبیت رهبر کنونی چین در میان مردم کشور شده است. با این وجود، تصویب اصلاحیه قانون اساسی که در سال گذشته راه را برای ریاست جمهوری مادام العمر شی جین پینگ هموار ساخت و پروپاگاندای دائماً در حال افزایشی که رهبری او را می ستاید برایش دردسرساز و جنجال آفرین بوده است.

لام می گوید: «نفی نکردن سفیدی موها می تواند یک استراتژی برای کاهش انتقادات مبنی بر اینکه او در حال ساخت یک کیش شخصیت شبیه مائو است باشد. این کار مانند یک استراتژی استتار است که او را کمتر دیکتاتورمآب نشان دهد، آن هم در فرهنگ و حس چینی ها». در بحبوحه کاهش رشد اقتصادی و افزایش تنش ها با ایالات متحده، تحلیلگران همچنین پذیرفتن رنگ طبیعی موهای رییس جمهور را راهی برای نفی شایعات دوره ای در مورد چالش های درونی حزب کمونیست بر سر انحصار قدرت در دستان شی جین پینگ می دانند.

پین هو، موسس و مدیر اجرایی یک موسسه انتشاراتی در نیویورک به نام Mirror Media Group که بر روی سیاست های چین تمرکز دارد در این باره می گوید: «این به معنای اعتماد به نفس در حال افزایش شی است. در میان نخبگان سیاسی هیچ تهدید واقعی متوجه قدرت او نیست. شی می خواهند قدرت خود را به رخ بکشد و نشان دهد که او هر ظاهری که بخواهد می تواند داشته باشد». رهبران چین به طور سنتی موهای خود را با رنگ موی مشکی براق رنگ می کردند تا نوعی از «همنوایی با یک سبک ظاهری واحد و منظم را به عنوان نماد وحدت و توافق» نشان دهند و اکنون شی با دست کشیدن از این سنت می خواهد بگوید که او بالاتر از هر شخص دیگری در سلسله مراتب قدرت چین بوده و دیگر نیازی به ادامه این سنت ندارد زیرا او با بقیه متفاوت است.

سیگنال های سیاسی

تحلیلگران در سال های اخیر شاهد موارد دیگری از این موضوع بوده اند که برخی از چهره های ارشد حزب کمونیست با موهای طبیعی خود در رسانه ها ظاهر شده اند. فهرست اخیر موهای خاکستری و رنگ نشده به طور خاص در میان دو عضو شناخته شده و ارشد حزب کمونیست در فضای بین المللی بوده است: یکی لیو هه، معاون نخست وزیر چین که در ماه های اخیر و در جریان گفتگوهای ایالات متحده و چین بر سر اختلافات تجاری همواره بین پکن و واشنگتن در حال رفت و آمد است و دیگری وانگ یی، وزیر امور خارجه چین. اما سنت دست کشیدن از رنگ کردن موها در گذشته به دو گروه بازنشستگان یا مقامات رسمی تصفیه شده تعلق داشت که جدایی آن ها از هرم قدرت در چین را نشان می داد.

با این وجود، تحلیلگران بر این باورند که این حرکت شی جین پینگ باعث خواهد شد که زیردستان بیشتری از این رویه جدید و ساختارشکنانه او پیروی نمایند. و در حالی که رهبران سابق چین موهایشان را رنگ می کردند تا خود را سالم و سرزنده نشان دهند، شی چین پینگ ۶۵ ساله ظاهراً نیازی به این نمایش ندارد زیرا او یکی از جوان ترین رهبران چین در سال های اخیر است. هونگ هوانگ، یک شخصیت رسانه ای مشهور در چین که در میان نخبگان سیاسی حزب کمونیست چین در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ حضور داشته می گوید: «به نظر من جوانی چیزی نبود که او از بابت از دست دادنش واهمه ای داشته باشد. به احتمال فراوان کاهش چنین سختگیری در سبک سیاسیون برای نشان دادن کمی تفاوت، برای بدست آوردن کمی همدردی که ممکن است نیاز داشته باشند برنامه ریزی شده باشد».

در دنیای مبهم سیاست های چین، مدل و رنگ موی رهبران و انتخاب مدل لباس می تواند به عنوان دریچه ای به درون کارکرد لایه های درونی حزب کمونیست باشد. وقتی که مقامات رسمی این حزب در دهه ۱۹۸۰ لباس های متحدالشکل به سبک مائو را دور انداخته و کت و شلوارهای غربی را جایگزین آن ها ساختند، این حرکت پیامی روشن در مورد باز شدن درهای این کشور به روی دنیای خارج بود. رهبرانی که سابقه نظامی نداشتند هنگام ملاقت با ژنرال ها و سربازان و برای نشان دادن تفکرات و ذهنیات انقلابی خود به کت و شلوارهای زیتونی مائویی باز می گشتنند.

در سال های اخیر، رهبران حزب کمونیست چین که در گردهمایی های بین المللی حضور یافته اند از یک پیراهن چینی سنتی چینی به نام «تنگ ژوانگ» (tangzhuang) با یقه صاف استفاده کرده اند تا بر میراث فرهنگی و اعتماد به نفس قومیتی خود تاکید داشته باشند. با این وجود مقامات رسمی چین هنوز هم هنگام ملاقات با شهروندان عادی کشور از لباس های معمولی مانند بادگیرهای مشکی استفاده می کنند که نزدیکی و شباهت خود به توده های مردم را نشان دهند.

حسین علی پناهی